با توجه به پتانسیل منابع آبی و خاکی کشور، امکان خودکفایی و خوداتکایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی و استراتژیک وجود دارد که متاسفانه نبود سیاست راهبری و برنامه ریزی مدون منجر به خروج ارز قابل توجه و وابستگی به کشورهای بیگانه شد.
بارندگی‌های مناسب در ۲سال اخیر رشد چشمگیر تولید برنج در استان های شمالی را به همراه داشت که بنابر اذعان دبیر انجمن برنج حداقل تولید ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن است که با نیاز سالیانه کشور اختلاف چندانی ندارد. این در حالی است که واردکنندگان در ابتدای دی ماه بر واردات ۷۰۰ هزار تن برنج تا پایان سال اصرار داشتند که این امر‌نشان می دهد ریاضی و حساب و کتاب تجار ضعیف است.
بنابر آمار سالیانه ۳میلیون تن برنج در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که با کسر تولید داخل، مابقی نیاز کشور باید از طریق واردات تامین شود که امسال با احتساب ذخایر استراتژیک به واردات بیش از ۷۰۰ هزار تن برنج نیازی نیست که این میزان در سه ماه نخست سال وارد شد و با این وجود جای این سوال مطرح است که چرا واردکنندگان همچنان بر واردات اصرار می ورزند؟
بررسی ها از سطح بازار نشان می دهد که قیمت برنج هندی ۲۲ تا ۲۴ هزار تومان و برنج پاکستانی ۲۵ هزار تومان است که به علت نبود اختلاف چندان با برنج ایرانی تقاضایی برای خرید آن در بازار وجود ندارد چرا که کیفیت برنج پرمحصول ایرانی هم با برنج خارجی قابل مقایسه نیست و در گذشته اقشار ضعیف تنها به سبب فاصله قیمت مجبور به خرید بودند .
بسیاری از مسئولان ضعف در اجرای قانون انتزاع و نبود اراده لازم برای اجرای برنامه ها و استفاده از فرصت ها را علت اصلی واردات بی رویه برنج می دانند چرا که به رغم بارندگی های مناسب در ۲ سال اخیر، اما برنامه ریزی های لازم برای ذخایر آن انجام نشد که در نهایت تمامی این سیاست ها مانع اجرای خوداتکایی در تولید این محصول استراتزیک شد.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین موانع پیش روی خوداتکایی تولید برنج و تاثیر واردات بی رویه بر این محصول با خبر شویم:
مردم تمایلی به مصرف برنج خارجی ندارند
سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه امکان خودکفایی تولید برنج در داخل وجود دارد، اظهار کرد: با توجه به پتانسیل منابع آبی و خاکی کشاورزی، امکان تولید انبوه برنج و رسیدن به خودکفایی و تامین نیاز کشور از تولید داخل وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه برنج تولید داخل مورد پسند ذائقه ایرانی است، افزود:در گذشته برنج خارجی به علت قیمت پایین مورد استقبال قرار می‌گرفت، اما در شرایط فعلی که قیمت ها به یکدیگر نزدیک شدند، مردم تمایلی به مصرف برنج خارجی ندارند.
حسینی ادامه داد: با توجه به وضعیت ارز و بحران های ناشی از کرونا، تولید تا حدودی دچار مخاطره شده است، ضمن آنکه کشورهای دیگر برای صادرات محصول محتاط عمل می‌کنند.
این مقام مسئول با تاکید بر تمرکز تولید برنج داخل بیان کرد: مشکلات ناشی از تحریم موجب شده که قیمت برنج وارداتی کاهش نیابد، به همین خاطر تمرکز باید بر تولید داخل باشد.
به گفته وی، با توجه به بارش های یک تا ۲ سال اخیر، تولید برنج در استان های شمالی، فارس و خوزستان نسبت به سال قبل رشد داشته است، در حالیکه واردکنندگان به علت رانت در واردات، منافع خود را در نظر می گیرند به طوریکه همزمان با محصولات داخلی واردات انجام می دهند.
مشاور ارشد نظام‌صنفی و کشاورزی ضعف در اجرای قانون انتزاع را یکی از دلایل اصلی واردات برشمرد و گفت: قانون انتزاع به جای آنکه در وزارت جهاد کشاورزی تصمیم‌گیری شود، متاسفانه در وزارت صمت تصمیمات اتخاذ می شود، درحالیکه این وزارتخانه به هیچ عنوان از میدان تولید و در و دل کشاورزان با خبر نیست و تنها نگاهش بر واردات است. به عنوان مثال علی رغم شرایط مساعد تولید و افزایش میزان تولید نسبت به سال قبل، اما واردکنندگان همچنان بر واردات اصرار می ورزند که این موضوع باعث شکست و دلسردی برنج کاران به تولید می شود.
این مقام‌مسئول قیمت برنج را تابع عرضه و تقاضا دانست و گفت: با توجه به آنکه قیمت محصولات کشاورزی تابع مولفه عرضه و تقاضاست، از این رو تصمیمات در زمینه واردات و صادرات باید در وزارت جهاد کشاورزی به عنوان‌متولی تولید صورت گیرد و به رغم آنکه این وزارتخانه باید بر این موضوع اصرار داشته باشد، اما متاسفانه به درستی عمل نکرده است که همین امر مشکلاتی در تنظیم بازار ایجاد می کند.
