با توجه به فرا رسیدن هفته دولت، مروری بر عملکرد فعالان این حوزه در طول فعالیت دولت می تواند علاوه بر مشخص کردن وضعیت موجود، نقاط قوت و ضعف را در این حوزه نمایان کند.
بر اساس اعلام سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مرکزی، از سال ۹۲ تا ۹۸ دستاوردهای مختلفی در بخش های متعدد زیرمجموعه حوزه کشاورزی استان حاصل شده است.
بر اساس آمار ارائه شده توسط این سازمان، در بخش کشاورزی استان مرکزی مجموع اراضی آبی ۲۱۶ هزار هکتار و اراضی دیم ۳۳۶ هزار و ۴۷۸ هکتار است.
مجموع تولیدات استان در سال ۹۸ در حوزه زراعی، ۱۸۲۸ تن، باغی ۴۷۸ هزار تن، دامی ۵۱۶ هزار تن و شیلات ۶.۳ هزار تن بوده است و این استان در زمینه صادرات ماهیان زینتی رتبه اول، تولید انار و طالبی رتبه دوم، گل های شاخه بریده و تولید گل و گیاهان زینتی رتبه سوم، لوبیا رتبه چهارم، گوشت قرمز رتبه پنجم، پسته رتبه ششم، بادام رتبه هفتم، تخم مرغ و ذرت علوف ای رتبه هشتم، کشمش، انگور و گوشت مرغ رتبه نهم کشور را داراست.
بر اساس این گزارش، سطح اجرایی آبیاری تحت فشار در استان مرکزی تاکنون به ۶۷ هزار هکتار رسیده و احداث کانال های آبیاری نیز در حال حاضر به ۱۲۲۵ کیلومتر رسیده است.
افزایش حداقل ۳۰ درصدی عملکرد محصول از اهداف اجرای سامانه های نوین آبیاری
آنگونه که جهاد کشاورزی استان مرکزی اعلام کرده است، احداث و تکمیل شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی احداث و تکمیل شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی استان مرکزی با هدف ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی به منظور افزایش توان تولیدی بخش کشاورزی و امکان ایجاد ارزش افزوده و اشتغال در سال ۹۸ در سطح ۲۴۰ هکتار اجرا شد.
در سال ۹۸ برای احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی در سطح ۶۹۱ هکتار از حوضه‌های آبریز استان، طرح جامع احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی حوزه سدهای الغدیر ساوه و پانزده خرداد دلیجان در سطح ۱۹۸ هکتار، اجرای فاز دوم احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی استان در سطح ۳۲۸ هکتار و اجرای طرح انتقال آب با لوله ۲۲۵ هکتار هدفگذاری شده است.
در بخش سامانه های نوین آبیاری به منظور حفاظت کمی و کیفی از منابع آب و خاک و افزایش راندمان آبیاری، همچنین تولید پایدار محصولات کشاورزی، انواع سامانه‌های نوین آبیاری در سطح استان توسعه می‌یابد. پتانسیل صرفه جویی و استفاده بهینه سالانه ۱۷ میلیون مترمکعب مصرف آب در سطح برنامه ریزی شده و افزایش حداقل ۳۰ درصدی در عملکرد محصول از جمله اهداف اجرای طرح سامانه های نوین آبیاری است.
در سال ۹۷، با اجرای سامانه های نوین آبیاری در سطح ۳۸۸۹ هکتار، صرفه جویی ۱۷.۵ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی متناسب با عملکرد پروژه مهیا شده که باعث کاهش هزینه های تولید به میزان ۲۵ درصد شده است و در سال ۹۸، اجرای طرح سامانه های نوین آبیاری در سطح ۳۱۰۰ هکتار تامین اعتبار شده است.
از ۹۲ تا ۹۸، ۲۱۶۴ طرح کشاورزی تسهیلات گرفته اند
جهاد کشاورزی در بخش تسهیلات نیز آمار جالب توجهی را ارائه می دهد که می توانند زمینه ساز توسعه باشند.
به گفته امیریان مدیر امور سرمایه گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، از سال ۹۲ تا ۹۸ در بخش های مختلف کشاورزی به ۲۶ هزار و ۶۰۰ طرح ۱۱ هزارو ۸۷۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است.
از سال ۹۲ تا ۹۸ در قالب جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و تسهیلات بانکی، از سوی بانک کشاورزی و دیگر بانک های عامل در کنار بانک کشاورزی از منابع مختلف از جمله صندوق توسعه ملی ۲۱۶۴ طرح به مبلغ ۲۸۲ میلیارد تومان و از محل اعتبارات کمک های فنی و اعتباری ۲۰۸ طرح به مبلغ۱۰۳ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است.
همچنین یارانه پرداختی به طرح های آبیاری طرح فشار برای ۵۹۴ طرح ۶۱ میلیارد تومان بوده که درسطح ۱۹۳۰۰ هکتار اجرایی شده است. از طرفی خط اعتباری مکانیزاسیون کشاورزی بیش از ۶ هزار طرح به مبلغ ۲۶۱ میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند.
