توسعه کمی و کیفی بخش کشاورزی بویژه رشد هدفمند صادرات آن بعنوان مهمترین بخش کشور از حیث تامین امنیت غذایی داخل و تامین‌کننده بخشی از سبد صادرات غیرنفتی، نیازمند همگرایی و هم‌افزایی همه ارکان اجرایی و قانونگذاری کشور برای اتخاذ تدابیر راهگشا و بکارگیری موثر امکانات و ابزارها بوده که در این میان، حمایت از جامعه بهره‌بردار پرتلاش و کشاورزان زحمتکش این بخش نیز مطمح نظر ویژه است.
بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت، صادرات محصولات کشاورزی کشور در چهار ماه نخست امسال نسبت به دوره مشابه پارسال از نظر ارزش و وزن به ترتیب ۱۶ و ۲۵ درصد و صادرات محصولات صنایع غذایی نیز در همین دوره از نظر وزن ۱۱ درصد رشد نشان می‌دهد.
ظرفیت‌های تولیدی محصولات بخش کشاورزی و توسعه صنایع تبدیلی وابسته به این بخش مهم اقتصادی نویددهنده قابلیت‌های متنوع برای ارزآوری بیشتر بوده و صادرات بخش کشاورزی بعنوان یکی از اولویت‌های اساسی وزارت صنعت، معدن و تجارت از حیث حمایت از تولید و اشتغال در برنامه‌های پنج ساله توسعه کشور مورد توجه ویژه است.
توسعه کمی و کیفی این صنعت در ابعاد مختلف و در زیرمجموعه‌های آن که هر یک نقش کلیدی در تامین مواد غذایی مردم ایفا می‌کند همواره مورد تاکید مسوولان دولتی بویژه شخص رییس جمهوری بوده است.
توجه جدی به محدودیت منابع آب و صرفه‌جویی در آب کشاورزی، افزایش بهره‌وری آب در تولید محصولات و همکاری با وزارت نیرو در تعادل‌بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی، بکارگیری سیستم‌های فناورانه نوین کشاورزی با توجه به گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، توجه به تقویت کشت گلخانه‌ای برای تولید محصولات، کاهش قابل توجه آثار بودجه‌ای ایفای نقش دولت در تضمین خرید محصولات و محور قرار دادن تامین امنیت غذایی و سلامت تغذیه در سیاستگذارری‌ها بعنوان اولویت‌های تخصصی، مورد تاکید حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی است.
ایجاد تغییرات اساسی در سازوکار مبادله محصولات به منظور به حداقل رساندن واسطه‌گری غیرضرور و بهره‌مندی هرچه بیشتر کشاورزان، بازتعریف زنجیره تولید برای کاهش ضایعات کشاورزی و استفاده بهینه از منابع محدود آبی کشور، به حداقل رساندن رشد مصرف انرژی در بخش کشاورزی با افزایش بهره‌وری انرژی، پیاده‌سازی الگوی مناسب کشت و هدایت حمایت‌ها از تولیدکنندگان به رعایت این الگو و تولید پایدار محصولات راهبردی، افزایش تولید در واحد سطح و تولید محصولات سالم از دیگر تاکیدات رییس جمهوری در این پیوند به شمار می‌رود.
اقتصادی کردن اندازه واحدهای تولید کشاورزی از طریق افزایش حاشیه سود کشاورزان، ساماندهی نهادها و تنظیم بازار کالاهای کشاورزی و گسترش زنجیره ارزش در بخش حفاظت از جنگل‌ها، مراتع، خاک و اراضی کشاورزی و اقدام موثر برای مقابله با بیابان‌گستری و پدیده گرد و غبار، پایدارسازی کشاورزی ایران بر مبنای ظرفیت‌های واقعی آب و خاک، کمک به بهبود مدیریت منابع آبی، ممانعت از فرسایش خاک و تحقق اهداف محیط زیستی دولت، کاهش مصرف کود و سموم شیمیایی در کشاورزی به منظور ارتقای سلامت عمومی و کاهش هزینه‌های فزاینده بخش بهداشت و درمان بعنوان دیگر موازین صنعت کشاورزی از سوی رییس جمهوری مورد عنایت بوده است.
