بنابر اعلام برخی از مسئولان در صنعت لبنیات کشور حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات کره و خارج شدن آن از گروه کالایی مشمول دریافت ارز مرجع از یکی دوسال پیش باعث شد که واردات کره با ارز دولتی عملا به صفر برسد و با به اتمام رسیدن موجودی کره های وارداتی شرکت های لبنی در ماه های اخیر، طی هفته های گذشته این محصول لبنی در بازار کمیاب شده و قیمت آن نیز افزایش یابد. به عبارت دیگر این افزایش دوبرابری قیمت کره های موجود در بازار به این دلیل بود که شرکت های لبنی دیگر کره وارداتی برای عرضه به بازار نداشتند و خودشان مجبور به تولید کره در داخل کشور شدند. کره ای که قیمت تمام شده آن با توجه به نرخ چربی در کشور افزایش یافت و آنها نیز مجبور شدند قیمت کره را برای مصرف کننده افزایش دهند و به همین خاطر هر قالب کره ۱۰۰ گرمی از حدود ۴هزارتومان به ۸هزارتومان تغییر قیمت داد.
تغییر قیمتی که طی روزهای گذشته ستاد تنظیم بازار نیز با آن موافقت کرد و نرخ مصوب کره داخلی به هرکیلو ۸۰ هزارتومان رسید.
البته این افزایش ناگهانی قیمت کره واکنش های بسیاری از سوی مصرف کنندگان و برخی مسئولان در پی داشت و سوالات بسیاری از سوی آنها مطرح شد. سوالاتی که پاسخ آنها را از میر اسلام تیموری- رئیس هیات مدیره انجمن صنایع فرآورده¬های لبنی جویا شدیم.
خلاصه ای از این گفت وگو در ادامه آمده است:
*براساس آخرین اظهارات گمرک از ابتدای امسال تا ۹ شهریور بیش از ۶هزارتن کره وارد کشور شده و این در حالیست که صنعت لبنیات مدعی است از سال ۹۷ و ۹۸ واردات کره نداشتیم، بالاخره آیا در این بازه زمانی کره وارد کشور شده است یا خیر؟
دولت پایان سال ۹۷ سفارش واردکنندگان کره را برای واردات جهت تخصیص ارز مرجع ثبت کرد. به بخشی از ثبت سفارش ها ارز مرجع تخصیص داده شد و به بخشی نیز ارزی تعلق نگرفت. فروردین ۹۸ دولت ارز ۴۲۰۰تومانی کره را حذف کرد در حالی که هنوز برخی از ثبت سفارش ها ارز نگرفته بودند و مقادیر زیادی کره هم در راه رسیدن به کشور بودند. در نهایت در خرداد ۹۸ اعلام شد که به هر کره ای که وارد شده یا مدارک نشان می دهد از مبدا حمل شده است، ارز تخصیص داده می شود.
آماری که گمرک اعلام کرده کره هایی است که از قبل ثبت سفارش شده بودند اما در بنادر مانده بودند، زیرا آن زمان تخصیص ارزی برای ترخیص صورت نگرفته بود. منظور گمرک خروج این محموله از گمرکات به داخل کشور است. این ۶هزارتن مربوط به ثبت سفارش های پایان سال ۹۷ است، زیرا بعد از آن تاریخ دولت هیچ ثبت سفارشی با ارز ۴۲۰۰تومان انجام نداد.
*برخی معتقدند که واردات کره میان چندین شرکت بزرگ لبنی تقسیم شده است و عملا انحصار صورت گرفته است، برای این موضوع چه توضیحی دارید؟
واردات کره به دلیل زمان بر بودن، حجم نسبتا بالا، خرید یکجا و ارزش ریالی آن نیاز به نقدینگی بالایی دارد و هر شرکتی توانایی واردات کره را ندارد. واردات کره در ۲۵ سال گذشته یعنی از سال ۷۶ که ممنوعیت واردات آن برداشته شد توسط چندین شرکت بیشتر صورت نمی گرفت و تعداد واردکنندگان به انگشتان دست هم نمی رسید. زمانی که مابه التفاوت ارزی وجود نداشت متقاضی آن هم زیاد نبود اما به محض ایجاد مابه التفاوت ارزی یعنی از سال ۹۷ به بعد برخی تصمیم گرفتند کره وارد کنند. باید پرسید چه اتفاقی افتاده است که متقاضی واردات کره زیاد شده است؟ .مشابه این موضوع در سال ۹۱ و ۹۲ هم اتفاق افتاد. در دوره اخیر ۱۳ شرکت واردات داشته اند.