در مدت مذکور تسهیلات رونق تولید به ۵۱۷ طرح به مبلغ ۱۷۰ میلیارد تومان و تسهیلات مشاغل خانگی به ۵۷۴ طرح به مبلغ ۶.۷ میلیارد تومان و همچنین تهسیلات منابع داخلی بانک ها به بیش از۱۶ هزار و ۵۰۰ طرح به مبلغ ۱۱ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.
در مجموع از سال ۹۲ تا سال گذشته ۲۶ هزار و ۶۰۰ طرح معادل ۱۱ هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند که این امر سبب ایجاد اشتغال مستقیم در این مدت برای ۱۲ هزار و ۹۰۰ نفر و افزایش واحدهای تولیدی و افزایش موثر تولید در بخش های مختلف کشاورزی و تامین غذای سالم برای مردم در استان و سراسر کشور شده است.
جهاد کشاورزی استان، همچنین درخصوص مهمترین دستاوردهای اجرای طرح های شاخص بخش کشاورزی در سال ۹۹ و هدفگذاری اجرای این طرح ها در سال ۱۴۰۰ گفته است: افزایش ضریب خوداتکایی محصولات راهبردی اساسی در پنج محصول زراعی در استان مرکزی و دسترسی به غذای کافی و سالم از محورهای اصلی توسعه و سلامت جامعه است و به منظور قطع وابستگی به واردات این دسته از محصولات اساسی با توجه به اهمیت و ارزش غذایی آنها، ۶.۴۲هزار تن حبوبات، ۴.۸۲ هزار تن سیب زمینی و ۳.۱۸۰ هزار تن جو در سال ۹۸ تولید شد.
در سال ۹۹ نیز تولید ۴.۴۳هزار تن حبوبات، ۸۴ هزار تن سیب زمینی و ۲.۱۸۳ هزار تن جو در سال ۱۴۰۰ هدفگذاری شده است. ۴۲۲ هزار تن گندم در سال ۹۹ با هدف تامین امنیت غذایی کشور اتکا به گندم تولید داخل، تولید شد. با کنترل مناسب آفت سن گندم، درصد سن زدگی به کمتر از ۱۶.۱ درصد رسید و درصد بهره مندی کشاورزان از بذور گواهی شده از متوسط ۲۱ درصد سال ۹۲ به ۲۴ درصد افزایش یافت. برای سال ۱۴۰۰، تولید ۱.۴۲۲ میلیون تن گندم هدفگذاری شده است.
به منظور کاهش وابستگی کشور به روغن و جلوگیری از خروج ارز، اجرای طرح افزایش خوداتکایی در دانه های روغنی در دستور کارسازمان جهاد کشاورزی قرار دارد. در سال ۹۹، ۳۲۰۰ تن انواع دانه های روغنی تولید شد و در سال ۱۴۰۰ نیز برای تولید۳۵۰۰ تن انواع دانه های روغنی هدفگذاری شده و تولید ۲۷۵۰۰ تن چغندرقند بهاره با افزایش ضریب اشتغال و افزایش ضریب مکانیزاسیون و کاهش هزینه های تولید، بهبود مدیریت بهینه منابع آبی و کاهش مصرف آب، افزایش رویکرد تحقیقات دانش بنیان و توجه به رفع نیازهاو اولویت های تحقیقاتی بخش و کاهش ضایعات و توجه به محیط زیست از جمله مهمترین دستاوردهای پروژه افزایش خوداتکایی در چغندرقند در سال ۹۸ بوده است.
در سال ۹۹ مقدار ۳۰۶۵۰ تن چغندرقند هدفگذاری شده است و در حوزه تامین بذور محصولات کشاورزی از داخل بذر اصلاح شده نیز عملکرد استان در سال ۹۸ به میزان ۵۵۰۰ تن بذر گندم و ۱۸۰۰ تن بذر جو بوده که در سال ۹۹، تولید هفت هزار تن بذر گندم و ۲۳۰۰ تن بذر جو هدفگذاری و اجرا شده است. تولید علوفه در استان مرکزی نیز در سال گذشته ۶۵۵ هزار تن بوده که برای سال ۱۳۹۹ به ۶۸۰ هزار تن رسیده است.
در این مجال مروری بر دستاوردهای طرح های شاخص استان مرکزی در بخش باغبانی نیز خالی از فایده نیست.
مدیریت آب با کشت گلخانه ای
توسعه کشت‌های گلخانه‌ای یکی از مهمترین سیاست‌های سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی اعلام شده است که افزایش بهره‌وری و مدیریت راهبردی آب را دنبال می کند.
در سال گذشته فضای گلخانه ای در استان مرکزی ۴۳.۵ هکتار توسعه یافت و ۲۸ هکتار اصلاح و بازسازی واحدهای گلخانه ای انجام گرفت و با اینکار برای بیش از ۵۵۰ نفر اشتغال مستقیم و برای بیش از هزار نفر اشتغال غیر مستقیم ایجاد شد. علاوه بر این، منابع و نهاده های اصلی تولید از جمله آب و خاک حفظ و بیش از ۱۷۰ هکتار از اراضی کشاورزی زیر کشت سبزی و صیفی در فضای باز، آزادسازی شد.