در این میان، دیار نصف جهان و استان اصفهان به مثابه اصلی‌ترین کانون‌های کشاورزی کشور با برخورداری از تجارب در نوع کشت و کار در بسیاری از زمینه‌ها موفق بوده که توسعه همه‌جانبه این صنعت بویژه در طول فعالیت عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم به ثبوت رسیده است.
زمین‌های کشاورزی اصفهان ۵۶۸ هزار هکتار برابر ۵ درصد از مساحت استان و ۳.۹ دهم درصد از اراضی کشور است، ۱۸۵ هزار نفر در بخش کشاورزی این استان فعالیت می‌کنند و ۱۱ درصد از اشتغال و ۷ درصد از تولید ناخالص ملی استان به بخش کشاورزی اختصاص دارد.
این سرزمین از حیث بخش‌ها و زیرمجموعه‌های مختلف صنعت کشاورزی در جایگاه ممتاز ایران قرار دارد، برای مثال ۴.۶ میلیون تُن از محصولات باغی و ۸۰۰ هزار تُن از محصولات گلخانه‌ای از سرجمع ۶.۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی و دامی کشور در شرایط نُرمال در این استان تولید می‌شود.
از نظر رتبه‌بندی، استان اصفهان با تولید سالانه یک میلیون و ۳۷۰ هزار تُن شیر در جایگاه نخست و با تولید ۲۰۰ هزار تُن گوشت مرغ و یکصد هزار تُن تخم‌مرغ در جایگاه دوم کشور قرار دارد.
تولید سالانه هشت هزار تُن بوقلمون و یک هزار تُن شترمرغ، رتبه نخست کشوری را برای این خطه رقم زده و دامداران استان ۶۸ هزار تُن گوشت قرمز در سال تولید می‌کنند که از این نظر رتبه پنجم و با تولید هفت هزار تُن عسل در جایگاه سوم کشور قرار دارند.
اصفهان با تولید ۶۸ میلیون قطعه ماهی زینتی و ۳۰۰ هزار تُن پیاز در رتبه نخست و با تولید ۳۷۲ هزار تُن محصول گلخانه‌ای، ۴۸۵ هزار تُن سیب زمینی و ۲۴۳ هزار تُن سیب در جایگاه سوم کشور واقع است.
آلمان، انگلیس، هلند، کرواسی، گرجستان، استرالیا، کانادا، کره جنوبی، ارمنستان، کویت، آمریکا، چین، هند، مالزی، سنگاپور، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، بحرین، پاکستان، قطر، عربستان، سومالی، قزاقستان، عراق، افغانستان، عمان، سودان و سومالی از مقاصد صادرات کشاورزی و دامی استان اصفهان به شمار می‌روند.
از مهمترین محصولات صادراتی کشاورزی و دامی اصفهان به مقصد کشورهای خارجی می‌توان به حیوانات زنده مانند مرغ، خروس، بوقلمون، پرندگان شکاری(به منظور امور تحقیقاتی) ماهی، گوشت مرغ، تخم مرغ، میگو، شیر خشک، لبنیات، عسل، صیفی‌جات، خشکبار، زعفران، انواع میوه مانند زردآلو، هلو، انواع شیره، لعاب و مواد غلیظ کننده، انواع روغن مانند روغن بادام و سویا، قند و شکر، انواع شیرینی، انواع خمیر، رُب گوجه فرنگی، فرآورده‌های غذایی مرکب، آبمیوه، گلاب و انواع وسایل و دستگاه‌های کشاورزی و همچنین تجهیزات گلخانه‌ای اشاره کرد.
