بررسی شاخص های بخش کشاورزی مازندران به عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی کشور نشان می دهد که راهبردهای بخش کشاورزی در همه زمینه های این استان مورد توجه قرار گرفته است.
وزارت جهاد کشاورزی دولت تدبیر و امید به درستی پی به نقش کشاورزی استان مازندران در امنیت غذایی کشور برده است و همسو با این درک صحیح با هدف کشاورزی پایدار، تثبیت اشتغال روستائیان و جلوگیری از مهاجرت به شهرها، توسعه صادرات و ارزآوری برنامه ریزی و حمایت همه جانبه و صد البته طبق آمار عملیاتی نیز کرده است.
مکانیزاسیون
بنا بر آمار عملکردی سازمان جهاد کشاورزی مازندران ، مهم ترین بخش توسعه ای این بخش استان طی هفت سال اخیر توسعه مکانیزاسیون در برداشت برنج و گندم بوده است ؛ یعنی برداشت مکانیزه این ۲ محصول مهم و استراتژیک از سطح ۱۴۹ هزار و ۶۳۸ هکتار سال ۱۳۹۲ به ۲۵۵ هزار و ۶۸۰ هکتار در سال جاری افزایش یافت و همچنین کشت مکانیزه برنج و گندم از ۴۷ هزار و ۴۸۰ هکتار به ۱۱۹ هزار و ۸۸۷ هکتار در سال ۹۹ رسیده است .
مازندران دارای ۴۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است که طبق آمار رسمی هر ساله به طور متوسط ۲۱۵هزار هکتار آن زیر کشت برنج و ۶۰ هزار هکتار زیر کشت گندم می رود .
میزا تولید برنج به عنوان گل سرسبد کشاورزی مازندران بیش از یک میلیون تن است که حدود ۴۲درصد نیاز کشور را بر طرف می کند.
یکی دیگر از موفقیت های مهم در توسعه مکانیزاسیون بخش کشاروزی مازندران ، استفاده از فناوری‌های نوین از جمله پهپاد بوده است. طبق آمار استفاده از فناوری‌های نوین پهپاد تا سال ۹۲ جایگاهی در بخش کشاورزی مازندران نداشت اما در سال ۹۹ برای حدود ۱۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان بویژه در بخش سمپاشی از این ابزار نوین استفاده شده است.
بنا بر آمار ، ضریب مکانیزاسیون کشاورزی مازندران هم از ۱.۶۲ اسب بخار در هکتار سال ۹۲ به ۲.۹۹ اسب بخار در هکتار در سال ۹۹ رسید.
توجه به کشت باغ و گیاهان دارویی در اراضی شیبدار ، توسعه کشت محصولات گلخانه ای ، مدرن سازی شالیکوبی ها ، اجرای سامانه نوین آبیاری و زنجیره یکپارچه تولید گوشت از شاخص های مهم توسعه بخش کشاورزی مازندران طی هفت سال گذشته بوده است. در این مدت گسترش باغ و گیاهان دارویی در اراضی شیبدار از ۷۹۷ هکتار سال ۹۲ امسال به پنج هزار و ۳۱۲ هکتار افزایش یافته است.
همچنین طبق آمار کشت محصولات گلخانه‌ای از ۲۵۸ هکتار ابتدای دولت یازدهم به ۳۸۵ هکتار در سال جاری رسید . مدرن‌سازی کارخانجات شالیکوبی به عنوان یکی از دستاوردهای دولت تدبیر و امید هم از ۸۷ واحد تولیدی به ۲۶۳ واحد رسیده است.
طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران از یک هزار و ۲۶۸ واحد شالیکوبی استان که از سوی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی دارای پروانه بهره‌برداری است، ۹۵۰ واحد فعال هستند که با حمایت‌های دولت و پیشرفته و مدرن شدن این کارخانجات ، اکنون ضایعات کیفی تبدیل شالی به برنج سفید در این واحدها به هفت درصد کاهش یافته است.
ضایعات کیفی به معنای کاهش میزان نیم دانه و شکستگی برنج است. در شالیکوبی های سنتی میزان شکستگی در هر ۱۰۰ کیلوگرم تا ۲۰کیلوگرم می رسد. در یک حساب سرانگشتی با توجه به تبدیل یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن شالی تولیدی در مازندران به حدود ۹۵۰ هزار تن برنج سفید ، در واحدهای شالیکوبی سنتی حدود 200 تن از برنج سفید تبدیل به نیم دانه می شد در حالی که در شالیکوبی‌های مدرن این میزان به حدود ۷۰ هزار تن یعنی یک سوم کاهش یافته است.
