با وجود تنوع متعدد اقلیمی و پتانسیل بالای بخش کشاورزی امکان تولید میوه‌های گرمسیری همچون موز در برخی مناطق و تامین ۱۰۰ درصدی نیاز کشور در داخل وجود دارد.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که با وجود موقعیت جغرافیایی و دارا بودن ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در ایران امکان تولید صد درصدی موز مورد نیاز در داخل طی طرح ملی ۱۰ ساله وجود دارد و طی سال‌های اخیر نبود عزم ملی، بوروکراسی‌های پیچیده اداری و چراغ سبز واردات مانع خودکفایی تولید این میوه گرمسیری در کشور شده است، در حالیکه سیستان و بلوچستان قطب میوه‌های گرمسیری و چابهار بهشت گمشده باغبانی در کشور به شمار می‌رود.
بنابر آمار سال گذشته ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار تن موز با ارزش بالغ بر ۴۲۰ تا ۴۳۰ میلیون دلار وارد کشور شده است که با تامین نیاز صد درصدی در داخل دیگر شاهد هدر رفت خروج ارز قابل توجهی از کشور و وابستگی به کشور‌های بیگانه نیستیم.
ناگفته نماند که خودکفایی تولید موز در داخل نیازمند احداث باغات جدید، اصلاح خاک و تامین آب مورد نیاز است که جمع سرمایه گذاری این ۲ رقم قابل توجهی است و انتظار می‌رود حمایت‌های لازم از سرمایه گذاران بخش صورت گیرد تا شاهد خروج ارز از کشور نباشیم.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین جزئیات سطح زیر کشت و واردات موز و راهکار‌های رسیدن به خودکفایی و جلوگیری از خروج ارز با خبر شویم:
واردات با ارز حاصل از نفت رغبت سرمایه گذاری در کشاورزی را گرفت
رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به اینکه پتانسیل تولید موز در کشور وجود دارد، اظهار کرد: علی رغم پتانسیل تولید موز در کشور، اما تولید این محصول همانند دیگر محصولات به طور جدی وارد تولید ملی نشده است.
وی افزود: تازمانیکه با دلار‌های نفتی در پی واردات برخی کالا‌ها همچون موز هستیم، رغبتی برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی وجود ندارد.
نورانی ادامه داد: بنابر آمار در سال گذشته، حدود ۳۰ میلیون تن کارتن موز از کشور‌های آمریکای لاتین و فیلیپین وارد کشور شد که حجم این ۳۰ میلیون تن کارتن رقمی حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار تن موز با ارزش بالغ بر ۴۲۰ تا ۴۳۰ میلیون دلار است.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به اینکه ۵۰۰ میلیارد تومان سود از واردات موز وارد خزانه دولت می‌شود، بیان کرد: در سال گذشته ۴۵۰ میلیارد تومان عوارض گمرکی و سود بازرگانی از تجار دریافت شد که با احتساب ۶۰ میلیارد تومان مالیاتی که در بازار‌های مصرفی و میادین میوه و تره بار از واردکنندگان گرفته شده است، رقمی بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان وارد خزانه دولت شد.
به گفته وی، با توجه به تنوع آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی، نیروی متخصص و دارا بودن ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در ایران امکان تولید موز در کشور وجود دارد و علت عدم تولید موز طی سال‌های اخیر را باید در بی توجهی به سرمایه گذاران، بوروکراسی‌های پیچیده اداری در بخش کشاورزی جست و جو کرد که سرمایه گذاران حاضر به سرمایه گذاری در بخش نیستند.
این مقام مسئول با بیان اینکه امکان تولید بسیاری از کالا‌های وارداتی بخش کشاورزی در کشور وجود دارد، گفت: این در حالی است که به سبب چراغ سبزی که در کنار واردات داریم، دولت بدون زحمت کالای خارجی وارد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه موانع پیش روی تولید و بوروکراسی پیچیده اداری علت اصلی وابستگی به کشور‌های بیگانه به شمار می‌رود، بیان کرد: در اوایل دهه ۷۰، بسیاری از سرمایه گذاران با ورود نهال‌های جدید اقدام به سرمایه گذاری کردند و زمانیکه به مرحله تولید رسیدیم، تعرفه واردات موز را صفر کردند که این امر موجب شد سرمایه گذاران با شکست سنگینی مواجه شوند و کار به جایی رسید که سرمایه گذاران گلخانه‌ها را رها کردند و به دنبال تولید گل رفتند.
نورانی سیستان و بلوچستان را قطب میوه‌های گرمسیری و چابهار بهشت گمشده باغبانی اعلام کرد و گفت: در استان سیستان و بلوچستان امکان تولید موز، آناناس، پاپایا و حتی نارگیل وجود دارد، این در حالی است که از ۲ سال پیش که سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری رفتند، زمینی در اختیازشان قرار نگرفته است که علت این موضوع را باید در نبود تصمیم گیری واحد جست و جو کرد.