در سال‌های فعالیت دولت تدبیر و امید طرح‌های متعدد در این صنعت در اصفهان توسعه پیدا کرد، برای مثال سال گذشته بیش از ۳۰۸ طرح مربوط به این بخش در ۲۳ شهرستان با ۲ هزار و ۳۱۰ میلیارد ریال اعتبار و یک هزار و ۱۰۹ نفر اشتغالزایی و تثبیت اشتغال جدید استان افتتاح و بهره‌برداری شد.
انواع طرح‌های تولیدات گیاهی، آب و خاک و امور فنی مهندسی، تولید دام و طیور و آبزیان، صنایع و یک طرح تحقیقات کشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری، امور عشایر، تعاون روستایی و دامپزشکی از جمله طرح‌هایی است که در سال‌های قبل، توجه جدی به آنها شده است.
توسعه روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی اصفهان
آمار نشان می‌دهد ۱۲۳ هزار هکتار اراضی بخش کشاورزی اصفهان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند که اجرای ۴۱ درصد از این سیستم‌ها با وجود محدودیت مالی دولت تدبیر و امید انجام شده است که این اقدامات همچنان ادامه دارد.
۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور تاکنون مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده که بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار آن در دوره همین دولت به انجام رسیده است.
به گفته کارشناسان، برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری هیچ محدودیتی وجود ندارد و دولت خود را موظف به پشتیبانی مالی در تجهیز اراضی کشاورزی کشور به این سیستم‌ها می‌داند.
صاحبنظران، صرفه‌جویی در مصرف آب، سرعت بالای رویش گیاه، بکارگیری کود همزمان با آبیاری، جلوگیری از رشد بی‌رویه علف‌های هرز، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، برداشت راحت تر محصولات و افزایش کمی و کیفی محصولات را از مزایای بکارگیری روش‌های آبیاری نوین برشمرده‌اند.
تحلیل گزارش‌های یاد شده نشان از توجه دولت به اجرای سیستم‌های آبیاری نوین در سراسر کشور و استان دارد و این مهم با شتاب خوبی در هفت سال گذشته در حال انجام است.
از زاویه ای دیگر، کم‌آبی مناطق مرکزی ایران و خشکی زاینده‌رود بعنوان شاهرگ حیاتی این مناطق یکی از اصلی‌ترین مشکلات امروز کشور محسوب می‌شود.
زاینده‌رود که قرن‌ها سرچشمه حیات و رشد در مرکز ایران زمین بوده، سالهاست که بر اثر بی‌توجهی و دخالت بی‌حساب و کتاب در طبیعت، گرفتار خشکی شده، نوسانات دوره‌ای جریان این رودخانه که مشکلات متعددی برای محیط زیست، پوشش گیاهی و گونه‌ای جانوری منطقه ایجاد کرده، کشاورزی بعنوان یکی از مشاغل اصلی فلات مرکزی را تحت‌الشعاع قرار داده است که بی‌شک یکی از راهکاری جلوگیری از این امر، مدیریت صحیح منابع آبی بویژه در بخش کشاورزی خواهد بود.
۳۵۰ هزار هکتار از مزارع این استان مُستعد اجرای طرح‌های گوناگون آبیاری نوین است و این طرح‌ها تاکنون در ۱۲۳ هزار هکتار اجرا شده که افزون بر ۵۱ هزار هکتار آن مربوط به طول فعالیت دولت یازدهم و دوازدهم از سال ۹۲ تا آخر ۹۸ است.
در سال‌های ۹۲ تا ۹۶ در دولت یازدهم اجرای طرح‌های نوین آبیاری برای هر هکتار بالغ بر هفت میلیون تومان هزینه داشته و طی سال‌های ۹۶ تا ۹۸ در دولت دوازدهم این رقم به ۱۰ میلیون تومان به ازای هر هکتار رسیده است.
