خبرنگاران «دنیای‌اقتصاد» در صفحه بازارچه در چند ماه اخیر با گزارش‌های میدانی سعی در انعکاس آنچه در کف بازار می‌گذرد، داشتند و فارغ از هرگونه جهت‌گیری فقط راوی آن چیزی هستند که در کوچه خیابان رخ می‌دهد. اکنون با پایان نیمی از سال، «دنیای‌اقتصاد» قصد دارد در سلسله گزارش‌هایی تغییرات ریالی کالاهایی که بیشترین مصرف را در سفره‌های ایرانی دارند، بررسی کند. سفره ایرانیان سال به سال کوچک‌تر می‌شود. سبد معیشتی خانوارها از سال گذشته حداقل ۵۰درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است؛ آن هم درحالی‌که براساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه ای شهریورماه امسال به ۴/ ۳۴ درصد رسیده است. یعنی خانواده‌های ایرانی ۴/ ۳۴ درصد نسبت به شهریور ماه پارسال بابت «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» بیشتر هزینه کرده‌اند. برنج ایرانی و خارجی نسبت به پارسال افزایش قیمت زیادی را تجربه کرده که به دلیل هزینه بالای تولید شالی‌کاران شمالی است.
قیمت برنج؛ دوبرابر پارسال
قیمت برنج امسال در رقابت برنج ایرانی و خارجی گران شد. در مردادماه و فصل برداشت، دولت واردات برنج خارجی را به‌عنوان حمایت از شالی‌کاران شهرهای شمالی ممنوع کرد. تا پیش از این طرح، یعنی در خردادماه با کیفیت‌ترین برنج ایرانی کیلویی ۳۰هزار تومان به فروش می‌رسید و برنج با کیفیت خارجی کیلویی ۲۰ هزار تومان بود. پس از اعلام ممنوعیت واردات بسیاری از ناظران بازار نسبت به صعود قیمت برنج، چه خارجی و چه ایرانی، هشدار دادند؛ اما گوش کسی بدهکار نبود. به گفته یکی از اعضای انجمن واردکنندگان برنج، «به‌عنوان حمایت از تولیدکننده طرحی که تعادل قیمتی در بازار را به هم می‌زند، حفظ می‌شود و مجلس شورای اسلامی هم برای اصلاح این طرح ورود نمی‌کند.» مسیح کشاورز، دبیر این انجمن به «دنیای‌اقتصاد» گفته درست در زمانی که کمبود باعث بالا رفتن قیمت برنج بود «۳۰۰ هزار تن محموله وارداتی در انبارهای گمرک به‌دلیل عدم همکاری بانک‌مرکزی و سازمان گمرک با فعالان ترخیص نشده است.»
همچنین سال گذشته دولت به واردکنندگان قول داد که درصورت عرضه برنج با قیمت ارز ۴۲۰۰ تومانی، ارز موردنیاز آنها را تامین کند؛ اما تاکنون این تعهدات عملی نشده است. زمان برداشت، سر زمین‌های کشاورزی شمال کشور هم شرایط خوب نبود؛ سال گذشته شالی‌کاران محصول خود را درحالی‌کیلویی ۱۵هزار تومان فروختند که همان برنج بالای ۲۵هزار تومان و گاه ۳۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسید. یکی از کشاورزان مازندرانی به «دنیای‌اقتصاد» گفته بود که «کشاورزان محصول را نمی‌فروشد و همه منتظرند قیمت بالا بکشد.» برنج‌کاران امسال سرزمین فروش کیلویی بین ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان را مدنظر داشتند؛ دقیقا مبلغی که قیمت فروش برنج ایرانی در فروشگاه‌های تهران است. البته عدم واردات برنج خارجی منجر به ثبات قیمتی در این قلم از سبد معیشتی نشد و هم اکنون برنج ایرانی در بازه ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان و برنج خارجی در بازه ۲۰ تا ۳۰هزار تومان به فروش می‌رسد. اما در بازه زمانی ۶ ماهه برنج ایرانی درجه یک که در ابتدای سال کیلویی ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسید، پس از ۶ ماه اکنون به ۳۵ هزار تومان رسیده است.
قول تخم‌مرغ ۱۴هزار تومانی
تخم‌مرغ اما یکی از جنجالی‌ترین اقلام گران‌شده از سال گذشته است. قیمت تخم‌مرغ که به دانه‌ای ۱۵۰۰ تومان هم رسید، فقط نسبت به مردادماه ۳۰ درصد افزایش قیمت داشت. دلیل اصلی افزایش قیمت این قلم مهم از سبد معیشتی ایرانیان گرانی نهاده‌های دامی است. تولیدکنندگان و مرغ‌داران بارها نسبت به کمبود خوراک دام و طیور در بازار و افزایش هزینه‌ها و فروش زیر قیمت تمام‌شده هشدار دادند؛ اما پاسخی از سوی دولت دریافت نکردند. از طرفی شکاف قیمتی نهاده به نرخ مصوب دولتی و بازار آزاد باعث شده است که بسیاری از بنکداران عرضه قطره‌چکانی را در دستور کار قرار دهند و شرایط به سمتی رفت که مرغ‌دار مجبور به استفاده از سویای انسانی به جای سویای دامی شد. سوپرمارکت‌ها کارتون‌های سبک تخم‌مرغ را ۱۰۰هزار تومان می‌خریدند که با بیش از ۱۰۰ هزار تومان افزایش قیمت، به کارتونی ۲۳۰ هزار تومان هم رسید. البته در جلسه‌ای که تولیدکنندگان با معاونان وزارت صمت و وزارت جهادکشاورزی داشتند، دولت قول تامین خوراک طیور در مهرماه را به فعالان این حوزه داد.
تخم‌مرغ در شهریورماه پارسال کیلویی ۸هزار و ۹۰۰ تومان وارد بازار شد و در اسفندماه به ۱۰ هزار تومان رسید. براساس گفته یکی از تولیدکنندگان به «دنیای‌اقتصاد» مرغ‌داران در مقابل تعهد دولت برای تامین خوراک طیور، تخم‌مرغ را کیلویی ۱۲هزار تومان می‌فروشند که با احتساب روند بسته‌بندی و حمل‌ونقل کیلویی ۱۸ هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده برسد. این درحالی است که قیمت تخم‌مرغ در شهریور ماه پارسال ۸هزار تومان بوده و در فروردین به ۱۰ هزار تومان رسید و اکنون در نیمه سال قیمت هر کیلو تخم‌مرغ در میادین میوه و تره بار به کیلویی ۱۷ هزار تومان رسیده است. البته اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور قول داد که این قلم از سبد معیشتی ارزان‌تر شود و با نرخ کیلویی ۱۴ هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده برسد؛ باید دید دولت چگونه از پس تعهداتی که به مردم و تولیدکنندگان داده است، برمی‌آید.هرچند دولت در ابتدای تحریم‌ها نسبت به عدم گرانی اقلام اساسی به مردم اطمینان خاطر داد؛ اما ارزهای ۴۲۰۰ تومانی که برای واردات عرضه شد عملا بر باد رفت و قیمت اقلام اساسی هم سر به فلک کشید. این درحالی است که مرکز آمار ایران می‌گوید خانواده‌های ایرانی نسبت به شهریور پارسال ۴/ ۳۴ درصد بابت اقلام اساسی بیشتر هزینه کرده‌اند.