بازار ارز این روزها دوباره پرنوسان شده است؛ تا جایی که مقایسه قیمت دلار نسبت به آخرین روز کاری سال ۹۸، از رشد بیش یک‌هزار و ۹۰۰ تومان حکایت دارد. میزان تغییر قیمت‌ها در بازار ارز نشان می‌دهد در حالی دلار در آخرین روز کاری سال ۹۸ با نرخ ۱۴ هزار و ۹۰۳ تومان به فروش می‌رفت، در حال حاضر دلار در بازار ۱۶ هزار و ۸۵۴ تومان قیمت دارد؛ این یعنی افزایش حدود ۱۳ دلاری نرخ دلار.
اگرچه افزایش ۱۳ دلاری نرخ دلار در مقابل بازدهی بیش از ۱۰۰ درصدی بازاری دیگری (بازار سرمایه)، عددی ناچیز است، اما این میزان افزایش، در تغییر قیمت بسیاری از کالاها بسیار موثر است؛ تا جایی که در برخی بازارها از جمله بازار خودروهای خارجی، زمزمه‌هایی از افزایش قیمت‌ها به دنبال افزایش قیمت دلار به گوش می‌رسد.
عملکرد بازار ارزی نشان می‌دهد که همچنان تقاضا موثر برای ارز به دلیل کاهش حجم مراودات تجاری و تقاضای مسافرتی، توان افزایش یا کاهش خاصی ندارد. تراز تجاری ایران در فروردین ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل، با کسری ۲۷۹ میلیون دلاری مواجه بوده که نشان از اثرات محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا است. با این حال در هفته منتهی به ۲۶ اردیبهشت، بازدهی دلار مثبت بوده است. فعالان بازار، نوع نوسانات نرخ حواله درهم، ارزش دلار در کشورهای همسایه و نوع قیمت‌گذاری صرافی‌های بانکی را از عوامل اثرگذار بر قیمت ارز در این روزها می‌دانند.
به گفته فعالان بازار، مهم‌ترین عاملی که در این شرایط موجب شد قیمت دلار به رشد خود ادامه دهد، افزایش نرخ حواله درهم بود. با این حال، به نظر می‌رسد فعالان بازار داخلی تا حدی با احتیاط نسبت به رشد حواله درهم واکنش نشان دادند. در بازار ارز هیجانات کمی بیشتر از گذشته شده است، ولی همچنان چشم بیشتر معامله‌گران به بازار سکه و طلاست که هر روز سقف تاریخی تازه‌ای را به ثبت می‌رساند.
در حال حاضر بسیاری از فعالان بازار معتقدند دلار در صورتی که بتواند بالای کانال ۱۷ هزار تومانی باقی بماند، انتظارات افزایشی برای حضور در کانال ۱۸ هزار تومانی را در میان نوسان‌گیران زنده نگه خواهد داشت.
بهبود اوضاع پولی و ارزی کشور نسبت به دو سال قبل
در این شرایط، اما رییس کل بانک مرکزی از بهبود شرایط پولی و ارزی کشور خبر داد و گفت: تلاش‌های بانک مرکزی و کمک‌های دولت به همراه تلاش بانک‌ها در بهبود وضعیت ترازنامه‌های خود، شرایط پولی و ارزی کشور را در وضعیت مناسب‌تری نسبت به دوسال پیش قرار داده است.
به اعتقاد عبدالناصر همتی، آنچه بدخواهان از تنش در بازار ارز، تلاطم در نظام بانکی و کمبود کالاهای اساسی دنبال می‌کردند، نه تنها حاصل نشده، بلکه وضعیت ایران امروزه و در حین عبور از بحران کرونا از بسیاری از کشورها مطمئن‌تر و آرام‌تر است.
گوشزد رییس کل بانک مرکزی به ریسک سرمایه‌گذاری در ارز
در این میان، رییس‌کل بانک مرکزی در روزی که سکه از مرز ۷ میلیون تومانی عبور کرد و دلار بعد از ۲۰ ماه به کانال ۱۷ هزار تومانی رسید، بیانیه‌ای صادر و عنوان کرد: مردم حق دارند منابع و دارایی‌های خود را در بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند، ولی وظیفه دارم که ریسک سرمایه‌گذاری در ارز را مجددا گوشزد کنم.
او در یادداشت اینستاگرامی خود، جو روانی و تبلیغات ایجاد شده درباره میزان تورم انتظاری و شرایط آتی ارزی کشور را در رشد قیمت‌ها موثر دانست و تاکید کرد این مسائل، عمدتا توسط ذی‌نفعان مطرح می‌شود؛ پیش‌بینی‌هایی که دور از واقعیت‌ها و اطلاعات در دسترس است.
همتی در بخش اول صحبت‌های خود به مشکلات مربوط به کرونا و بسته شدن پایانه‌های مرزی کشورهای همسایه اشاره کرد، اما در عین حال، از تزریق ۲ و نیم میلیارد دلار طی ۵۰ روز گذشته خبر و نوید داد که روند صادرات نفتی و غیرنفتی نیز در حال احیای مجدد است. این در حالی است که به گفته او بسیاری از مراکز جابه‌جایی ارز طی ۵۰ روز گذشته تعطیل بوده‌اند.