پیاده‌سازی طرح‌های نوین آبیاری در استان در هر هکتار به مدیریت مصرف چهار هزار و ۳۰۰ لیتر منجر می‌شود و برنامه مورد نظر برای امسال در این بخش، اجرای پروژه آبیاری نوین در سطح هفت هزار هکتار از اراضی استان است.
به روز رسانی تجهیزات کشاورزی در اصفهان
از ابتدای دولت تدبیر و امید تاکنون حدود ۲ هزار دستگاه تراکتور، ۵۲ دستگاه کُمباین و بیش از سه هزار و ۶۰۰ ادوات کشاورزی با استفاده از تسهیلات وارد صنعت کشاورزی استان شده و در همین ارتباط شاخص درجه مکانیزاسیون استان به ۱۱.۳۲ درصد و شاخص ضریب مکانیزاسیون به ۰.۵۴ اسب بخار رسیده است.
توسعه کشاورزی نوین با افزایش کشت گلخانه‌ای
توجه دولت به توسعه کشت گلخانه‌ای در سال‌های اخیر به مراتب بیش از پیش خود را نشان داد که این امر در استان اصفهان متبلور شد.
کشت گلخانه‌ای بعنوان روشی پیشرفته در کشت و کار را می‌توان راهی مطمئن برای رونق کشاورزی بویژه در مناطق کم‌آب در نظر گرفت زیرا محصولات این نوع کشت برخلاف باور عمومی، کیفیت بالایی دارد و بخوبی می‌تواند جایگزین تولیدات کشت سنتی شود، کنترل آفات و بیماری‌ها، شرایط محیطی مناسب و رسیدگی دقیق‌تر به آن در زمُره دلایلی است که این نوع محصولات را با کیفیت بهتر به دست مصرف‌کنندگان می‌رساند.
مشاهده میزان وسعت، تولیدات، فعالیت‌های مربوط به کشت گلخانه‌ای در اصفهان حاکیست که این بخش نسبت به آغاز فعالیت تدبیر و امید حدود ۱۰۰ درصد رشد داشته است که با ادامه حمایت‌ها می‌توان شاهد رشد سالانه این صنعت حیاتی در تامین مواد غذایی مورد نیاز مردم بود.
استان اصفهان پیش از آغاز فعالیت دولت یازدهم، یک هزار و ۷۰ هکتار گلخانه داشت که این رقم در زمان حاضر به ۲ هزار و پنجاه هکتار رسیده، بر همین اساس میزان تولیدات گلخانه‌ای که آن زمان کمتر از یکصد هزار تُن در طول سال بود، این روزها به ۳۰۰ هزار تُن افزایش پیدا کرده است که حدود یک سوم آن هم به خارج از کشور صادر می‌شود.
سال‌های ۹۶ تا ۹۸ هر سال حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد به وسعت گلخانه‌های استان افزوده شد که این آهنگ رشد همچنان نیز ادامه دارد.
اصفهان پرچمدار تولید محصولات لبنی کشور
صنعت شیر و محصولات لبنی این خطه در کشور حرف نخست را می‌زند، وجود یک هزار و ۹۷۳ گاوداری صنعتی و ۲۲ هزار و ۶۸۷ دامداری سنتی و نیمه صنعتی در اصفهان فعالیت دارد.
۳۰ درصد از شیر و فرآورده‌های لبنی تولیدی به خارج از استان صادر می‌شود و سال قبل با صادرات ۲۰ هزار تُن انواع محصولات لبنی ۲۰ میلیون دلار ارزآوری برای کشورمان به همراه داشت.
از سال ۹۲ و با آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید و با برنامه‌ریزی، تلاش تولیدکنندگان و فعالان این عرصه و حمایت‌های صورت گرفته، سالانه حدود یکصد هزار تُن به تولید محصولات شیر و لبنیات استان اضافه شده است که این روند صعودی همچنان ادامه دارد.
