در یک دهه اخیر با توجه به سیاست و برنامه‌های کشور با هدف خود اتکایی در تولید روغن سالم و کاهش وابستگی به واردات روغن در شرایط اقتصاد مقاومتی، کشت دانه روغنی کلزا به عنوان محصول استراتژیک در دستور کار دولت قرار گرفته است.
کارشناسان معتقدند تنها ۱۴ درصد نیاز کشور به روغن در داخل تولید می‌شود و هنوز برای تامین ۱۰۰ درصدی آن راه درازی در پیش است، بر همین اساس معاونت فنی دفتر دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی برای تامین نیاز کشور به دانه‌های روغنی اجرای طرح توسعه کاشت یک میلیون هکتاری دانه‌های روغنی را برای سال زراعی جاری در پیش گرفته است.
از بین دانه‌های روغنی، کلزا به دلیل خاصیت سازگاری با محیط، نیاز آبی کم، ارزش تناوبی بالا، کنترل علف‌های هرز، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، مقاوم به سرما، برداشت زود هنگام و در نتیجه آماده شدن زمین برای کشت دوم و داشتن ۴۰ درصد روغن بسیار با کیفیت و ۵۷ درصد کُنجاله برای تعلیف دام یکی از دانه‌های روغنی با کیفیت و ایده آل در کشور است که توجه به توسعه کشت آن می‌تواند تحول بزرگی در بخش کشاورزی ایجاد کند.
هم اکنون با وجود مزایای فراوان توسعه کشت دانه روغنی کلزا در کشور در این زمینه به شدت به واردات محصول وابسته هستیم طوریکه میزان واردات روغن کلزا در سال، حدود ۶۰ هزار تن است.
دانه‌های روغنی از محصولاتی هستند که به دلیل وابستگی ۹۰ درصدی به واردات آنها، اهمیت کشت این دانه‌ها را در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نمایان می‌کند و در این میان تاکید رهبر معظم انقلاب بر توسعه کشت دانه کلزا برای خودکفایی در تولید روغن، نشان از ضرورت حرکت سریع در این عرصه است.
کار کاشت دانه‌های روغنی (کلزا) در استان بوشهر از ۱۵ آبان آغاز و تا ۱۵ آذرماه در کنار گندمزارهای این استان در سطح یکهزارو و ۸۵۰ هکتار انجام شد و امروز که زمان تحویل این محصول فرا رسیده کلزاکاران با مشکلاتی از جمله سخت‌گیری و اجتناب از خرید محصول توسط تنها مرکز خرید استان بوشهر در شهر "چغادک" روبرو هستند.
پشیمانی از کاشت کلزا
کلزاکاران بوشهری می‌گویند: مراکز خرید به دلایل مختلف از جمله بوجاری نکردن، افت غیر مفید و رطوبت بالای ۲۰ درصد از خرید محصول خودداری و یا مبلغی را از قیمت آن کسر می‌کنند.
یکی از کلزاکاران روستای طلحه شهرستان دشتستان گفت: با وجود همه تبلیغی که مسئولان جهاد کشاورزی برای ترغیب کشاورزان به کاشت دانه‌های روغنی از جمله کلزا کردند اما امروز به گونه‌ای با کشاورزان برخورد می‌شود که از کاشت این محصول پیشیمان هستیم.
مهرداد اسدی افزود: مرکز خرید سخت گیری‌های زیادی در زمینه تحویل محصول می‌کند و حتی اگر کلزا را تحویل بگیرند افت غیر مفید برای کشاورز می‌زنند.
وی بیان کرد: یکی دیگر از مسائل مطرح شده رطوبت محصول است که مجبور به خشک کردن محصول با کولر و پنکه هستیم این درحالی است که با توجه به مکانیزه شدن کشاورزی خشک کردن محصول به این شیوه مناسب نیست.
اسدی افزود: دانه‌های روغنی کلزا کشتی خوب، مفید با تناوب و موجب تقویت زمین می‌شود اما در زمان فروش محصول به حدی کشاورز اذیت می‌شود که دیگر رغبتی به ادامه و تکرار کشت آن ندارد.
وی ادامه داد: انتظار می‌رود وقتی محصولی برای کشت پیشنهاد می‌شود بازار خرید، دستگاه‌های مجهز، انبار نزدیک و سایر زیرساخت‌های دیگر برای این آن فراهم شود تا کشاورز رغبت داشته باشد سال بعد نیز اقدام به کشت کند.
کشت کلزا رنج بی حاصل برای کشاورز
یکی دیگر از کشاورزان روستای دهقاید شهرستان دشتستان گفت: داشتن علف هرز و رطوبت محصول از جمله ایرادهایی است که مرکز خرید چغادک از محموله‌های کلزا می‌گیرد.
مختار آب‌شیرینی افزود:با توجه به مشکلات ایجاد شده و حمایت مطلوبی که صورت نمی‌گیرد هیچ جذابیتی برای کاشت کلزا در سال آینده برای کشاورزان وجود ندارد.