حسینی با انتقاد از این مسئله وزارت جهاد اختیاری در حوزه تصمیم‌گیری واردات و صادرات ندارد، بیان کرد: این در حالی است که با واگذاری تصمیمات حوزه واردات و صادرات به وزارت جهاد، امکان افزایش تولید با استمرار شرایط مساعد اب و هوایی و حمایت از کشاورزان محقق می شود.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با بیان اینکه کشاورزان عملکرد مناسبی در تولید دارند، گفت: وزارت جهاد کشاورزی در راستای حمایت از کشاورزان باید مکانیزاسیون از نشاکار تا کمباین های برداشت و کارخانه های شالیکوبی را حمایت کند چرا که نگران تولید نیستیم و تنها نگرانی ما مشکلات پیش روی تولید است که با رفع آنها در بسیاری از محصولات می توان به خود بسندگی رسید.
طرح افزایش تولید محصول تا رسیدن به خودکفایی ۲۰ سال پیش مطرح شد
جمیل علی زاده شایق دبیر انجمن برنج از افزایش تولید برنج خبر داد و گفت: امسال حداقل ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برنج تولید می شود که با مصرف ۳ میلیون تن برنج در سال، کسری نیاز کشور بیش از ۵۰۰ هزار تن نیست.
وی افزود: با فرض بر اشتباه در محاسبه و افزایش سرانه مصرف برخی خانوار و احتساب ذخایر استراتژیک بیش از ۷۰۰ هزار تن نیاز نداریم که با این وجود در سه ماه نخست سال به اندازه نیاز برنج وارد شده است.
علی زاده شایق با بیان اینکه گرانی قیمت مانع هدر رفت و ضایعات محصول شده است، گفت: با توجه به گرانی قیمت، خانوارها نمی گذارند که یک دانه برنج به هدر رود.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه کمتر از ۶۰۰ هزار تن به واردات برنج نیاز داریم، بیان کرد: یک زمانی واردکننده با ارز ۴۲۰۰ تومانی اقدام به واردات برنج می کرد که سال گذشته متوجه اختلاف دولت با واردکنندگان شدیم و علی رغم آنکه وزارت جهاد اذعان می کرد که ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات تخصیص داده شده، اما واردکنندگان بر واردات برنج با ارز آزاد اصرار می ورزند.
وی باکیفیت ترین و خالص ترین برنج بدون خرده در شمال را ۲۸ هزار تومان اعلام کرد و گفت: ابتدای سال قیمت برنج در استان های شمالی ۲۶ هزار تومان بوده که این به معنای گرانی نیست، اما متاسفانه به سبب نبود نظارت ها، واردکنندگان اقدام به واردات برنج شبیه محصول تولید داخل می کنند تا پس از اختلاط با نرخ های بالایی عرضه کنند.
دبیر انجمن برنج ادامه داد: علی رغم بارندگی های مناسب در سه سال اخیر جای این سوال مطرح است که آیا وزارت نیرو از خواب خرگوشی بیدار شده تا همانند ۶۰ سال گذشته، بارندگی های اخیر را در آب بندهای کوچک ذخیره کند تا اگر بهار خشکی پیش رو داشتیم، مرتب اعلام نکند که آب نداریم.
وی با انتقاد از نبود برنامه وزارت نیرو برای بارش های اخیر بیان کرد: بارش های اخیر به علت نبود برنامه به دریای خزر رفته است که حال مسئولان وزارت نیرو آب مازاد را می خواهتد به سمنان منتقل کنند که با این وجود کشاورزان مازندران و گیلان بدون آب می مانند که این موضوع واقعیتی غیرقابل انکار است که مسئولان ذی ربط توجهی به این موضوعات ندارند.
وی با بیان اینکه امکان افزایش تولید محصول تا رسیدن به مرز خودکفایی وجود دارد، تصریح کرد: ۲۰ سال گذشته طرح افزایش تولید محصول تا رسیدن به خودکفایی را در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار دادیم، اما متاسفانه اراده ای برای انجام این کار وجود ندارد.
بازار برنج ایرانی و خارجی ارتباطی به یکدیگر ندارد
مسیح کشاورز دبیر انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به اینکه بازار برنج ایرانی ارتباطی به برنج خارجی ندارد، اظهار کرد: با توجه به اختلاف قیمت برنج ایرانی و خارجی، امکان خرید برای اقشار آسیب پذیر وجود ندارد، در نتیجه برنج ایرانی و خارجی هر یک بازار خود را دارد.
وی با بیان اینکه افزایش تولید برنج ایرانی ارتباطی به قدرت خرید ندارد، افزود: اگر میزان تولید به حدی افزایش یابد که قیمت برنج ایرانی در رقابت با برنج خارجی باشد، امکان خرید آن از سوی اقشار آسیب پذیر وجود دارد.
کشاورز ادامه داد: با توجه به سیاست دولت مبنی بر تغییر نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی به نیما، امکان عرضه برنج کمتر از ۲۰ هزار تومان وجود ندارد.
دبیر انجمن وارد کنندگان برنج از کاهش ۵۰ درصدی واردات خبر داد و گفت: بنابر آمار گمرک تا ۲۸ دی، ۷۶۵ هزار تن برنج وارد کشور شده است و از آن تاریخ به بعد دیگر ثبت سفارش جدیدی نداشتیم و برنج های وارداتی همان برنج های رسوبی در گمرکات کشور است که به مرور ترخیص و وارد بازار شدند.
کشاورز در پایان با بیان اینکه ۵۰ درصد میزان واردات از نیاز کشور عقب هستیم، گفت: با مرور سابقه ۱۰ ساله، ۵۰ درصد از میزان واردات نسبت به قبل عقب هستیم، اما اقشار آسیب پذیر امکان خرید با نرخ بالای ۲۰ هزار تومان وجود ندارد و در صورتیکه تقاضا برای خرید باشد، حداقل تا پایان سال ۵۰۰ هزار تن برنج دیگر باید وارد شود.