در ادامه سلسله گفتگوهای خبرگزاری مهر در استان گیلان در بخش‌های مختلف کشاورزی با یکی از محققان و پژوهشگران این حوزه این بار نوبت به چای، محصول استراتژیکی رسیده که در میان ایرانیان علاقه مندان زیادی داشته و خاستگاه کشت این محصول نیز استان گیلان است. در این گفتگو تلاش شده به موضوعات مختلف و تأثیرگذاری آن در افزایش رغبت چایکاران، نقش دولت و واردات چای خارجی به این صنعت پرداخته شود. در این بخش گفتگوی خبرنگار مهر با دکتر محمود هوشیار فرد «عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان، پژوهشگر و مدرس دانشگاه» را می‌خوانیم.
محمود هوشیار فرد در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه سیاست قیمت تضمینی نوعی دخالت دولت در بازار این محصول است، اظهار کرد: این اقدام نوعاً با هدف تعادل در میزان تولید، توزیع و مصرف و در جهت حمایت از تولیدکننده و افزایش انگیزه تولید بیشتر است.
وی با بیان اینکه اعتقاد داریم زمانی که دولت بخواهد برای محصول چای که یک محصول راهبردی است قیمت گذاری کند باید نماینده چایکاران نیز حضور داشته باشند، گفت: باید نرخ خرید تضمینی چای با تورم و هزینه‌های تولید همخوانی داشته باشد. زمانی که ما چای را به قیمت واقعی از چایکار نخریم، درآمد حاصله هزینه‌های تولید را پوشش نمی‌دهند.
هوشیار فرد با تأکید بر اینکه باید مراقب شرایط درآمدی و روحی روانی چایکاران باشیم، ادامه داد: سیاست خرید تضمینی در صورت اجرای صحیح می‌تواند به بهبود وضعیت درآمد چایکاران و اشتغالزایی روستایی کمک کندسیاست خرید تضمینی در صورت اجرای صحیح می‌تواند به بهبود وضعیت درآمد چایکاران و اشتغالزایی روستایی کمک کند. روستاییان و کشاورزان افرادی قانع هستند و با کمترین حمایت، بیشترین انگیزه را پیدا می‌کنند.
وی در ادامه با بیان اینکه چای مرغوب و با کیفیت نتیجه اقدامات بهزراعی چایکاران است و با اشاره به اینکه افزایش نرخ خرید تضمینی باید منطقی و منطبق بر نرخ تورم باشد، تصریح کرد: قیمت گذاری باید مقرون به صرفه باشد. نباید کاری کنیم که چایکار برای تأمین مخارج زندگی مجبور به واگذاری یا فروش زمین خود شود این موضوع مهاجرت روستاییان به شهر را به دنبال خواهد داشت.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه گاه شاهد تغییر در تصمیمات مربوط به نرخ خرید تضمینی برخی محصولات در کشور بوده ایم و این مسئله نشان دهنده ایرادات کار است، افزود: چای گیلان، با کیفیت ترین و سالم‌ترین چای تولیدی است. اگر قیمت گذاری چای با مکانیزم بازار باشد ممکن است در برخی سال‌ها پایین‌تر از هزینه تولید بوده و یا سود حاصل از آن به میزانی باشد که تولیدات آینده را بشدت کاهش دهد و لذا خرید آن توسط دولت تضمین می‌شود. چایکار تنها در شرایطی که محصولش به قیمت قابل قبول به فروش نرسد، برگ سبز چای خود را بر اساس قیمت تضمینی به دولت می‌فروشد.
نظام مندی واردات چای و جلوگیری از ورود چای بی کیفیت قاچاق به کشور
وی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر به دلیل عدم کفایت تولید داخلی، حدود ۷۰ درصد از چای مصرفی کشور از طریق واردات تأمین می‌شود و با وجود تغییرات بالای قیمتی آن نیز همچنان واردات برای رفع تقاضای داخلی انجام می‌گیرد، گفت: بدون شک، سیاست‌های قیمتی در واردات چای به دلیل اثرگذاری بیشتر، اهمیت زیادی دارند. تعرفه وارداتی به عنوان ابزاری از سیاست تجاری حائز اهمیت بوده و باید به منظور مدیریت کاراتر واردات چای، حمایت از تولیدکنندگان داخلی به عنوان ابزار سیاستی مناسب، همگام با سیاست تجاری فعلی استفاده شود.
