ایران همواره جزو بزرگترین تولید کنندگان و صادر کنندگان خرما در دنیا بوده به طوری که در سال 98 حدود 240 هزار تن انواع خرما به ارزش 211 میلیون و 644 هزار دلار به 85 کشور دنیا صادر کرده است اما سهم قابل توجهی از صادرات فرآورده های خرما نداشته است؛ امام خامنه ای در بیانات اخیر خود با هیئت دولت از خام فروشی محصولات مختلف صادراتی از جمله خرما انتقاد کردند.
رهبر معظم انقلاب درباره خام فروشی محصولات صادراتی ایرانی تاکید کردند: «درحاشیه‌ی مسئله‌ی تولید، من یک نکته‌ی دیگری را عرض بکنم که آن هم بی‌ارتباط به مسئله‌ی تولید نیست و آن مسئله‌ی صادرات مواد خام یا صادرات فلّه‌ای است که یک نمونه‌اش را قبلاً در مورد نفت گفتیم. یکی از مشکلات ما همین است که ما مواد خام را بدون فراوری و بدون اینکه ارزش افزوده‌اش را برای کشور خودمان، برای سرمایه‌دار خودمان، برای کارگر خودمان فراهم بکنیم، می فرستیم خارج.»
ایشان همچنین مشخصا به خام فروشی خرما اشاره کردند و فرمودند:«خب خرمای ایران [واقعاً بی‌نظیر است]. یک وقتی چند سال قبل از این، یکی از کشورهای عربی یک بسته‌ی خرما هدیه فرستاده بود برای ما، به عنوان هدیه‌هایی که میفرستند؛ بنده آوردم و در هیئتِ دولتِ آن وقت نشان دادم، گفتم این به‌‌اصطلاح مصداق کامل «زیره به کرمان بردن» است!
مرکز خرمای دنیا و بهترین خرمای دنیا اینجا است، آن وقت او برای ما فرض کنید که خرما را [هدیه میفرستد]؛ منتها او در بسته‌بندی بسیار زیبا و شکیل، ما گاهی اوقات داخل حصیر و در بسته‌های [دیگر]. حالا اخیراً یک مقداری بسته‌بندی‌ها بهتر شده، امّا بایستی این دنبال بشود؛ این هم مهم است.»
قیمت هسته خرما سه برابر خود خرما
بنابراین گزارش برای خام فروشی خرما شاید ذکر همین نکته کافی باشد که هسته خرما که به طور معمول بدون مصرف، دور ریخته می شود، در صورتی که تبدیل به پودر شود هر کیلوگرم از آن درب کارخانه 23 هزار تومان قیمت دارد و بسته های 200 گرمی به قیمت 20 هزار تومان (یعنی هر کیلوگرم 100 هزار تومان) به فروش می رسد درحالی که قیمت خرید هرکیلوگرم خرما روی درخت 7 تا 8 هزار تومان است.
بر این اساس می توان گفت تنها قیمت هسته خرما بعد از فرآوری سه برابر خود خرما قیمت دارد و با فرآوری خرما میتوان ارزش افزوده به مراتب بیشتری از صادرات خام این محصول به دست آورد.
همچنین می توان اشاره کرد که خرما درجه سه که بازار پسندی لازم را ندارد میتوان با تبدیل به شیره یا خمیر خرما بیش از 20 هزار تومان صادر کرد؛ در این ارتباط گفتگوی با علی‌محمد صمیمی عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی خرما انجام شده که شرح آن در ذیل مطب آمده است.
علی‌محمد صمیمی عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی خرما درباره مشکلات صنعت خرما و موانع پیش روی توسعه صنایع فرآوری و ایجاد ارزش افزوده در این صنعت پرداخت.
وی اظهار کرد: قشری که در صنعت خرمای کشور مشغول به کاراند غالبا وضعیت مالی مناسبی ندارد و قدرت مالی لازم برای خرید دستگاه های فرآوری ندارد و قیمت این دستگاهها گران است.
