تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران، محصولی که ۹۵ درصد تولید آن در دنیا در اختیار ایران است نیز در سال جاری از شرایط حاکم بر بازار دل خوشی نداشته اند و علیرغم ادعای دولت مبنی بر حمایت از فعالان این بخش، معتقدند دولت حامی آنها نبوده است.
در این راستا گفتگویی با «محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران، تولیدکننده و صادرکننده نمونه زعفران» انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
* شما کشاورزان و تولیدکنندگان بهترین قاضیانی هستند که می توانند در خصوص نحوه عملکرد دولت اظهار نظر کنند. ارزیابی شما به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده از اقدامات دولت در بخش زعفران کشور در سال جاری چیست؟
امسال تولید کننده و صادرکننده هر دو ناراضی هستند به طوری که کشاورزان روی بحث قیمت زعفران ناراضی هستند و گلایه مند هستند چرا که با وجودی که ارز گران شد و کالایی که ما تولید کننده ۹۵ درصد آن هستیم و به تبع ما باید تعیین کننده قیمت باشیم اما متاسفانه هیچ طرح و برنامه ای به نفع کشاورزان نداشتیم و شاهد بودیم که در بحث بازار، بازاریابی و برندسازی ضعیف عمل کردیم. دولت در این زمینه نه خود عمل کرد و نه اختیارات قانونی به تشکل های بخش خصوصی واگذار کرد که آنها بتوانند به نفع کشاورزان طوری عمل کنند که بتوانیم تعیین کننده قیمت زعفران در دنیا باشیم.
صادرکنندگان نیز در خصوص برگشت ارز حاصل از صادرات چالش های بسیاری داشتند که خوشبختانه بعد از اینکه یکسری موانع را برداشتند و فرایند برگشت ارز را تسهیل کردند امسال حداقل ۳۰ درصد افزایش صادرات زعفران را نسبت به سال قبل خواهیم داشت. این نشان داد که وقتی برگشت ارز را تسهیل کردند و دست صادرکنندگان را باز گذاشتند تا با توجه به قوانین موجود صادرات تسهیل شد و توانستند صادرات شان را افزایش دهند.
عدم توجه به صحبتهای تشکلهای و صادرکنندکان واقعی و عدم برداشت درست منطقی واقع گرایانه دولتی ها از فضای کسب و کار داخل و بین المللی باعث شد که امسال شاهد افت صادرات محصولات کشاورزی باشیم
*اگرچه به گفته شما در بخش زعفران افزایش صادرات داشته ایم اما گزارشها حاکی است در سال جاری تراز صادرات محصولات کشاورزی منفی شده است. به نظر شما چه عواملی در این امر دخیل بوده است؟
چون صادرکنندگان اصلی را خانه نشین کرده اند. علیرغم اینکه بارها تذکر داده شد جلوی صادرات زعفران با کارتهای یکبار مصرف را بگیرید چون خروج سرمایه می کنند گفتند شما می خواهید انحصار صادرات ایجاد کنید! لذا به دلیل تفاوت ارز بازار و ارز نیمایی صادرکنندگان نتوانستند کار کنند. مگر یک صادرکننده در فرایند صادرات چقدر سود می کند که ۶ تا ۷ درصد فقط تفاوت نرخ ارز نیمایی با نرخ آزاد باشد؟ لذا صادرات افت کرده است. در واقع عدم توجه به صحبتهای تشکلهای و صادرکنندکان واقعی و عدم برداشت درست منطقی واقع گرایانه دولتی ها از فضای کسب و کار داخل و بین المللی باعث شد که امسال شاهد افت صادرات محصولات کشاورزی باشیم.
*خرید توافقی زعفران آیا رضایت کشاورز را در پی داشت یا خیر؟
خرید توافقی زعفران اگرچه در راستای حمایت کشاورزان بود به هیچ وجه رضایت بخش نبود. وقتی خریداران خارجی ما بدانند مثلا در بحث زعفران یک شرکت دولتی ۷۰ تن زعفران در انبار خود ذخیره دارد چه نگاهی به بازار ما دارد؟ قطعا می خواهد بر سر جنس ما بزند و با قیمت کم خریداری کند. اما وقتی این کالا دست کشاورزان پراکنده باشد کسی خبر ندارد چقدر زعفران داریم لذا نمی توانند از این موضوع سو استفاده کنند.
