وزارت جهاد کشاورزی همزمان با آغاز به کار دولت تدبیر و امید به برنجکاری در استان های شمالی در حوزه زیر ساختی و مکانیزاسیون توجه ویژه داشته ، به طوری که در این سال ها علاوه بر اجرای طرح های زیر بنایی از جمله تسطیح ، نوسازی و یکپارچه سازی و همچنین زهکشی زمین های زراعی ، ماشین آلات مخصوص شالیکاری را با تسهیلات ارازان قیمت بدون محدودیت در اختیار کشاورزان قرار داده است.
اصلاح شالیکوبی‌های سنتی، آخرین مرحله زنجیره تولید برنج محسوب می شود ، مرحله ای که اگر چه خوب شروع شده ولی نیازمند تداوم است چرا که همچنان حدود ۶۰ درصد از شالی هایی که با هزینه سنگین ، دغدغه و مشقت توسط کشاورزان تولید می شود در شالیکوبی های سنتی به لحاظ کیفی و کمی خسارت قابل توجهی می بیند ، اگر چه در این مدت حدود ۴۲درصد از این واحد ها با تسهیلات ارزان قیمت مدرن و پیشرفته شدند.
طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران از یک هزار و ۲۶۸ واحد شالیکوبی استان که از سوی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی دارای پروانه بهره‌برداری است، ۹۵۰ واحد فعال هستند که با حمایت‌های دولت از هفت سال پیش تاکنون ۳۷۰ واحد شالیکوبی استان پیشرفته و مدرن شدند که اکنون ضایعات کیفی تبدیل شالی به برنج سفید در این واحدها به هفت درصد کاهش یافته است.
ضایعات کیفی به معنای کاهش میزان نیم دانه و شکستگی برنج است که در شالیکوبی های سنتی میزان شکستگی در هر ۱۰۰ کیلوگرم تا ۲۰کیلوگرم می رسد. اگر چه دانه‌های شکسته که به آن " نیم دانه " گفته می شود در صنعت آرد برنج فراوری می شود، اما ارزش آن برای کشاورز یک‌سوم است.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران سال گذشته حدود یک میلیون و ۴۲۰ هزار تن شالی در استان تولید و همه این مقدار شالی در واحد های شالیکوبی های استان تبدیل به برنج سفید شد، یعنی به طور متوسط با تبدیل این مقدار شالی حدود ۹۵۰ هزار تن برنج سفید به دست آمد.
از آن جایی که حدود ۴۲درصد از شالیکوبی های استان مدرن سازی شدند یعنی به همین میزان شالی در این واحد ها تبدیل به برنج سفید شد که ضایعات آن به کمتر از هفت درصد رسیده است و یا به تعبیر دیگر از حدود ۴۰۰ هزار تن برنج سفید استان که در واحدهای مدرن به دست آمد کمتر از ۵۰ هزار تن آن نیمه بود و بقیه که در شالیکوبی های سنتی تبدیل شده است مقدار نیمه آن به ۱۲۰ هزار تن رسید.
در تحلیل دیگر این آمار می توان گفت که اگر سرانه مصرف برنج در کشور را ۳۶کیلو گرم محاسبه کنیم با افزایش تولید ۱۲۰ هزار تنی ناشی از کاهش شکستگی برنج در شالیکوبی‌های مدرن ، برنج حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تبدیل به نیمه شد.
یکی دیگر از مزایای کاهش شکستگی و یا تولید نیم دانه ،افزایش محصول به لحاظ کیفی و کمی و در نتیجه بالا رفتن درآمد شالیکاران است چرا که کشاورز اگر شالی خود را در شالیکوبی های مدرن به برنج سفید تبدیل کند ، در هر تن تا ۱۳۰ کیلوگرم برنج سفید یکدست بیشتری به دست می آورد که می تواند با قیمت کامل به فروش برساند.
گامی برای خودکفایی
رئیس اداره فناوری های مکانیزه جهاد کشاورزی مازندران توجه دولت نسبت به اصلاح شالیکوبی های استان را تدبیر حرکت به سمت خودکفایی تولید برنج توصیف کرد و گفت: به دلیل فرسودگی و غیر استاندارد بودن خط تبدیل شالیکوبی ها ، شلتوک، دچار خسارات و ضایعات بالای کیفی و کمی می شود به صورتی که میزان برنج شکسته تا حدود سه برابر استاندارد بالاتر می رود.
پرویز موسی نژاد در گفت و گو با ایرنا توضیح داد: علاوه بر آن از اجزاء حاصله از تبدیل شلتوک، از جمله پوسته ،سبوس برنج ، برنج های خرد و شکسته شده نیز استفاده اقتصادی با ارزش افزوده بعمل نمی آمد اما اکنون با مدرن شدن حدود نیمی از شالیکوبی های استان شاهد کاهش هدر رفت برنج سفید به عنوان نیم دانه هستیم.