وی افزود: با توجه به اینکه برخی از این ماشین آلات از خارج می آیند قیمت های 2 تا 3 میلیارد تومانی دارند که تولید کنندگان برای خرید این دستگاها نیازمند تسهیلات ارزان قیمتی هستند تا بتوانند مازاد تولید را به صنایع تبدیلی ببرند.
عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی خرما ادامه داد: سرکه، خمیرخرما، شیره خرما ، شکلات ها، قند مایع و فرآوده های مختلف دیگری را میتوان از خرما استحصال کرد.
قیمت هر کیلوگرم پودر خرما درب کارخانه 23 هزار تومان
وی تصریح کرد: شیره و خمیر خرما به عنوان یک ماده اولیه تولید در صنایع غذایی کاربرد دارد و حتی می توان برای غنی کردن و بالابرن عمر نان از شیره خرما استفاده کرد.
وی با اشاره انتقاد مقام معظم رهبری به خام فروشی خرما، اظهار داشت: باید از توجه ایشان به خام فروشی این محصول قدردانی کرد و معتقدم که حتی اشاره ایشان منجر به رشد صنایع تبدیل خرما در کشور می‌شود.
صمیمی با اشاره به مشکل سرمایه در گردش صنایع تبدیلیگفت: واحد بسته بندی مجهزی در بوشهر داریم که می تواند 10 درصد خرمای تولیدی در استان را جذب کند اما به دلیل نبود سرمایه در گردرش با حداقل ظرفیت کار می کند.
وی اظهار داشت: هسته خرما که قیمت ناچیزی دارد و به طور معمول دور انداخته می شود اما در صورت فرآوری قیمت بالاتری از خود خرما دارد.
عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی خرم گفت: خرما امسال را از کشاورزان روی درخت 7 تا 8 هزار تومان خریداری می کنند و بعد از بسته بندی 10 تا 12 تومان در استان قیمت پیدا می کند اما فقط همان پودر هسته خرما درب کارخانه 23 هزار تومان به فروش می رسد.
وی اضافه کرد: پودر هسته خرما در دمنوش های گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد و با قیمت مناسبی از کارخانه های فرآوری خرما خریداری می شود.
وی اظهار داشت: قیمت صادرات هرکیلوگرم شیره خرما نیز 80 سنت است که از محل خرمای درجه سه تولید می شود و می تواند ارز آوری خوبی ایجاد کند.
صمیمی گفت: هربشکه نفت 30 دلار اما هر بشکه خرما 180 دلار قیمت دارد درحالی که هزینه های تمام شده کمی نیز برای کشور دارد.
وی با اشاره به اینکه خرمای ایران به صورت تازه خورای سالانه به 70 تا 80 کشور صادر می شود گفت: قبل از تحریم خرمای ایرانی به آمریکا نیز صادر میشد، اما فرآوردههای این محصول به صورت محدود به کشورهای همسایه شامل عراق و ترکیه صادر می شود.
بعد از گرانی دلار خرما را به قیمت داخل کشور خریداری می‌کنند
صمیمی با بیان اینکه برای تجارت خرما باید مدیریتی واحد توسط انجمن خرما داشته باشیم تا از ارزان فروشی و صادرات محصولات بی کیفیت جلوگیری شود اظهار داشت: مباد صادراتی از زمانی که کاهش ارزش دلار را در کشورمان مشاده کرده اند دیگر خرما به قیمت ریالی از ما خریداری می کنند و برخی از افراد نیز با این وجود صادرات می‌کنند.
عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی خرم گفت: دولت وهابی عربستان برای اینکه بازارهای جهانی را در اختیار بگیرند یارانه صادراتی پرداخت می کنند اما بخشی از خرمای تولید کشاوران ما از سال قبل در انبار های مانده است.
گزارش از ابراهیم نژادرفیعی