شورای ملی زعفران ایران در جلسه‌ای که روز سه‌شنبه هفته گذشته با نمایندگان مجلس داشته، خواسته‌هایی را به‌عنوان تشکل مطرح در امر تجارت و صادرات زعفران مطرح کرده است؛ تامین هزینه ثبت بین‌المللی نشان ملی برای زعفران ایرانی، لزوم حمایت از تولیدکنندگان اصلی زعفران، درخواست برای تخصیص بخشی از بودجه ارتقای جهانی آن و لزوم فروش محصولات زعفران به جای خام‌فروشی در عرصه مناسبات جهانی از جمله این خواسته‌ها بوده است. «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران و فرشید منوچهری، دبیر این تشکل، به بسیاری از موانع درونی و بیرونی پیش روی زعفران ایران و چگونگی ارتقای تجارت جهانی این طلای قرمز پرداخته که در ادامه از نظر می‌گذرد.
فرشید منوچهری، دبیر شورای ملی زعفران سخنان خود را در پاسخ به این پرسش «دنیای اقتصاد» مبنی بر اینکه چرا صادرات زعفران ایران در عرصه جهانی تنزل یافته، این‌گونه آغاز کرد که «این‌گونه نیست؛ سال گذشته زعفران ایران به ۶۰ کشور جهان و در سه ماه نخست سال جاری به بسیاری از کشورهای دور و نزدیک در گستره جهانی صادر شده است. این مساله را هم نباید نادیده گرفت که پروازهای جهانی به دلیل شیوع ویروس کرونا محدودیت شدیدی پیدا کرده است. البته آمار دقیق و میزان صادراتی که ایران در کار زعفران در دنیا به دست می‌دهد، در طول سال محقق می‌شود.» منوچهری در تشریح ابعاد و گستره جهانی صادرات زعفران ایران معتقد است که «دو امر تجارت و بازرگانی در هر صنعتی در جهان نقش بسیار مهم و کلیدی در شاخص‌های اقتصادی، توسعه‌ای و میزان تولید ناخالص ملی یک کشور بازی می‌کند. تجارت فی نفسه عرصه را برای رقابت بین کشورها ایجاد می‌کند و در واقع فعال تر شدن فاز تجارت، یک امتیاز مهم برای یک کشور در منطقه و جهان است؛ بنابراین ورود به عرصه رقابت و تجارت در معادلات و مناسبات جهانی، مزیت بسیار مهمی محسوب می‌شود.»
محدودیت تجارت و بحران تنزل جایگاه جهانی
دبیر شورای ملی زعفران در مورد اینکه فعال تر شدن افغانستان سبب شده تا برند ایرانی (زعفران) در عرصه رقابت جهانی با چالش‌هایی مواجه شود، گفت: اصل مسلمی وجود دارد که اگر از رقبای بین‌المللی غفلت کنیم، دیگر رقبا که شاید قبلا نام و نشانی از آنان حداقل در این عرصه نبود، جای ما را به‌عنوان یک برند موثر در عرصه جهانی می‌گیرند. طبیعی است که افغانستان حتی اگر در مقام و جایگاه میانجی‌گری صادراتی ایران در صادرات زعفران باشد، به سودای درآمد بیشتر سعی می‌کند کشور خود را در مناسبات تجاری به‌عنوان یک صادر‌کننده جا دهد، حتی اگر ارزیابی و قضاوت ما از این کشور با عنوان یک غصب‌کننده جا بیفتد. افغانستان میزان کشت خود را هم بالا برده و همچنین در مقام میانجی گری فروش زعفران ایران، سودای رقابت هم به سرش زده است. چالش‌های پیش روی صادرات زعفران ایران البته به اینجا ختم نمی‌شود؛ برخی کشورهای خریدار زعفران از ایران، راه آسان تری را انتخاب کرده اند؛ برای مثال امارات و چین با ابتکار عمل و خلاقیتی که در بسته بندی به کار برده‌اند، جایگاه بسیار خوبی را در جهان کسب کرده و عملا در کنار اسپانیا و هند، صاحب عنوان شده‌اند. وی افزود: همه دنیا به دلایل مختلفی ایران را به‌عنوان صادر‌کننده مهم زعفران به رسمیت می‌شناسند، اما به دلیل اینکه کشورهای خریدار چون امارات و چین، در امر سوداگری و تجارت، «صادرات مجدد» انجام می‌دهند، از این چرخه اقتصادی امتیازات و مواهب زیادی نیز به دست آورده‌اند.