وی ادامه داد برای برداشت کلزا باید هد مخصوص برای کمباین‌ها تهیه شود که قیمت ایرانی آن ۲۷ میلیون تومان و خارجی آن نیز بسیار گران است و نبود هدکار مخصوص کلزا باعث شد که محصول با کمباین معمولی برداشت شود.
آب‌شیرینی با بیان اینکه هرکسی کلزا کاشته ضرر کرده است بیان کرد: با توجه به افت محصولی که برای کشاورز زده می‌شود دیگر چیزی برای کشاورز باقی نمی‌ماند و زحمت آن بی‌حاصل می‌ماند.
نماینده شرکت گندم‌کاران پیشرو شهرستان بوشهر گفت: قرار بود یک نفر مسئولیت کلزاکاران را برعهده بگیرد و مشکلات این قشر را جمع‌بندی و با تامین سم، دستگاه بوجاری، کمباین هدکار مخصوص کلزا روند کار را روان سازی کند اما این کار انجام نشد.
وی اضافه کرد: جای تاسف دارد کشاورزان یک سال زارعت خود را با هزار امید جمع‌آوری و تحویل مراکز خرید دهند اما محصول آنها با بهانه‌های مختلف پایمال شود.
مشکلات جدید به جای روان‌سازی کارها
بوشهری نژاد اضافه کرد: با وجود اینکه کشت کلزا چند سالی به فراموشی سپرده شده بود اما با کارهای ترویجی و تشویقی که از سوی سازمان جهاد کشاورزی انجام شد کشاورزان متمایل به کشت شدند اما به جای روان سازی در امور مشکلات زیادی بر سر راه کلزا کاران به وجود آمده است.
وی گفت: کمباین هد دار به دهستان انگالی و رود حله نه از سوی جهاد کشاورزی و نه از طرف نماینده‌ای که قرار بود کارها را مدیریت کند تامین نشد به همین دلیل کشاورزان مجبوربه برداشت محصول با کمباین معمولی شدند و همین امر باعث آسیب رساندن به محصول و در مراکز خرید دچار افت گیری شود.
بوشهری‌نژاد ادامه داد: کلزاکاران از مسئولان غله، جهاد کشاورزی و انبار چغادک که نتوانستند حق کشاورزان را به خوبی ادا کنند، گله دارند.
وی گفت: کلزا نوعی دانه روغنی است و معیاری وجود ندارد که باید خالی از رطوبت باشد و با یک باد در کوتاه ترین زمان خشک می‌شود با وجود اینکه محصول آفتاب خورده‌است اما به بهانه رطوبت وافت عملکرد محموله‌ها برگشت داده می‌شوند که این امر هزینه مضاعفی بر کشاورز وارد می‌کند.
این کشاورز اضافه کرد: در حالی مسولان غله می گویند باید محصول بوجاری شود که این محصول مانند مروارید است و هیچ مشکلی ندارد و آنها به جای اینکه به فکر کشاورز باشند برای بخش خصوصی که یک دستگاه بوجاری کنار مرکز خرید قرار داده درآمد زایی می‌کنند.
بوجاری محصول شرط مرکز خرید کلزا
عامل تشخیص مرکز خرید چغادک می‌گوید: ۲۰۰ گرم از محصول کشاورز آزمایش، رطوبت‌گیری و الک می‌شود و آن‌وقت اگر در جدول پاکی قرار گرفت تحویل گرفته می‌شود.
سید حسن شریف حسینی افزود: کلزاهای دیم، چون خوب سم‌پاشی و آبیاری نمی‌شوند بیشتر نیاز به بوجاری دارند در این ارتباط توسط بخش خصوصی یک دستگاه بوجاری کنار مرکز خرید مستقر شده اما با توجه به اینکه بابت بوجاری هر کیلو کلزا باید ۳۰۰ تومان توسط کشاورز پرداخت شود این کار هزینه زیادی روی دست آنها می‌گذارد و مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.
وی اعتراض را حق کشاورزان دانست و اضافه کرد: ما طبق قانون فقط کلزاهایی را می‌توانیم خریداری کنیم که بوجاری شده باشند.
مسئول مجتمع انبارهای چغادک گفت: ملاک ما پاک بودن کلزاست، در غیر این صورت نمی‌توانیم آن را به کارخانه روغن‌سازی تحویل دهیم.
شکرالله سلیمانی افزود: قیمت خرید تضمینی کلزا به ازای هر کیلو چهار هزار و ۶۶۰ تومان است و ۴۸ ساعت پس از تحویل محصول به انبار به حساب کشاورزان واریز می‌شود و تاخیری در پرداخت‌ها نداریم.
مدیرشرکت غله و خدمات بازرگانی استان بوشهر گفت: دستورالعمل مشخصی برای خرید کلزا پیش بینی شده که براساس آن رطوبت باید ۲۰ درصد و افت غیر مفید نیز باید ۱۰ درصد باشد اگر بالاتر از این میزان باشد مجاز به خرید این محصول نیستیم.