هوشیار فرد در ادامه با اشاره به اینکه اگر بخواهیم نگاه علمی به مزیت نسبی تولید و واردات چای در کشور داشته باشیم باید بپذیریم که واردات این محصول با نرخ تعرفه، قیمت وارداتی، قیمت، مصرف، میزان تولید داخلی و میزان درآمد ملی رابطه دارد، اظهار کرد: یکی از نکات مهم این است که به دنبال آزاد سازی تجاری نیستیم زیرا، تقاضا برای واردات چای افزایش می‌یابد و این افزایش در بلندمدت بیشتر نیز خواهد شد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر پیشرفت تکنولوژی تولید و فرآوری باعث کاهش تقاضا برای واردات چای خواهد شدپیشرفت تکنولوژی تولید و فرآوری باعث کاهش تقاضا برای واردات چای خواهد شد و واقعیت این است که با افزایش قیمت نسبی واردات، نرخ تعرفه و میزان تولید داخلی چای مقدار واردات چای کاهش پیدا می‌کند.
پژوهشگر و مدرس دانشگاه با بیان اینکه با توجه به اثرات معکوس تعرفه واردات چای به منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی و با توجه به پتانسیل و توان تولیدکنندگان داخلی در تأمین نیاز مصرفی کشور باید تعرفه مناسب در جهت کاهش تدریجی واردات چای اعمال شود، افزود: سیاست کاهش واردات چای از طریق بهبود تکنولوژی تولید و استفاده از کلون های اصلاح شده و پربازده، بهبود فرایند بازاریابی و همچنین افزایش کمی حمایت از تولیدکنندگان داخلی امکان پذیر است.
کاهش ۲۰ درصدی واردات چای دور از دسترس نیست
وی با اشاره به اینکه چایکاران با مشکلاتی همانند هزینه بالای تولید، غیر اقتصادی و خرد بودن اراضی، بازار فروش نامناسب محصولات، قیمت پایین خرید محصول و گاهاً واردات بی رویه مواجه هستند، اظهار کرد: چایکاران برای تأمین معاش به منابع مالی نیاز دارند. سطح زیر کشت چای در کشور بیش از ۲۸ هزار هکتار است و بیش از هفت هزار هکتار از اراضی چایکاری به دلیل عدم قابلیت بهره برداری اقتصادی از گردونه تولید خارج شده و در خطر تغییر کاربری و یا تبدیل به مخروبه و جنگل قرار دارند.
هوشیار فرد با تأکید بر اینکه صاحبان برخی از این باغ‌ها یا در خارج از کشور به سر می‌برند یا فوت کرده و باغ در دست وراث بوده که آنها نیز آن را به حال خود رها کرده اند، گفت: رها سازی اراضی کشاورزی و فروش آنها برای ویلا سازی خاص باغات چای شمال کشور نیست و این موضوع امروزه به یک معضل تبدیل شده است.
وی یکی از راه‌های افزایش تولید چای داخلی را افزایش سطح اراضی قابل چایکاری از طریق اصلاح، مدیریت فنی و احیای باغات غیر فعال چای و یا توسعه کشت در اراضی جنگل‌های مخروبه یا نیمه مخروبه در منطقهیکی از راه‌های افزایش تولید چای داخلی را افزایش سطح اراضی قابل چایکاری از طریق اصلاح، مدیریت فنی و احیای باغات غیر فعال چای و یا توسعه کشت در اراضی جنگل‌های مخروبه یا نیمه مخروبه در منطقه است عنوان و بیان کرد: باید تلاش کنیم تا باغات چای درجه دو و سه نوسازی شود. تولید مستمر این محصول می‌تواند نقطه عطفی برای توسعه اقتصادی استان باشد.