*از چه کشورهایی کره وارد می کنیم؟
از نیوزلند، هلند، آلمان، آمریکا، استرالیا، فرانسه و هند و اروگوئه در مقاطعی کره به کشور وارد شده است. بخش اعظمی از کره بسته بندی در کشور تا کنون وارداتی بود. علت واردات هم این بود که هزینه تولید کره در داخل گرانتر تمام می شد و واردات صرفه اقتصادی داشت. در هر مقطعی که تولید کره داخلی صرفه اقتصادی داشت، این کار انجام شده است ولی این مقاطع کوتاه بود.
* آیا صادرات کره هم داریم؟
کره مطلقا به هیچ کشوری صادر نمی شود و جزو ممنوعیت های وضع شده است. زمانی که مشکلات ارزی نبود صادرات توجیه اقتصادی نداشت. زمانی که مابه التفاوت بین ارز دولتی و آزاد در کشور ایجاد شد دولت جلوی صادرات آن را گرفت و صادرات کره از سال ۹۷ممنوع شد.
*با افزایش قیمت کره این موضوع مطرح شد که برخی شرکت ها، کره های وارداتی را در انبارهای خود ذخیره کرده اند تا با دوبرابر قیمت به نام کره ایرانی در زمان مناسب به بازار عرضه کنند و به نوعی احتکار کره صورت گرفته است و بازار نیز توسط همین شرکت ها تعیین می شود، پاسخ شما به این اظهارات چیست؟
احتکار یعنی اینکه جنسی در بازار نباشد و شرکت های لبنی آن را نگه داشته باشند به امید اینکه افزایش قیمت یابد. اما مگر چند روز است که مشکل کره در کشور داریم؟ تا حداکثر یک هفته پیش آیا کمبودی در بازار احساس می شد؟ وقتی کمبودی نبود آیا احتکاری رخ داده است؟ وقتی کره به اندازه کافی در بازار وجود دارد یعنی احتکاری نیست.
در مورد اینکه گفته می شود شرکت های لبنی کره های وارداتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی را ذخیره کرده اند و قرار است گران تر و به اسم کره تولید داخل عرضه کنند، نهادهای نظارتی باید نظر دهند. این وظیفه آنهاست که بدانند هر کدام از شرکت ها چقدر کره وارد و چقدر به بازار عرضه کرده اند و آیا کره مازاد دارند یا خیر. اگرچه ستاد تنظیم بازار چندین بار اعلام کرد که کره های وارداتی با ارز مرجع رو به اتمام است اما می توان برای صحت سنجی از این ستاد و سازمان حمایت پرس و جو کرد. از طرفی شرکت های لبنی هم اعلام کردند که کره ۴۲۰۰ تومانی ندارند و اگر نهادی قصد نظارت دارد این کار را انجام دهد. این نکته را هم باید اضافه کرد که اگر کره وارداتی وجود داشت آیا ستاد تنظیم بازار مجوز افزایش قیمت کره را براساس قیمت کره تولید داخل می داد؟ قطعا آنها هم به این نتیجه رسیدند که کره وارداتی تمام شده است.
برخی گفته اند که ۳۲ تن کره احتکار شده است. یعنی کمتر از یک هزارم مصرف سالیانه کشور. مگر با این مقدار می توان احتکار کرد. احتکار معمولا عدد بزرگی است. برخی ذخیره انبار برخی شرکت ها را احتکار می دانند. در حالی که این موضوع درست نیست و شرکت ها همیشه در انبارهایشان حدود ۱۰ هزارتن ذخیره کره دارند و در حال حاضر به کره داخلی تعلق دارد.