نورانی ادامه داد: باوجود آنکه وزارت جهاد کشاورزی متولی تولید به شمار می‌رود، اما غول‌های بزرگی همچون محیط زیست و سازمان آب منطقه‌ای جلوی سرمایه گذاری را می‌گیرند و تا زمانیکه عزم ملی وجود نداشته باشد، مشکلات استمرار خواهد یافت.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به دلایل سرمایه گذاری منفی در بخش کشاورزی بیان کرد: علی رغم زمین‌های مستعدی که در چابهار وجود دارد، اما بوروکراسی‌های پیچیده اداری منجر به سرمایه گذاری منفی در بخش کشاورزی شد که این امر مختص تولید موز نیست و در صنایع تبدیلی و تکمیلی این موضوع صدق می‌کند.
نورانی با اشاره به راهکار‌های خودکفایی تولید موز در کشور بیان کرد: طی سال‌های اخیر ۱۲۰ هزار تن موز در استان سیستان و بلوچستان تولید شد که تولید ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تن موز در کشور نیازمند طرح ملی ۱۰ ساله است تا به خودکفایی ۱۰۰ درصدی رسید.
رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ادامه داد: با توجه به سرمایه گذاری عظیمی که در بخش رنگ آوری و قرار گرفتن محصول در سبد مصرفی خانوار به یکباره نمی‌توان ثبت سفارس را بست چرا که این امر به معنای تعزیلی صنعت رنگ آوری و از دست دادن اشتغالزایی است.
حسین صفایی مدیر عامل کشت و صنعت مکران در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی با اشاره به اینکه کشت موز تنها در منطقه حاشیه دریای عمان اقتصادی است، اظهار کرد: سالیانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزارتن موز در این منطقه تولید می‌شود که این امر نشان می‌دهد که بازدهی باغات موز در این استان نسبت به جنوب هند و پاکستان ۳۰ تن در هکتار است که با انتخاب رقم بهتر نهال و شیوه کشت راندمان تولید به ۵۰ تا ۶۰ تن می‌رسد.
وی افزود: برای تامین موز مورد نیاز در داخل محدودیت آب و زمین وجود دارد و در حریم رودخانه به دلیل قوانین موجود امکان کشت وجود ندارد که با این وجود شیرین سازی آب دریا سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد.
صفایی با اشاره به اینکه محدودیت منابع آب و خاک مستلزم سرمایه گذاری قابل توجهی است، بیان کرد: طی ۱۵ سال اخیر به طور متوسط سالیانه ۴۵۰ هزار تن و در برخی سال‌ها ۷۰۰ هزار تن موز وارد شده است که با حفظ الگوی مصرف فعلی برای تامین ۴۵۰ هزارتن موز وارداتی نیازمند ۱۰ هزار هکتار باغ جدید موز با ۳۰۰ هزار متر مکعب آب از دریا هستیم که جمع سرمایه گذاری این ۲ عدد سنگین است.
مدیرعامل کشت و صنعت مکران ادامه داد: برای خرید تور‌های کشاورزی ۱۰ هزار هکتار باغ رقمی حدود ۳ هزار میلیارد تومان و برای ۳۰۰ هزار متر مکعب اب در روز حدود ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که تامین این عدد سخت به نظر می‌رسد.
وی ادامه داد: اصلاح خاک اراضی نزدیک ساحل و شیرین کردن آب دریا برای تولید موز در داخل و بی نیازی از واردات امری ضروری است.
صادرات موز در راه است
مصطفی دارایی نژاد رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره بار با اشاره به اینکه پتانسیل کشت موز در بسیاری از مناطق وجود دارد، اظهار کرد: هم اکنون تولید موز در سیستان و بلوچستان منطقه کنارک در حال انجام است که تنها مصرف خود استان را جوابگوست.
وی افزود: با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر حمایت از تولید داخل، کشت موز با برنامه ریزی در استان‌های سیستان و بلوچستان، گنبد، شمال و بخشی از گرگان به صورت گلخانه‌ای و ترکیبی از گلخانه و فضای باز وجود دارد چرا که طی سال‌های اخیر تحقیقاتی بر کشت موز صورت گرفته است.
دارایی نژاد ادامه داد: بنابر بازدید‌های میدانی از الگوی کشت‌موز در اکوادور و فیلیپین، امکان کشت در داخل به شرط حمایت و همکاری وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر در اختیار گذاشتن زمین به سرمایه گذاران وجود دارد.
نیاز به ۲۰۰ هکتار زمین برای خودکفایی در موز
رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره بار با بیان اینکه تولید موز همانند گوجه فرنگی در ۴ فصل شدنی است، گفت: با توجه به شرایط اقلیمی، وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی تولید تنها ۱۰۰ تا ۲۰۰ هکتار اراضی در اختیارمان بگذارد تا برنامه هایمان را پیاده سازی کنیم، ظرف چند سال آینده علاوه بر تامین موز تولید داخل امکان صادرات به افغانستان، ارمنستان و عراق وجود دارد.
به گفته دارایی نژاد، طی ۳ سال اخیر هندی‌ها با پیاده سازی الگوی کشت از فیلیپین و اکوادور توانستند اقدام به تولید موز کنند که با واگذاری اراضی به بهره برداران این امکان وجود دارد که ظرف چندسال اینده با برنامه ریزی یکی از قطب‌های تولید موز در دنیا شویم.
این مقام مسئول در پایان تصریح کرد: اگر وزارت جهاد کشاورزی زمین‌های مد نظر را در اختیار سرمایه داران قرار دهد، با برنامه ریزی منسجم و دعوت از کارشناسان کشور‌های فیلیپین و اکوادور اقدام به تولید خواهیم کرد.