هوشیار فرد افزود: طرح احیا و اصلاح باغات چای باعث مدیریت واحد تولید، جذب و جایگزینی کلون های جدید، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و تغذیه مطلوب باغات خواهد شد. لذا، اعتقاد داریم با سرمایه گذاری در بخش صنعت چای می‌توان میزان واردات را کاهش داد.
ضرورت تولید پایدار و دانش محور چای
وی با بیان اینکه معتقدم برای رسیدن به تولید پایدار باید چایکاری معیشتی و سنتی به چایکاری اقتصادی تغییر یابد، ادامه داد: باید برای فعلیت یافتن ظرفیت‌های موجود در اراضی چایکاری به تولید دانش بنیان روی آورد و از تحقیقات کاربردی مسئله محور و پاسخگو استفاده کرد.
هوشیار فرد با اشاره به اینکه نیازمند پیگیری و استفاده از توان مراکز علمی و پژوهشی هستیم، گفت: ممانعت از خرد شدن اراضی چایکاری، ساماندهی و پوشش بیمه فراگیر و تنوع بیمه‌ای باغات چای از دیگر برنامه‌های دستیابی به تولید پایدار چای کشور است.
وی تأکید کرد: باید به نسل نو و یافته‌های علمی و تحقیقاتی مراکز پژوهشی و دانشگاهی متناسب با چالش‌ها و محدودیت‌های حاکم بر بخش تولید این محصول به منظور دانش بنیان شدن چایکاری و فراهم شدن امکان تولید پایدار و سودمند این محصول، بیش از پیش بهره گرفت. در واقع دانش بنیان شدن تولید چای یعنی آنکه تحقیقات نه برای تحقیق و نه برای محقق بلکه در راستای شناسایی نیازی جدی و ارائه راهکارهای متناسب پیگیری و اجرا شود.
محقق و مدرس دانشگاه با بیان اینکه آسیب شناسی گذشته با رویکردی کاملاً عالمانه، همه جانبه و مبتنی بر محدودیت‌ها و ظرفیت‌های بومی استان در راستای گذار از چایکاری معیشتی به چایکاری دانش محور امری انکار ناپذیراست، افزود: باید از گذشته درس بگیریم و مسئولان ارشد و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی زمینه حضور نخبگان و صاحبنظران حوزه کشاورزی را در فضای تصمیم گیری و تصمیم سازی بخش‌ها و زیر بخش‌های فعال در حوزه کشاورزی استان فراهم کنند.
برند سازی چای ایرانی از اهداف مهم است
وی با اشاره به اینکه اصلاح باغات موجود، برنامه ریزی برای شناسایی، حفاظت و تکثیر کلون های برتر داخلی چای و ورود کلون های تجاری و ذائقه پسند از اقدامات مهم در راستای بهبود کیفیت چای بشمار می‌رود، گفت: باید برای تبادل دانش و تکنولوژی جدید در تولید و فرآوری چای از کمک مؤسسات بین المللی استفاده کنیم.
هوشیار فرد تصریح کرد: روش‌های نوین باغی موجب بهبود کمی و کیفی چای، افزایش بهره وری آب و کاهش خسارت آفات و بیماری‌ها در این محصول می‌شودروش‌های نوین باغی موجب بهبود کمی و کیفی چای، افزایش بهره وری آب و کاهش خسارت آفات و بیماری‌ها در این محصول می‌شود.
وی با بیان اینکه لازم است کلون های خالص و برتر تجاری با هماهنگی بخش تحقیقات باغبانی وارد شده و توسط بخش خصوصی تکثیر شوند، ادامه داد: تجهیز، نوسازی و به روز رسانی بیش از ۳۰ درصد کارخانه‌های چایسازی و نظارت فنی بر مراحل فرآوری چای در کارخانه باعث بهره وری درست از برگ سبز چای تولیدی و بهبود فرآوری و تولید چای خشک باکیفیت خواهد شد.
هوشیار فرد افزود: برند سازی چای ایرانی و بسته بندی مطلوب و استاندارد آن یکی از حلقه‌های مفقوده صنعت چای کشور است که باید توسط خود چایکاران و البته با حمایت دولت و سرمایه گذاری بخش خصوصی انجام شود.