طبق اعلام رسمی اتحادیه شالیکوبی داران استان مازندران ، کارمزد تبدیل هر تن شالی با رطوبت حدود ۳۰ درصد در شالیکوبی های ۵۵۸ هزار تومان و در شالیکوبی های مدرن نیز ۶۰۰ هزار تومان تعیین شده است. دستمزد سال گذشته برای شالیکوبی های سنتی ۳۲۱ هزار تومان و مدرن ۳۴۵ هزار تومان بود.
کشاورزان مازندران امسال ۲۱۵ هزار هکتار از شالیزارهای استان را زیر کشت برنج برده اند ، محصولی که این روزها به مرحله برداشت رسیده و کشاورز پس از برداشت مکانیزه بناچار باید شالی نم دار را روانه خشک کن های شالیکوبی ها کند تا تبدیل به برنج سفید شود چون در غیر این صورت ، رطوبت بالا شالی را از بین می برد و قابلیت خشک کردن به صورت سنتی هم ندارد.
افزایش حدود ۲برابری کارمزد شالیکوبی ها در تبدیل شالی به برنج سفید به عنوان آخرین مرحله تولید این محصول استراتژیک کام شیرین کشاورزان را از وضعیت مناسب تولید ساری جاری تلخ و در واقع آه و خستگی آنان را پس از حدود چهار ماه دغدغه و دلهره دوچندان کرده است.
صدور فاکتور پرداخت کارمزد شالیکوبی در حالی سبب شوکه شدن شالیکاران مازندران شده است که کشاورزان امسال هزینه سنگینی را به خاطر افزایش بی رویه قیمت انواع نهاده های کشاورزی از جمله کود ، سم ، قطعات یدکی ماشین آلات ، پلاستیک و همچنین دستمزد کارگران متقبل شدند.
این وضعیت در حالی است که برنج نو مازندران پس از گذشت حدود ۱۰ روز رونمایی شدن همچنان بدون قیمت‌گذاری و خرید و فروش انبار می‌شود و به نوعی بازار برنج استان در حالت انتظار قرار گرفته است.
مازندران حدود یکهزار و ۲۰۰ واحد شالیکوبی دارد که علاوه بر تبدیل شالی به برنج سفید ، به عنوان محل خرید و فروش برنج به صورت عمده نیز شناخته می شوند.
شماری از شالیکاران مازندران ضمن گلایه از افزایش صد درصدی کارمزد شالیکوبی ها به خبرنگار ایرنا گفتند که تمامی هزینه های امسال برنجکاری ۲ تا چهار برابر شد و انتظارشان این است که قیمت برنج سفید هم به همین میزان بالا برود ، اگر چه ممکن است تهیه آن برای بسیاری از مصرف کنندگان غیرممکن شود.
این کشاورزان با تاکید بر این که خواستار هدایت تمامی فشارهای ناشی از گرانی و افزایش قیمت به مصرف کننده نیستند ، تاکید کردند که کشف قیمت برنج نو باید به گونه ای باشد که آنها هم متضرر نشوند.
یکی از شالیکاران بخش دشت سر آمل با تشریح ریز هزینه های کشت برنج از خزانه گیری گرفته تا پرداخت کرایه تراکتور ، دستمزد نشاکاران ، پلاستیک ، مصرف انواع کود و سم ، گفت : قیمت هر گونی خالی برای شالی امسال به ۲هزار و ۵۰۰ تومان رسیده است و کشاورز باید برای هر هکتار شالی طارم محلی ۹۰ کیسه به ارزش حدود ۲۳۰ هزار تومان تهیه کند.
امیرحسین دلاوری افزود : با محاسبه دقیق به جرات می توان گفت که اگر کشاورز برنج طارم محلی امسال را تا ۲۷ هزار تومان در هر کیلو گرم بفروشد ، حدود ۵۰ درصد آن تنها هزینه های جاری بدون در نظر گرفتن ارزش زمین و وقت و کار و زندگی خود کشاورزی است و اگر توجه داشته باشیم که درآمد اصلی و سالانه شالیکاران از همین محل تامین می شود ، متوجه می شویم که کشاورز حتی به اجاره زمینش هم نمی رسد چه رسد به دستمزد تلاش شبانه روزی .