سال ۹۸، یک میلیون و ۴۳۰ هزار تُن انواع محصولات لبنی مانند شیر خام، شیرخشک، خامه، ماست، دوغ و کره در استان تولید شد و امسال پیش بینی می‌شود که این رقم به یک میلیون و پانصد و ۱۸ هزار تُن افزایش پیدا کند.
بزرگترین مجموعه‌های تولید شیر و محصولات لبنی و همچنین شیر خشک در اصفهان قرار دارد که این استان را بعنوان منطقه منحصر به فرد در سراسر کشور معرفی کرده و در زمینه فناوری‌ها و دانش مربوطه نیز رتبه برتر را داراست.
رشد صددرصدی تولید نهال در اصفهان در دوران دولت روحانی
مقایسه گزارش‌های تولید نهال در اصفهان نسبت به ابتدای فعالیت دولت یازدهم موید رشد صددرصدی در این بخش است که به اعتقاد کارشناسان، با توجه به ظرفیت‌های فراوان موجود می‌توان با برنامه‌ریزی علمی و حمایت بیشتر شاهد جهش تولید و صادرات این صنعت در استان بود.
استان اصفهان در تولید نهال به مثابه پیشتاز در توسعه باغ‌ها و افزایش محصولات دیگر بویژه میوه‌ها، رتبه یک کشور را به خود اختصاص داده است.
میزان تولید نهال اصفهان در مقایسه با ابتدای فعالیت دولت یازدهم بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشته، چنانکه در سال ۹۲ سالانه حدود ۲ میلیون نهال در استان تولید می‌شد که این میزان هم‌اکنون به پنج میلیون اصله رسیده است.
افزایش شرکت‌های دانش بنیان در زمینه تولید نهال و پژوهش‌های مرتبط با آن از دیگر نقاط مثبت و قابل توجه استان اصفهان در این عرصه به شمار می‌رود.
آغاز فعالیت مجموعه‌های تولیدی تحقیقاتی و شرکت‌های دانش بنیان در تولید نهال گواهی شده از دیگر اقداماتی است که در یکی دو سال اخیر در اصفهان شروع شده و به تولید این محصول در سال ۹۸ برای نخستین بار در کشور و بالغ بر ۶۰ هزار اصل نهال منجر شد.
انواع نهال درختان هسته‌دار و دانه‌دار و دانه‌ریز مانند زردآلو، آلو، هلو، سیب گلابی، انگور، انار و گردو از جمله تولیدات استان اصفهان است که در سایر نقاط کشور خریدار دارد، بیشترین تولید نهال در استان در شهرستان‌های مبارکه، فلاورجان، شهرضا و نجف‌آباد انجام می‌گیرد و بخشی از آن هم به خارج از کشور صادر می‌شود که ارزآوری را برای کشورمان به ارمغان می‌آورد.
رونق تولید طلای سبز در استان اصفهان
صنعت پسته یا طلای سبز در استان پیشروی کشاورزی اصفهان در سال‌های اخیر ۶۰ درصد رشد یافته که با اتخاذ تدابیر و حمایت‌های بیشتر می‌توان شاهد جهش توسعه کشت و صادرات این محصول ارزآور بود.
گفتنی است که ایران رتبه نخست صادرات پسته در دنیا را در اختیار دارد و سال قبل بیش از ۱۵۰ هزار تُن پسته ایرانی به بازار کشورهای مختلف راه یافت.
سال گذشته بیش از ۳۲۰ هزار تُن پسته تولید شد که استان کرمان با یکصد هزار تُن، رتبه نخست تولید این محصول را دارد و استان‌های خراسان رضوی، یزد، فارس، خراسان جنوبی، سمنان، مرکزی و قم در رتبه‌های بعدی تولید پسته قرار دارند.
باید پذیرفت که افزایش و بهبود کیفیت تولید به حفظ بازارهای جهانی این محصول ارزشمند منجر شده و به تبع آن ارزآوری این محصول در سال‌های آینده را افزایش خواهد داد.