بی‌خبری از امتیازات و فرصت سوزی‌های زیان آور
منوچهری با بیان اینکه ما باید در سبد کالایی مصرف‌کننده قرار بگیریم، گفت: در این راستا ما باید در قیمت‌گذاری‌های جهانی هم حرف اول را بزنیم و این حق ماست که به‌عنوان بزرگ‌ترین صادر‌کننده، تعیین‌کننده تمامی الزامات، فرآیندها، فراز و فرود و مناسبات زعفران در جهان باشیم. اما با توجه به پشتوانه ضعیف تشکلی و عدم حمایت قاطع از درون، قدرت و اختیار عملی کردن این حقوق قانونی خود در عرصه تجارت جهانی را نداریم. روی این اصل، اسپانیا با راهبردهای علمی و عملی که در عرصه بازرگانی به وجود آورده، توانسته به شکل و فرمی قوی در عرصه جهانی میدان داری کند. اتخاذ چنین راهبردی، محصول نظم بخشیدن و طرحی نو در امر بازرگانی است.
بحران خام‌فروشی
دبیر شورای ملی زعفران گفت: ایران با اتکا به سهم بالای۹درصدی تولید زعفران در جهان می‌تواند، با تغییر فاز و ارائه راهبردهای جدید، میزان صادرات خود را تنها به خام‌فروشی محدود نکند، دست به خلاقیت بزند و صادرات محصولات زعفرانی را به‌عنوان رویکردی نو در مناسبات تجاری جهان عملی کند. اسپانیا به لحاظ کشت زعفران ضعیف است، اما همچنان که اشاره کردم در امر بازرگانی موفق عمل کرده است. موفقیت در امر بازرگانی محصول به کار بردن و به کارگیری تکنیک‌ها و ابتکار عمل در عرصه تجارت زعفران است.
وی در این راستا افزود: برای مثال با تولید قرص زعفران که به تایید جهانی نیز رسیده باشد، در واقع بخش دارویی این کالای پرطرفدار را به انحصار خودمان درآورده‌ایم. با توجه به اینکه ۸۷درصد از مردم چین و هند داروهای گیاهی مصرف می‌کنند، با این رویکرد می‌توان بخش عظیمی از فاز تولید محصولات زعفرانی را عملی کرد.
منوچهری عملی کردن رویکردهای فروش محصولات زعفرانی را نیازمند آماده کردن زیرساخت‌های آن دانست و گفت: با گرفتن عوارض از سوداگرانی که تنها خام‌فروشی را پیشه کار تجاری خود قرار داده‌اند، می‌توانیم هم بازاریابی‌های جدیدی در عرصه جهانی انجام دهیم و هم نبض تجاری زعفران را همه جانبه در انحصار خودمان بگیریم.
بسترهای تکثیر محصولات زعفرانی
منوچهری به وجود آوردن بستر فروش و باز کردن فضایی را که در آن بتوان دست به فروش و آرایش جدیدی در عرصه مناسبات تجاری زعفران در جهان زد نیازمند هزینه و ترتیب دادن تحقیقاتی علمی در این زمینه دانست. وی افزود: شورای ملی زعفران به‌عنوان یک تشکیلات غیرانتفاعی و تشکلی، این آمادگی را دارد که مجزا و مستقل و با اتکا به ظرفیت‌های موجود خود این شرایط را به وجود آورده و بسترسازی علمی و عملی آن را خود بر عهده بگیرد. دولت اگر در این زمینه با محدودیت منابع و احیانا موانعی مواجه است، می‌تواند تنها به ارائه راهکار بسنده و امور دیگر را به تشکل واگذار کند. دولت می‌تواند در صحنه تجارت جهانی نماینده خود (جهاد کشاورزی) را بفرستد و نظارت داشته باشد. در واقع ما خواستار آن هستیم که هیچ نهادی به این تشکل ضربه نزند؛ چون ضربه خوردن از این ناحیه نه تنها ما را از عرصه رقابت جهانی دور می‌کند بلکه زمینه سقوط جایگاه جهانی ما را هموارتر می‌کند.