برای سال ۹۹ نیز، توسعه ۲۰هکتار و اصلاح، بازسازی و نوسازی ۱۸ هکتار گلخانه هدفگذاری شده است.
توسعه باغات در اراضی شیبدار
توسعه باغات در اراضی شیبدار مهم ترین اهداف و ماموریت‌های طرح ایجاد باغات دیم در اراضی شیبدار شامل انجام «مهندسی سامانه‌ها، مهندسی رواناب میکروکچمنت‌ها و مهندسی بستر» بوده که بر اساس برنامه ششم پیش بینی شده مساحت ۱۰۸ هکتار برای استان مرکزی در نظر گرفته شده بود که مساحت ۷۱۳ هکتار باغ در اراضی ملی و مستثنیات مستعد و شیبدار با حداقل بارندگی ۳۰۰ میلیمتر و بالاتر انجام گرفت.
در سال گذشته، همچنین، توسعه کشت گیاهان دارویی در سطح ۱۲۱۵ هکتار از اراضی استان انجام و بیش از ۵۰۰ تن محصول تولید شد و برای سال ۹۹ ، ۱۳۰۰هکتار افزایش سطح زیرکشت این گیاهان دراستان هدفگذاری شده است. در بخش تامین نهال های اصلاح شده نیز مهمترین اقدامات انجام شده در این استان در سال ۹۸ در راستای حمایت از تولید نهال سالم، اصیل و استاندارد، توزیع ۱۴۵۰ میلیون یارانه به احداث کنندگان باغ تولید نهال استاندارد بوده و ۲.۵ میلیون اصله نهال اصلاح شده در استان تولید و بین باغداران استان وسطح کشورتوزیع شده است .
رتبه سوم تولید گوشت قرمز در اختیار استان مرکزی است
بر اساس اعلام جهاد کشاورزی استان مرکزی، این استان، رتبه سوم تولید گوشت قرمز در کشور را داراست و سال گذشته بیش از ۵۵ هزار تن گوشت قرمز در سطح استان تولید شده است. تولید گوشت قرمز سه برابر نیاز استان بوده و ۶۵ درصد تولیدات انجام شده مازاد بر نیاز است و بر همین اساس، صادرات گوشت قرمز به سایر استان‌ها از اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی بوده که خوشبختانه پتانسیل مطلوبی نیز در این زمینه وجود دارد.
صنایع تبدیلی و غذایی یک ظرفیت در مسیر خودکفایی
در استانی که میزان قابل توجهی از تولیدات اقتصادی اش در حوزه کشاورزی تعریف شده، صنایع تبدیلی و غذایی از اهمیت ویژه ای برخوردارند و نقش زنجیره تولید در خودکفایی و اشتغال در بخش کشاورزی بسیار حائز اهمیت است.
یکی از اتفاقات خوبی که امسال رخ داد و می توان به آن امیدوار بود، افزایش ۱۲ درصدی سهام واحدهای تولیدی صنایع تبدیلی و غذایی فعال از سرمایه صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان است.
به گفته مدیرعامل صندوق حمایت از بخش کشاورزی استان مرکزی فعال شدن کامل صنایع تبدیلی مستلزم تزریق منابع و تسهیلات بانکی مالی کم بهره و با کمترین بوروکراسی اداری است که این مهم میتواند توسط صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی فراهم شود. در دو سال گذشته سهم صنایع تبدیلی استان از ۱.۵ در صد به ۷.۵ درصد افزایش یافته است.
آنچه در این مجال گفته شد، قطعا بخشی از عملکرد استان مرکزی در حوزه کشاورزی است و با توجه به تنوع حوزه های عملکردی کشاورزی، بسیاری از ظرفیت ها و دستاوردها ناگفته مانده که در فرصت های بعدی می توان به آنها پرداخت، اما همین خلاصه می تواند نشان دهد که چه ثروت و ظرفیت عظیمی در حوزه کشاورزی استان نهفته و چه ظرفیت های عظیم اقتصادی می توان از این حوزه برای این استان و کشور ایجاد کرد.
برای مثال بارها تاکید شده است که استان مرکزی در بخش های مختلف کشاورزی، تولیداتی بیشتر از حد مورد نیاز استان دارد و محصولات تولیدی استان به دیگر استان ها و خارج از کشور صادر می شوند و یکی از نقاط قوت استان در حوزه اقتصادی می تواند همین تولیدات متنوع و فراوان باشد که هم نیاز داخل استان را تامین می کند و هم به رفع نیاز دیگر استان ها و کسب درآمدهای ارزی منجر می شود.
اما به نظر می رسد که بر اساس آمارها و گزارشات موجود، استان مرکزی در حوزه کشاورزی همچنان در بخش فراوری محصولات کشاورزی و جلوگیری از خام فروشی آنها ضعف دارد و باید در این خصوص نسبت به برنامه ریزی، ایجاد زیر ساخت و جذب سرمایه گذار اقدام شود.