وی افزود : شالیکاران عاشق کار و زمین کشاورزی خود هستند اما اگر امسال به بازار فروش برنج توجه جدی نشود و هزینه های سنگین تولید با قیمت مناسب برنج جبران نشود ، به طور یقین با توجه به افزایش چندین برابری قیمت زمین های کشاورزی ، حفظ این اراضی از سوی کشاورز که مشتریان زیادی نیز پای های آنان خوابیده است ، دشوار و قابل تردید است.
برداشت مکانیزه و افزایش کارمزد شالیکوبی
گلایه کشاورزان از افزایش کارمزد ها در حالی است که چند تن از شالیکوبیداران مازندران نیز درگفت و گو با خبرنگار ایرنا دلیل بالا رفتن کارمزد ها را ناشی از افزایش بی رویه قیمت قطعات و دستمزد کارگری در شالیکوبی ها عنوان می کنند و گفتند : به دلیل برداشت مکانیزه و رطوبت بالا ، شالی باید تا ۲ برابر بیشتر از زمان عادی در فر خشک کن ها باشد و این هزینه های بخش های مختلف انرژی آب ، برق ، گاز و همچنین کارگر و فرسودگی قطعات را افزایش می دهد.
در برداشت مکانیزه شالی، دانه در حالی از خوشه طلایی جدا می شود که هنوز ریشه شالی در گل قرار دارد و ساقه دارای رطوبت بالاست . با توجه به این که در این روش درو و خرمنکوبی در یک مرحله صورت می گیرد ، رطوبت باقی مانده در ساقه زنده همچنان در خوشه و شلتوک جریان دارد و به همین دلیل محصول باید در کمتر از ۲۴ساعت از گونی خارج و به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت در دمای ۳۰ تا ۴۰ درجه خشک و تبدیل به برنج شود.
از آن جایی که در روش مکانیزه ، شالی برداشت شده حاوی ۲۵ تا ۳۰ درصد رطوبت است ،کشاورزان مجبورند برای جلوگیری از پوسیدن و فساد محصول آن را بلافاصله به شالیکوبی بسپارند تا بعد از خشک شدن در دستگاه خشک کن به برنج تبدیل شود.
مدیر واحد شالیکوبی مدرن در بخش لاله آباد بابل به خبرنگار ایرنا گفت که قطعات یدکی شالیکوبی ها بدون حساب و کتاب و نظارت تا سه برابر افزایش یافته است و کسی هم جوابگو نیست.
محمد پور موسوی با اظهار این که بیشترین هزینه شالیکوبی ها پرداخت دستمزد کارگر برای جا به جایی گونی های شالی است، توضیح داد: از آن جایی که هر گونی شالی و یا برنج سفید تا ۸۰ کیلو وزن باید در طی ۲۴ ساعت شبانه روز درفرایند مختلف از تحویل شالی تا تبدیل آن به برنج سفید جا بع جا شود ، علاوه بر این که کارگر باید بسیار قوی و نیرومند باشد ، با قرار داد سنگین حاضر به انجام این کار می شود.
وی ادامه داد: تا ۲ سال پیش عمده کارگران در شالیکوبی ها هموطنان افغانستانی بودند و وجود رقابت برای انجام کار در شالیکوبی ها بین آنان سبب می شد تا مدیران واحدهای شالیکوبی قیمت ها را تعدیل کنند ، اما کارگران بومی برای این کار علاوه بر این که کم هستند ، رقم بسیار بالایی را طلب می کنند که ما ناچار به پرداخت آن هستیم.
پور موسوی با بیان این که هر شالیکوبی با چهار تا پنج کارگر نیرومند با دستمزد بالا قرارداد ۲ماهه منعقد می کند ، گفت: دستمزد امسال هر کارگر برای انجام کار ۲ ماهه حدود ۳۲میلیون تومان شده است.