محمد هاشمی افزود: خرید کلزا در استان بوشهر از ۱۶ فروردین آغاز شده و تا مرداد ادامه دارد و تاکنون ۱۰۲ تن محصول تحویل مرکز خرید داده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا مرداد ماه این میزان به ۲ هزار تن برسد.
وی ادامه داد: شرکت غله و خدمات بازرگانی ملزم به تحویل کلزایی است که کیفیت آن براساس دستورالعمل باشد در غیر این صورت با توجه به خطر فساد پذیری امکان دارد در کوتاه مدت محصول آسیب ببیند.
ضرورت انعطاف به جای سخت‌گیری زیاد
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: درسال زراعی ۹۹-۹۸ دانه‌های روغنی کلزا در سطح یکهزارو ۸۵۰ هکتار کاشت شده که از این میزان یکهزار و ۴۰۰ هکتار کشت آبی و ۴۵۰ هکتار دیم است که در ۶ شهرستان استان بوشهر انجام گرفت.
خسرو عمرانی بیان کرد: در همین ارتباط هماهنگی و تامین ۲۰ تن بذر کلزا از ارقام هایولا ۵۰ و دلگان و حمل توسط اتحادیه تعاونی تولید استان از خوزستان و تدارک و تامین بموقع سایر نهاده‌های مورد نیاز از جمله کودهای شیمیایی ان پ ک انجام شده‌است.
وی اضافه کرد: شناسایی، تعمیر و سازماندهی ادوات و دستگاه‌های کارنده کشت کلزا در استان براساس مناطق کشت از سوی اتحادیه تعاونی تولید و تامین بموقع نهاده‌ها، تلاش و کوشش کشاورزان و بارش مناسب باران باعث شد تا محصول یکنواختی در مزارع آبی و دیم به دست آید.
عمرانی اظهار داشت: مراحل داشت به خوبی پیش رفت ولی به دلیل نبود بارندگی در ماه‌های بهمن و اسفند (بازه زمانی ۵۰ روزه) مقارن با مراحل حساس گلدهی و تشکیل دانه کلزا مزارع دیم دچار خسارت ۱۰۰ درصدی و مزرعه‌های آبی نیز با افت عملکرد چشمگیری روبرو شد.
وی گفت: از تاریخ ۱۶ فروردین برداشت کلزا در استان بوشهر آغاز شده و ادامه دارد و مرکز خرید چغادک تنها محل خرید این محصول از کشاورزان همچنان فعال است.
عمرانی در خصوص برخی نارضایتی‌های کشاورزان در خصوص نحوه افت زنی و سخت‌گیری در تحویل محصول در مرکزخرید گفت: بارندگی آخر فصل باعث شد تا برداشت محصول با تاخیر ۲۰ روزه انجام شود و بخش قابل توجهی از محصول ریزش کند.
وی افزود: همچنین بارندگی نیمه نخست فروردین و ادامه آن باعث شده علف‌های هرز بهاره و علف‌های هرز کنترل شده مزارع کلزا رشد سریعی داشته و در هنگام برداشت با کمباین ضمن ایجاد اختلال در روند برداشت، بخش‌هایی از ساقه، برگ و بذر علف هرز وارد محصول شود و همین امر باعث ناپاکی محصول شده به نحوی که برای تحویل نیاز به بوجاری دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر ادامه داد: استمرار بارندگی، افزایش تعداد روزهای ابری و به تبع آن افزایش رطوبت نسبی هوا باعث شد رطوبت محصول تولیدی با وجود برداشت همچنان بعد از چند روز بالاتر از حد مجاز باشد در این صورت یا باید هوادهی و یا با افت بالاتر تحویل مرکز خرید شود.
عمرانی گفت: سخت گیری‌های بیش از حد عاملان آزمایشگاه تشخیص مرکز خرید کلزا مزید بر علت شده تا بدون توجه به شرایط جوی استان و وضعیت پیش آمده به جای روان سازی شرایط و انعطاف در اجرای دستورالعمل خرید و کمک به کشاورز دستورالعمل را جزء به جزء اجرا و هیچگونه انعطافی در این زمینه نداشته باشند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر اضافه کرد: با توجه به سوابق گذشته از مهر سال ۹۸ همزمان با کشت کلزا این سازمان برنامه ریزی لازم برای ایجاد یک مرکز خصوصی بوجاری کلزا با متولی گری اتحادیه تعاونی تولید انجام داد که با شروع برداشت با ظرفیت ۲ دستگاه بوجاری سیار در کنار مرکز خرید در حال خدمت رسانی به کلزاکاران است.
وی افزود: ازآنجایی که این مرکز خصوصی است در قبال انجام عملیات بوجاری از کشاورزان هزینه بوجاری با تعرفه مشخص دریافت می‌شود و چون این کار در حقیقت جزء ادامه فرایند برداشت است، هزینه آن باید از طرف کشاورز پرداخت شود.