وی در ادامه گفت: شورای ملی زعفران ایران به‌عنوان یک تشکل خواستار آن است که اثرات سوء واسطه‌گری و دلالی را از بین ببرد. برای مثال برای چین و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین خریداران زعفران از ایران تعرفه گمرکی ۳۷ درصد تعیین شده، در حالی که ما باید تعرفه‌های گمرکی را برای این دو کشور بالا ببریم. دولت و البته نمایندگان مجلس این قول را داده‌اند که با تخصیص بودجه کافی دست شورای ملی زعفران را به‌عنوان یک تشکل باز کنند تا ما به دو امر بسیار مهم رسیده و آن را عملی کنیم؛ یکی اینکه فرم صادراتی زعفران نظم و قانون داشته باشد و دوم اینکه اگر دولت اعتبار و پول کافی ندارد، با دادن مجوز و اختیارات لازم این مهم را به ما واگذار کند.
ضرورت برندسازی چشم‌انداز روشن تجارت زعفران ایرانی
محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران نیز در همین راستا به «دنیای اقتصاد» گفت: اگر تلاش‌ها در سطح بازار جهانی انجام شود، نگرانی از رقبای جهانی نداریم، ترس ما از موانعی است که بر سر راه ما خلق می‌شود و با ناآگاهی از مناسبات تجاری در عرصه زعفران، رقابت را ببازیم.
احتشام گفت: ما باید تقاضای جهانی و ابتکار عمل در همه حوزه‌ها را از آن خود کنیم و با برندسازی، جایگاه خود را ارتقا دهیم و در ادامه زمینه توسعه همه‌‌جانبه تجارت زعفران را ایجاد کنیم.
رئیس شورای ملی زعفران درخصوص ایجاد رقبای جدید از جمله چین و افغانستان و تهدید برند زعفران ایرانی گفت: اگر ما ضعف برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی نداشته باشیم و توجه به مدیریت بازار داشته باشیم، قطعا رقبا نمی‌توانند برای زعفران ما تهدیدی ایجاد کنند، پس ما باید فرآیند صادرات زعفران را مدیریت کرده و استراتژی تعیین کنیم و چشم‌اندازی مثبت خلق کنیم. با توجه به اینکه سهم مهمی از تولید جهانی زعفران در ایران است، از این مزیت باید استفاده کنیم و با برنامه درست جایگاه خوبی را دردنیا برای زعفران ایرانی داشته باشیم.
رئیس شورای ملی زعفران ادامه داد:با این حال شورای ملی زعفران هم بیکار ننشسته است و تدابیر لازم را اندیشیده و با توجه به رسالتی که در ساماندهی و سازماندهی فضای کسب و کار زعفران دارد، برند ملی زعفران را ثبت کرده است و فرآیندها به سمتی پیش خواهد رفت که هر زعفرانی که از ایران صادر خواهد شد باید دارای نشان ملی زعفران باشد. ما از این طریق فرآیند صادرات زعفران را مدیریت می‌کنیم که اولا جلوی زعفرانی که استانداردها و کیفیت زعفران ایران را نداشته باشد گرفته شود و همچنین فرآیند را به نحوی مدیریت کنیم که حجم بیشتری از این محصول با اهمیت صادر شود یعنی با قیمت تعیین‌شده از کشاورز خریداری شود و با قیمت تعیین‌شده پایه صادراتی زعفران فروخته شود و جلوی رقابت‌های منفی و قیمت‌شکنی گرفته شود؛ رقابت‌هایی که صدمات جبران‌ناپذیر در بازار جهانی به زعفران ایران وارد می‌کنند.