بهبود بهره‌وری از آب
دولت تدبیر و امید به دلیل مشکلات منابع آبی ناشی از خشکسالی، کشت برنج را به عنوان یک محصول استراتژیک به سه استان شمال کشور محدود کرد و همسو با این رویکرد چندین طرح زیرساختی از جمله لایروبی و مرمت آببندان ها ، تسطیح ، تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری و طرح زهشکی را به صورت ویژه مورد توجه قرار داده است.
کارشناسان آب و خاک معتقدند که روش های آبیاری نوین علاوه بر جلوگیری از تلفات آب، باعث بالا بردن کیفیت تولید در واحد سطح می شود به طوری که راندمان آبیاری بارانی ۷۰ درصد و در آبیاری قطره ای ۹۵ درصد است.
بر اساس اعلام رسمی مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی مازندران ، دولت برای حمایت از کشاورزان در اجرای سامانه آبیاری قطره ای برای هر هکتار مبلغ 180 میلیون ریال وام بلاعوض پرداخت کرده است.
اجرای سامانه‌های نوین آبیاری از دیگر فعالیت‌های چشمگیر در بخش کشاورزی مازندران همسو با افزایش بهره وری مصرف آب و مدیریت این منبع ارزشمندبوده است . طبق آمار این طرح مهم از ۳۰ هزار و ۶۴۲ هکتار سال ۹۲ به ۴۰ هزار و ۶۴۲ هکتار در سال جاری رسیده است.
اگر چه مازندران از لحاظ آب و هوایی در منطقه معتدل خزری واقع است و میانگین بارش باران در این استان تا یک دهه پیش، بیشتر از ۸۰۰ میلی متر بود اما در سال‌های اخیر میزان بارندگی به کمتر از ۷۰۰ میلی متر رسید و سال ۹۷ هم در خشک‌ترین سال تجربه شده طی نیم قرن، میزان بارندگی به ۵۲۲ میلی متر کاهش یافت. این آمارها نشان می دهد که کم آبی و خشکسالی به منابع آبی این استان به عنوان استان پر آب کشور نیز نفوذ پیدا کرده است.
احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و لایروبی رودخانه ها و آببندان ها از دیگر طرح های توسعه ای و زیر ساختی مهم و ضروری بخش کشاورزی مازندران است که طبق آمارهای رسمی ، دولت تدبیر و امید در این بخش نیز عملکرد خوبی بر جای گذاشته است . در حالی که تا سال ۹۲ اصلا به لایروبی و احیاء آببندان های شمال کشور بویژه مازندران با اعتبارات دولتی هیچ توجهی نشده بود ، اما با اختصاص بودجه قابل توجه از سال ۹۲ تا کنون ۲ هزار هکتار از آببندان‌های استان احیاء و لایروبی شد. این اقدام دولت گام بزرگی در تامین و ذخیره سازی آب زراعی، پرورش ماهی، توسعه گردشگری و زراعت چوب بوده است.
آببندان ؛ استخر یا تالاب دست ساز خاکی و بسیار بزرگ است که از گود کردن و خاکبرداری یک محدوده و ریختن و کوبیدن و ایجاد دیواره خاکی دور این محدوده به وجود می آید تا روان آب ها در آن برای بهره برداری کشاورزی ذخیره شود. بر اساس آمار رسمی ، مساحت کل آب بندان های استان های گلستان ، مازندران و گیلان حدود ۳۳ هزار هکتار است که آب آبیاری حدود ۱۵۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری را تأمین می کند.
اجرای طرح‌های کوچک تامین آب در مازندران نیز از ۵۶۰ میلیون مترمکعب در ابتدای فعالیت دولت یازدهم به یک هزار و ۲۱۰ میلیون مترمکعب در طی هفت سال اخیر رسیده است. همچنین احداث و بهسازی کانال‌های آبیاری در بخش کشاورزی استان نیز از ۴۸۰ کیلومتر به یک هزار و ۲۰ کیلومتر افزایش یافته است.