این کارشناس برنج استان مازندران با اظهار این که امروز درصد شکستگی برنج در واحد های شالیکوبی های مدرن به کمتر از هفت درصد رسیده است، بیان داشت: یعنی در هر ۱۰۰کیلو برنج سفید کمتر از هف درصد نیمه دانه وجود دارد که اصلا نیاز به بوجاری نیست.
وی با توضیح این که در شالیکوبی های سنتی درصد تولید نیمه دانه تا ۲۰ کیلو گرم است که این مقدار تا سه برابر استاندارد است ، تصریح کرد: یکی از مواردی که سبب کاهش قیمت برنج و در نتیجه پائین آمدن درآمد شالیکاران می شود ، وجود نیمه دانه زیاد است .
رئیس صنایع جهاد کشاورزی مازندران ادامه داد : با اصلاح ساختار شالیکوبی ها و مدرن شدن علاوه بر کاهش درصد شکستگی ( نیم دانه ) برنج سفید در بسته بندی های مختلف ، بدون خاک و بسیار کیفی تر مستقیم آماده عرضه می شود ، فرایندی که در شالیکوبی های سنتی اصلا وجود ندارد.
موسی نژاد یکی دیگر از مزایای شالیکوبی های مدرن را داشتن خشک کن های استاندارد دانست و گفت : زمان خشک کردن شالی نم دار از ۴۸تا ۷۲ ساعت در شالیکوبی های سنتی به ۱۵ساعت در شالیکوبی های مدرن کاهش یافته است.
وی گفت: از آن جایی که تقریبا صد درصد شالی با کمباین های مخصوص به صورت مکانیزه برداشت می شود ، اصلاح ساختار بقیه شالیکوبی های مدرن با خشک کن های استاندارد باید سرعت بیابد ، چراکه شالی های نم دار باید در اسرع وقت خشک شوند و در فرایند تبدیل به برنج سفید قرار بگیرند.
این مسئول در عین حال گفت که بر اساس تصمیم شورای کشاورزی مازندران به هیچ عنوان مجوز ساخت و ایجاد صنایع شالیکوبی جدید در استان صادر نخواهد شد و حمایت ها فقط برای نوسازی واحد های موجود است.
مکانیزه شدن برنجکاری
رییس اداره فناوری های مکانیزه جهاد کشاورزی مازندران فرایند مکانیزه شدن برنجکاری در استان را از سال ۹۲ تا کنون را بی نظیر توصیف کرد و گفت: در این مدت بیش از ۲۵ هزار دستگاه تراکتور که پنج هزار دستگاه آن مخصوص شخم وشیار و آب تخت کردن شالیزار است وارد استان شد.
موسی نژاد با اعلام این که دولت برای خرید تراکتور تا ۸۰ درصد قیمت آن تسهیلات پرداخت می کند، گفت که به همین خاطر هر سال بر تعداد تراکتورهای مخصوص شالیزاری درمازندران اضافه می شود.
رئیس اداره فناوری های مکانیزه جهاد کشاورزی مازندران با تاکید بر این که شالیکاری در مازندران زنجیره ای شده است و به کارگیری تراکتورهای مخصوص شالیزاری برای کشاورزان یک الزام است، توضیح داد: برای نشاء مکانیزه، زمین های شالیزاری باید از حالت باتلاقی خارج شوند و به همین دلیل شالیکاران خود به خود به سمت استفاده از تراکتورهای سبک وزن می روند.
وی به ایجاد ۱۳۰ واحد بانک نشا و به کار گیری حدود سه هزار و ۵۰۰ دستگاه نشاء طی سال های اخیر در برنجکاری مازندران به عنوان دیگر فراینده مکانیزاسیون کشاورزی در استان اشاره کرد و گفت: امسال ۱۰۰هزار هکتار برابر با حدود نیمی از اراضی شالیزاری استان به دستگاه نشاکاری شدند که این آمار قبل از سال ۹۲ کمتر از ۱۰ درصد بوده است.
موسی نژاد با بیان اینکه از سال ۹۲ تاکنون بیش از چهار هزار و ۵۰۰ دستگاه کمباین مخصوص برداشت شالی وارد مازندران شده است، گفت: اکنون حدود ۹۵درصد برداشت ها به صورت مکانیزه انجام می شود.
وی ۷۰ درصد هزینه تولید برنج را پرداخت دستمزد کارگران در نشاءکاری و درو دانست و گفت: امروز این هزینه ها با مکانیزه شدن از دوش شالیکاران برداشته شده و کاهش یافته است.
امسال ۲۱۵هزارو ۳۰۰ هکتار از زمین های کشاورزی مازندران زیر کشت برنج رفته است که هم اکنون بخش عمده ای از شالی ها درمرحله ظهور خوشه قرار گرفتند.
مازندران با تولید سالانه ۹۵۰ هزار تن برنج سفید ،۴۲درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.