* گفته می شود شرکت های لبنی کوچک به سختی می توانند از شرکت های لبنی بزرگ کره دریافت کنند و برخی واحدها حتی با قیمت های غیر رسمی کره در اختیار واحدهای کوچک قرار می دهند و به نوعی برای وزارت صمت سندسازی می کنند، پاسخ شما به این صحبت ها چیست؟
از وقتی ارز تخصیصی کره، حذف و واردات آن قطع شد شرکت های بزرگ، دیگر کره به صورت فله نفروختند، زیرا از سهم بسته بندی خودشان در بازار کم می شد. در گذشته اینگونه بود که شرکتی مقداری کره وارد کشور می کرد، بخشی را برای خود بر می داشت و بخش دیگر را به شرکت هایی که توانایی واردات نداشتند می فروخت. ولی با وجود محدودیت پیش آمده این رویه عوض شد.
اما اگر شرکتی سند و مدرکی در مورد گرانفروشی و یا سند سازی دارد می تواند آن را دراختیار نهادهای نظارتی بگذارد تا آنها پیگیری های لازم را انجام دهند.
*پس با این شرایط احتمال تعطیلی واحدهای کوچک وجود دارد؟
ظرف یکسال اخیر بارها و بارها به سازمان حمایت مراجعه و اعلام کردیم که شرکت های کوچک کره خارجی ندارند و اجازه دهید که این شرکت ها با قیمت های معقول کره تولید داخل را بسته بندی کنند و بفروشند. اما دولت بنا به دلایلی این اجازه را نداد، زیرا احتمال نشت کره وارداتی و عرضه آن به جای کره داخلی را می داد. اما امیدواریم شرکت های بزرگ و کوچک با شرایط پیش آمده به تولید کره مبادرت کنند.
*قیمت تمام شده کره تولید داخل چقدر است؟
همه تصور می کنند قیمت درج شده بر روی بسته های کره به جیب صنایع می رود در حالی که ۹ درصد از آن ارزش افزوده، ۱۰ تا ۱۵ درصد سود مغازه دار، ۱۰ درصد هزینه پخش سراسری است که در نهایت به ۵۸ هزارتومان می رسیم که از این مقدار ۶ هزارتومان هزینه بسته بندی آن است و نهایتا قیمت تمام شده کره فله حدود ۵۲ هزارتومان خواهد شد. به عبارت دیگر کره ۸۲ درصد چربی دارد که قیمت هر دهم درصد آن بیش از ۶۰ تومان است. اگر این عدد را در ۸۲ ضرب کنیم قیمت مواد اولیه۴۹ هزارتومان و با هزینه فرآوری ۵۳ هزارتومان (در حال حاضر ۵۶ هزار تومان است) خواهد شد. بنابراین با قیمت چربی ۶۰۰ ریالی بابت ۱ دهم درصد چربی و قیمت فروش ۸ هزار تومانی برای کره ۱۰۰ گرمی، سود تولید کننده صفر است و زیان هم دارد.
* چند شرکت داخلی کره تولید می کند؟
در خصوص کره باید گفت دو دسته شرکت وجود داشتند که کره وارداتی را بسته بندی و عرضه می کردند. دسته ای از آنها شرکت های لبنی بودند که علاوه بر تولید محصولات لبنی خود، کره وارداتی هم بسته بندی می کردند اما دسته دیگر فقط شرکت های بسته بندی بودند. طی دو سال اخیر تقریبا همه شرکت های لبنی و بخشی از شرکت های بسته بندی به سمت تولید کره حرکت کردند.
*آیا تکنولوژی تولید کره در داخل کشور وجود دارد؟
فناوری تولید کره طی سالهای قبل وارد کشور شده است و طی ۵ سال اخیر شرکت های لبنی تلاش کردند که کره تولید کنند. از نظر وجود تکنولوژی مشکلی نداریم ولی باید بر روی دستورالعمل تولید کره بیشتر کار کنیم.