یکی دیگر از صاحبان شالیکوبی در شهرستان آمل ضمن تایید افزایش صدر درصدی کارمزد شالیکوبی ها گفت : اگر چه این رقم برای کشاورز بسیار بالا و سنگین است ، اما اگر قیمت برنج بر اساس دیگر کالاهای اساسی به فروش برسد ، جبران می شود.
حمید ناظری با بیان این که شالیکوبی ها طی سال نهایت سه تا چهار ماه کار می کنند ، ادامه داد : در حال حاضر حداقل سرمایه گذاری در شالیکوبی های مدرن تا ۱۲میلیارد تومان است و این مبلغ سرمایه گذاری به همراه هزینه های سنگین پرداخت دستمزد کارگر، خرید قطعات ، پرداخت هزینه آب ، برق و گاز است.
وی با بیان اینکه به دلیل برداشت مکانیزه بیش از ۹۵ درصد شالی ها با رطوبت بیشتر از ۳۰ درصد وارد دستگاه های خشک کن شالیکوبی می شود، توضیح داد: هزینه خرید قطعات و دستمزد کارگری در شالیکوبی ها نسبت به سال قبل تا ۳۰۰ درصد بیشتر شده است و این مقدار کارمزد نیز جوابگو نیست.
ناظری در خصوص محاسبه کارمزد تبدیل شالی به برنج سفید، گفت : اگر چه مشکلاتی در بررسی شاخص ها وجود دارد ، اما مبنای اصلی تعیین کارمزد وزن شالی و درصد رطوبت است.
این عضو اتحادیه شالیکوبی داران مازندران ادامه داد : از آنجایی که کشاورز شالی را بدون وزن تحویل می دهد، صاحبان شالیکوبی میانگین وزن هر گونی را مبنا قرار می دهند که البته این شاخص نیز در اندازه ثابت یک گونی که آیا شالی ایستاد بوده باشد، یا ورس شده و در چه زمانی از روز و روزهای آفتابی و یا ابری برداشت شده باشد ، متفاوت است.
وی میانگین تبدیل هر ۱۰۰ کیلوگرم شالی به برنج سفید در ارقام طارم محلی را ۵۳ درصد ، فجر ۴۹ درصد و شیرودی ۵۶ درصد اعلام کرد. این سه رقم برنج ، عمده ارقام کشت شده در مازندران محسوب می شود.
این کارشناس برنج مازندران با بیان اینکه حدود دو سوم از شالیکوبی های استان مازندران سنتی است و صاحبان شالکوبی موظف به واگذاری همه فرآورده های شالی از جمله سبوس و نیم دانه به کشاورزان هستند، گفت : از آنجایی که در شالیکوبی های مدرن دستگاه مجهز و پیشرفته ای با سرمایه گذاری سنگین پوست های شالی را تبدیل به دوکوب می کند، در صورتی که کشاورز درخواست دوکوب کند باید کارمزد آن را هم پرداخت نماید.
بازار خاموش برنج
بررسی میدانی خبرنگار ایرنا نشان می دهد؛ در حالی که حدود ۱۰ روز از آغاز برداشت شالی در مازندران سپری شده و برنج نوبرانه در کیسه ها بسته بندی می شود ، ولی هیچگونه خرید و فروشی در شالیکوبی ها انجام نمی شود و همه طرف ها از کشاورز گرفته تا دست اندرکاران شالیکوبی ها و بازار عمده فروشی منتظر کشف قیمت هستند.
اظهارات صاحبان چند شالیکوبی در شهرستان های بابل و آمل نشان می دهد که بازار خرید و فروشی برنج نو کاملا راکد است و هیچکس حاضر به اعلام قیمت نیست و ظاهرا همه منتظر اتفاق خاصی برای اعلام قیمت برنج نوبرانه هستند.
امسال ۲۱۵هزارو ۳۰۰ هکتار از زمین های کشاورزی مازندران زیر کشت برنج رفته است که هم اکنون نیمی از شالیکاران مازندران در حوزه آبریز هراز واقع در آمل ، بابل ، فریدونکنار ، بابلسر و محمودآباد سخت مشغول درو شالی هستند.
مازندران با تولید سالانه ۹۵۰ هزار تن برنج سفید ،۴۲درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.