سطح زیر کشت پسته در استان در ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید در سال ۹۲ معادل پنج هزار و ۸۵۳ هکتار بود که این رقم اکنون به ۹ هزار و ۳۴۵ هکتار رسیده که بالغ بر ۵۹ درصد رشد داشته است.
میزان تولید پسته در آن سال پنج هزار و ۹۹۰ تُن بود که در سال ۹۸ به هشت هزار و ۲۵۰ تُن رسید و با رشد ۳۸ درصدی روبه‌رو شد، ۲۵ درصد از محصول تولیدی در اصفهان در همین استان استفاده و بقیه به سایر مناطق ایران و دیگر کشورها صادر می‌شود.
از حیث اشتغالزایی بعنوان یکی از اصلی‌ترین نیازهای امروز کشور، هفت هزار و ۸۰۰ نفر بصورت مستقیم و ۲ هزار و ۳۰۰ نفر بصورت غیرمستقیم در صنعت کشت این محصول زراعی در استان بکار مشغولند.
صادرات چشمگیر محصولات کشاورزی اصفهان به کشورهای خارجی
برآیند آمار صادرات محصولات صنعت کشاورزی اصفهان اعم از زراعی و دامی به خارج در هفت ساله دولت تدبیر و امید، علاوه بر رشد سالانه این مقوله با اهمیت در اقتصاد، درآمد۹۶۰ میلیون دلار را برای کشورمان به همراه داشته است.
از زمان آغاز بکار فعالیت دولت تدبیر و امید تاکنون افزون بر ۷۶۶ هزار تن انواع محصولات استان به دیگر کشورها صادر شده و درآمدزایی ۹۶۰ میلیون دلاری را برای کشور به همراه داشته و مقایسه آن از رشد پنج برابری صدور تولیدات از حیث وزنی و ۲.۳ برابری از لحاظ ارزش حکایت دارد که از دلایل آن می‌توان به اتخاذ تدابیر صحیح و موثر و برنامه‌ریزی و اقدامات مناسب اشاره کرد.
در همین پیوند، رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به جهش تولید شعار سال ۹۹ افزود: تحقق این راهبرد مستلزم شناسایی موانع و رفع آن است و پس از آن آسان‌سازی صدور مجوزها راهکاری مناسب برای ورود هرچه بیشتر بخش خصوصی خواهد بود.
مهرداد مرادمند به لزوم کاهش زمانبری صدور مجوزها اشاره و تصریح کرد: برای این مقوله هم برنامه‌ریزی شده تا در سال ۹۹ روند امور، حذف استعلام‌های غیرضروری، رفع انحصار، مکاتبه‌ها و درخواست‌ها به حداقل خود برسد.
وی اهمیت افزایش بهره‌وری این صنعت را نیازمند بهبود ساز و کارها دانست و گفت: باید شرایطی مهیا کنیم که سود حاصل از بهبود اوضاع کشاورزی به جیب خود مردم بازگردد تا مشتاقانه سرمایه خود را در صنعت کشاورزی به چرخش درآورند.
وی استفاده حداکثری از ظرفیت‌های مردمی را لازم برشمرد و افزود: وزارت جهاد کشاورزی برای تحقق شعار امسال ۲ برنامه راهبردی اصلی را دنبال می‌کند که یکی از آنها در سطح ملی و دیگری در ابعاد استانی است.
مرادمند اضافه کرد: اصلاح فرایندها، کاهش سود تسهیلات و حمایت‌های بیمه‌ای از جمله راهبردهای وزارتخانه است که تحقق آن با همکاری و مشارکت سایر نهادها محقق خواهد شد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان همکاری هرچه بیشتر وزاتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و نیرو را خواستار شد و گفت: مساعدت این ۲ نهاد تاثیر زیادی در تحقق شعار جهش تولید در صنعت کشاورزی دارد.