در واقع در لابه‌لای صحبت‌های رییس‌کل بانک مرکزی هم می‌توان مشکلاتی که برای مدیریت بازار ارز وجود داشته است را مشاهده کرد و هم می‌توان، پیش‌بینی او از آینده قیمت‌ها را مطلع شد. او اشاره کرد؛ با احیای مجدد و تدریجی روند صادرات غیرنفتی و نفتی، پیش‌بینی بانک مرکزی از برگشت وضعیت طبیعی صادرات غیرنفتی و عرضه ارز به روال گذشته حکایت می‌کند. در کنار همه این موارد، موضوع دسترسی به منابع بانک مرکزی در خارج از کشور نیز روند مثبتی پیدا کرده است.
رییس کل بانک مرکزی معتقد است مردم این حق را دارند منابع دارایی خود را در بخش‌های مختلف نظیر بورس، بانک، املاک و ارز و طلا سرمایه‌گذاری کنند، اما وظیفه دارم که ریسک سرمایه‌گذاری در ارز را دوباره گوشزد کنم.
هشدار به ورود دوباره سرمایه‌های مردم به بازار ارز
برخی از فعالان بازار ارز، یکی از دلایل افزایش اخیر قیمت ارز را افزایش قیمت‌ها در بازارهای موازی می‌دانند. به اعتقاد آنها، بعد از رشد بازار سرمایه، و افزایش حضور مردم در بورس به منظور سرمایه‌گذاری، عده‌ای که توان ورود به بورس را نداشتند، به بازار ارز آمده‌اند تا سرمایه‌های ریالی خود را به ارز تبدیل کنند.
اما به باور یک فعال بازار ارز، یک بار دیگر نیز در سال‌های قبل مردم از بازار ارز ضربه خورده‌اند و نباید بار دیگر فریب تبلیغات سوداگران را بخورند. وی هشدار داد که مردم تمام سرمایه‌های خود را وارد این بازار نکنند تا دوباره ضرر نکنند.
این فعال بازار ارز تاکید کرد اتفاقاتی که این روزها در بازار ارز رخ داده، بیشتر از آنکه ریشه اقتصادی داشته باشد، به دلایل روانی است؛ اکثر افرادی که بار دیگر وارد بازار ارز شده‌اند، می‌گویند الان بازار سهام داغ است و خیلی از مردم در حال سود هستند؛ ما هم آمدیم با خرید ارز، ارزش پول خود را حفظ کنیم.
انتظار اشتباه جهش بزرگ ارزی
میثم رادپور، کارشناس اقتصادی درباره دلایل افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر گفت: در رابطه با تغییرات نرخ ارز، لازم است اثر کرونا بر عرضه و تقاضا را در نظر بگیریم. کرونا موجب شده هزینه‌های دولت از درآمدها پیشی بگیرد و کسری بودجه دولت افزایش یابد. در نتیجه با تحریک نقدینگی، تقاضای مازادی از این بابت وارد بازار شده و تغییراتی در قیمت دلار را به همراه داشته است. افزایش تورم انتظاری نیز به همین دلیل است و در یک طرف، شاهد تقویت تقاضای ارز هستیم.
وی افزود: از طرف دیگر، کرونا موجب شده درآمدهای ارزی کشور بیشتر از قبل تحت فشار قرار گیرد. اگرچه فروش نفت ما پیش از این نیز به‌شدت کاهش پیدا کرده بود، اما کرونا باعث شد قیمت حامل‌های انرژی، نفت و مشتقات نفتی و همچینین کانی‌های فلزی کاهش جدی پیدا کند و درآمد ارزی کشور تحت‌تاثیر قرار گیرد و عرضه ارز تضعیف شود.
رادپور، مجموعه این عوامل را موجب ایجاد فشار کوتاه‌مدت بر بازار و افزایش نرخ ارز دانست و گفت: انتظار نمی‌رود در روند بلندمدت قیمت دلار، جابه‌جایی عمده‌ای اتفاق بیفتد و علت آن، جهشی است که در سال ۱۳۹۷ اتفاق افتاد و قدرت خرید را به‌شدت کاهش داد. در حال حاضر قدرت خرید ریال نسبت به اواخر سال ۱۳۹۶ که می‌توان آن را آغاز جهش ارزی دانست، کاهش قابل توجهی داشته است. در حال حاضر پول‌های ما کمتر می‌توانند کالا و خدمات و همچنین، دلار خریداری کنند.
این کارشناس اقتصادی در رابطه با تاثیر سیاست‌های بانک مرکزی بر بازار ارز گفت: به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی رویه خود برای حضور در بازار ارز را تغییر داده است. تا پیش از این، نظام ارزی ایران، نظام مشخصی نبود و بهترین نامی که می‌توانستیم برای آن انتخاب کنیم «تثبیت-جهش» بود، یعنی تمام تلاش‌ها برای تثبیت نرخ ارز انجام می‌شد و پس از آن با جهش مواجه می‌شدیم. در حال حاضر به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی به این نتیجه رسیده که با منابع ارزی تحلیل‌رفته و کاهش کنترل در بازار ارز، باید اجازه دهد فشارها در طول مسیر آزاد شود و تلاش برای تثبیت نرخ ارز، باعث جهش‌های جدی می‌شود. به‌نظر می‌رسد در دورانی قرار داریم که بانک مرکزی این موضوع را پذیرفته و شاهد جهش‌های بزرگ نخواهیم بود.