یکپارچه سازی شالیزارها از مهم ترین راهکارها برای بهبود روند تولید برنج در استان های شمالی بوده است . این طرح که در سال های اخیر با هدف کاهش هزینه ها، افزایش تولید، کاهش مصرف آب و نیز آسان شدن کشت برنج مورد توجه جدی دولت تدبیر و امید قرار گرفت ، از سال ۱۳۷۰ در مازندران آغاز شده بود ولی تا سال ۹۲ در سطح ۵۱ هزار و ۶۰۹ هکتار از شالیزارهای مازندران عملیاتی شد و طی هفت سال اخیر این آمار با اختصاص اعتبارات دولتی به حدود ۶۰ هزار هکتار رسیده است.
شاخص های مقایسه ای تولیدات
طبق آمارهای رسمی ، تولید گوشت مرغ در مازندران از ۲۱۶ هزار و ۸۸۱ تن سال ۹۲ با حمایت های دولتی به ۲۸۰ هزار تن در سال جاری رسیده است و همچنین تولید جوجه یکروزه از ۲۷۶ میلیون و ۵۸۴ هزار و ۵۷۸ قطعه سال ۹۲ اکنون به ۶۹۵ میلیون و ۲۳۴ هزار و ۸۹۸ قطعه افزایش یافته است.
مازندران به دلیل شرایط مناسب اقلیمی و سرمایه گذاری های انجام شده طی چند دهه گذشته ، جایگاه مهمی در صنعت طیور کشور دارد به طوری که ۳۰ درصد جوجه یکروزه کشور در این استان تولید می شود و همچنین این استان با داشتن بیش از ۲ هزار و ۴۰۰ واحد مرغداری ، سالانه حدود ۲۰۰ هزار تن گوشت مرغ تولید می کند که معادل حدود ۱۱ درصد از نیاز کشور است.
جدول گزارش عملکرد بخش باغبانی سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم نشان می‌دهد که در هفت سال اخیر همزمان با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید با تقویت فعالیت علمی وجذب سرمایه ،جهش تولید در انواع محصولات باغبانی استان نیز عملیاتی شده است یعنی تولیدات محصولات باغی از 2 میلیون و ۳۲۶ هزار و ۴۰۸ تن به سه میلیون و ۲۳۸ هزار و ۶۵۸ تن افزایش یافت.
انواع مرکبات بویژه پرتقال ، توت فرنگی، هلو و شلیل ، گیلاس ، سیب و گردو از مهم ترین میوه های باغی در استان مازندران است.
همچنین سطح زیرکشت گل و گیاه زینتی مازندران طی سال های ۹۲ تا ۹۹ تا ۸۰ درصد بیشتر شده است یعنی از ۷۶۱ هکتار سال ۹۲ به یکهزار و ۱۴۵هکتار رسیده است و به همین نسبت تولید گل و گیاه زینتی از ۳۱۱ میلیون اصله در سال ۹۲ به ۵۱۲ میلیون اصله زنیتی در سال ۱۳۹۹ افزایش یافت.
استان مازندران مقام نخست را در تولید درخت و درختچه های زینتی و آپارتمانی و مقام سوم تولید گل های شاخه بریده کشور را به خود اختصاص داده است.
بر اساس آمار جهاد کشاورزی مازندران ، تولیدات محصولات زراعی استان از ۲ میلیون و ۲۸۰ هزار و ۸۶ تن سال ۹۲ به ۲ میلیون و ۹۶۴ هزار و ۱۶۵ تن رسیده در سال جاری رسیده است.
تولید برنج به عنوان مهم ترین محصول استرتژیک کشور در استان مازندران از ۹۰۲ هزار و ۲۰۶ تن سال ۹۲ به یک میلیون و ۴۲۸ هزار و ۷۴۲ تن در سال ۹۹ رسیده است. همچنین تولید گیاه علوفه ای از ۶۵۹ هزار و ۸۰۳ تن سال ۹۲ امسال به ۹۷۳ هزار و ۵۶۵ تن افزایش یافته است.
سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در مازندران تولید می شود که شامل حدود یک میلیون تن برنج سفید، ۲میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات، ۱۸۰ هزار تن گوشت سفید، حدود ۱۰۰ هزار تن انواع آبزیان است. همچنین ۹۰ درصد کیوی کشور در مازندران تولید می شود. انواع گل و گیاه، گندم، علوفه و، کلزا هم از دیگر تولیدات بخش کشاروزی مازندران است. در مجموع مازندران ۱۱ درصد ارزش افزوده محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.