تا قبل از اینکه تولید داخلی داشته باشیم یک یا حداکثر دو نوع کره با عطر و طعم مشخص وارد کشور می شد و در بسته بندی ها مختلف عرضه می شد. اما امروز باید منتظر این باشیم که هر برند کره مختص به خود راتولید کند. یعنی همانطور که ماست و شیر هر برندی کیفیت مخصوص به خود را دارد کره هم به همین شکل خواهد شد و شاهد تنوع در طعم کره خواهیم بود. این موضوع قطعا می تواند باعث افزایش کیفیت و تنوع محصول برای علایق و سلایق مختلف باشد.
*آیا کره داخلی پاسخگوی مصرف روزانه مردم و صنایع وابسته خواهد بود؟
در حال حاضر نمی توان پاسخ این سوال را به صورت شفاف داد. زیرا بسیاری از پارامترها برای ما مشخص نیست. با توجه به افزایش قیمت کره باید دید میزان تقاضا چه تغییری خواهد کرد. ممکن است سرانه مصرف به طور کل تغییر کند. از طرفی باید دید که آیا شرایط جدید قیمت شیر خام را از تعادل خارج می کند و به طور کل سیاست های دولت برای تعیین قیمت شیرخام و واردات نهاده های مورد نیاز دامداری ها چگونه پیش می رود. زمانی که این پارامترها شفاف شود می توانیم بگوییم که آیا کره تولید داخل نیاز کشور را پاسخگو هست یا خیر.
*در صورت ثبات شرایط فعلی یعنی ثبات قیمت شیرخام و نهاده های دامی؟
در این صورت به احتمال زیاد مشکلی در زمینه تامین کره نخواهیم داشت و تولیدات داخلی، نیاز مصرف داخلی را جواب می دهد ولی ممکن است قیمت آن افزایش یابد.
*گفته می شود نژاد گاوهای موجود در کشور هولشتاین بوده و این نژاد شیر پر چربی تولید نمی کند، با این وجود چگونه می توان چربی مورد نیاز برای تولید کره را از این شیرها استحصال کرد؟
بله نژاد گاوهای موجود در ایران اکثرا هولشتاین است که چربی آنها در بهترین شرایط ۳.۵ درصد است. اما می توان با اقداماتی از جمله تغذیه مناسب درصد چربی شیر آنها را در حد ۰.۱ تا ۰.۲ درصد افزایش داد. به عبارتی به ازای هر ۰.۱ درصد افزایش چربی شیر می توانیم از ۷ میلیون تن شیر دریافتی صنعت ۷هزارتن چربی به دست آوریم و این معادل ۸هزارو۵۰۰تن کره است. از طرفی وزارت جهاد نیز طی چند سال اخیر بر روی نژادهای دیگری به نام جرسی و سمینتال کار می کند. این نژاد تولید شیر کمتر اما پرچرب تری دارد.
* اینکه اکثر شرکت های لبنی قرار است کره تولیدکنند طبیعتا نیاز به شیر در داخل کشور بالا می رود، آیا با این افزایش نیاز داخلی نباید صادرات محصولات لبنی و شیر خشک را محدود کرد؟
نمی توان صادرات را محدود کرد، زیرا شرکت های لبنی سال هاست که برای به دست آوردن بازارهای خارجی تلاش کرده اند. اما معتقدیم واردات و صادرات باید با ارز یکسان انجام شود. از طرفی ستاد تنظیم بازار برای صادرات خامه ممنوعیت ایجاد کرده است و برای صادرات محصولات لبنی و شیرخشک باید عوارض پرداخت شود که این موضوع می تواند تا حدودی در بازار تعادل ایجاد کند.
*ممکن است در آینده نیاز به واردات شیر داشته باشیم؟
به نظرم نیازی به واردات شیر نخواهیم داشت.
*آیا ممکن است افزایش تقاضای شیرخام، برقیمت سایر محصولات لبنی هم اثر بگذارد؟
اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی از نهاده های دامی برداشته شود قیمت ها افزایش می یابد. در غیر این صورت جهش در قیمت لبنیات نخواهیم داشت، زیرا بازار کششی ندارد و خود به خود به نقطه تعادل می رسد.