متاسفانه سازمان تعاون روستایی و وزارت جهاد کشاورزی سوداگری، دلالی و واسطه گری را ترویج داده است و بعد هم می گوید من از کشاورز حمایت می کنم
از سوی دیگر حال که دولت زعفران را خرید کرده چرا صادر نکرده است؟ مگر نمی گویند صادرکننده زعفران از فروش این محصول در بازارهای جهانی سودهای کلان می برد پس چرا دولت با آن همه قدرت نتوانسته با همان قیمت ها زعفران را در بازارهای جهانی بفروشد و سودش را ببرد؟ چرا زعفران روی دست دولت مانده و باز هم با یک اشتباه دیگر آن را در بورس عرضه کرده اند؟
متاسفانه سازمان تعاون روستایی و وزارت جهاد کشاورزی سوداگری، دلالی و واسطه گری را ترویج داده است و بعد هم می گوید من از کشاورز حمایت می کنم! اگر از این صنعت حمایت شود که برندسازی کند و مشتری وفادار در دنیا بسازد آن موقع می تواند مدعی شود از زعفران کار ما حمایت می کند. در عوض امروز شاهد هستیم که مقادیر زیادی زعفران از کشور خارج می شود و به نام افغانستان در دنیا صادر می شود.
*در بحث صدور کارت های بازرگانی یکبار مصرف نیز شورای ملی زعفران انتقاد داشت. نتیجه کار به کجا رسید؟
ما بارها تذکر دادیم که جلوی کارت های یکبار مصرف را بگیرید و کارت ها را تنها به افرادی که اهلیت صادرات دارند بدهید اما توجهی نشد اما صدور این کارت های یکبار مشکلات بسیاری برای کشور درست کردند.
در حقیقت بعد از اینکه شورای ملی زعفران بارها در این خصوص هشدار داد دولت برای پیگیری این کارتها اقدام کرد اما دیر بود و شاهد بودیم چقدر از طریق این کارتها یکبار مصرف کالا صادر شده و ارز آن برنگشته است و وقتی پیگیری کردند متوجه شدند این کارتها متعلق به افراد فاقد صلاحیت صادراتی همچون کارتن خوابهای است!
تشکلهای خصوصی هشدار داده بودند که این کارتهای یکبار مصرف اصالت ندارد اما دولت دیر اقدام کرد، به همین دلیل بسیاری از صادرکنندگان خانه نشین شدند.
آقای دولت اجرا را به بخش خصوصی واگذار کن چرا که ما در دوران و شرایطی هستیم که برنامه ریزی باید از اجرا جدا شود
*با این تفاسیر پیشنهاد شما به بخش دولتی چیست؟
بنده به دولت اعلام می کنم که آقای دولت اجرا را به بخش خصوصی واگذار کن چرا که ما در دوران و شرایطی هستیم که برنامه ریزی باید از اجرا جدا شود. منطق برنامه ریزی امروزی در واقع علم مدیریت و برنامه ریزی است؛ یعنی مکتب خلق آینده مطلوب است؛ لذا باید طرح ریزی را از اجرا جدا کنیم به این معنا که دولت باید طرح ریز باشد و بخش خصوصی اجرا کننده باشد.
ضمنا برنامه هایی که تدوین می شود باید با نظر بخش خصوصی باشد و قطعا به نفع دولت خواهد بود چون ما تولیدکنندگان و صادرکنندگان پشت میز نیستیم و از آنچه در فضای کسب و کار می گذرد خبر داریم.
به عبارت دیگر ما به این تفکر استراتژیک نیاز داریم همانطور که کشورهایی که در شرق آسیا تبدیل به قدرت اقتصاد جهانی شده اند طرح ریزی را از اجرا جدا کرده اند. لذا دولت نیز باید سر خود را خلوت کند تا بتواند فکر کند. متاسفانه دولتمردان امروز آنقدر برای خود مشغله درست کرده اند که نمی توانند وظایف محوله خود را به درستی انجام دهند اما اگر تفکیک کنند ۱۰۰ درصد رشد اقتصادی خواهیم داشت.