آمار رسمی نشان می‌دهد در سال‌های قبل ۹۰ درصد تغذیه دام‌ها در خراسان جنوبی از طریق چرای مرتعی تامین می‌شد و امسال با توجه به شرایط خشکسالی، ۱۰۰ درصد تغذیه دام‌ها از طریق نهاده‌ها خواهد بود.
علت اصلی بروز این وضعیت متوجه بارندگی است زیرا سال آبی - زراعی جاری (اول مهر ۹۹ تا پایان شهریور ۱۴۰۰) کم‌بارش‌ترین سال خراسان جنوبی محسوب می‌شود به‌گونه‌ای که کاهش بارندگی در این استان طی ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه گزارش شده است.
براساس اعلام اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی ۹۱ درصد مساحت خراسان جنوبی متاثر از خشکسالی است که از این مقدار ۹ درصد در وضعیت نرمال، ۲۰ درصد خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد خشکسالی شدید و ۱۱ درصد در وضعیت خشکسالی بسیار شدید قرار دارد.
این بدین معنا نیست که خراسان جنوبی امسال وارد خشکسالی شده بلکه این استان کویری ۲۰ سال خشکسالی پی در پی را پشت سر گذاشته اما امسال جزو چهار استان کم‌بارش کشور است و یکی از اولین مشاغلی که از این وضعیت آسیب می‌بیند، کشاورزی و دامداری است.
مردم خراسان جنوبی ۲ سال گذشته بارندگی‌های خوبی را تجربه کردند و این بارش‌ها از نظر برخی کارشناسان و حتی کشاورزان و دامداران نویدی بر پایان خشکسالی بود اما وضعیت بارندگی در سال آبی جاری سبب شد همه آنچه کشاورزان و دامداران رشته کرده بودند، پنبه شود.
در زمینه اهمیت وافر این موضوع همین بس که ۴۱ درصد جمعیت استان خراسان جنوبی ساکن روستاها و ۳۳ درصد جمعیت شاغل استان نیز در بخش کشاورزی مشغول به‌کار هستند.
دامداران که سه ماه فصل زمستان به هر قیمتی دام خود را کم و بیش سیر نگه داشتند تا در فصل بهار با پا درمیانی طبیعت از خجالت آنها درآیند اکنون بهار سختی را می‌گذرانند چون خشکسالی مرگ و میر دام‌ها را زیاد کرده، دام‌های گرسنه توان شیردهی ندارند و انواع بیماری دام‌ها را تهدید می‌کند.
از آنجایی که خشکسالی بر مراتع و کاهش پوشش گیاهی اثر مستقیم دارد بنابراین تاثیرش بر دامداری سنتی که از مراتع به ویژه مراتع بهاره و تابستانی تغذیه می‌کند، بیشتر از دامداری صنعتی است.
بر اثر خشکسالی و کمبود یا نبود آب و علوفه کافی مسائل متعددی پیش می‌آید که منجر به لاغر شدن دام‌ها، نامرغوب شدن پشم، پوست و گوشت، بیماری و تلف شدن دام می‌شود و این یعنی دل کندن دامدار از دامی که منبع درآمد و مایه حیات زندگی‌های بسیاری است.
دام‌هایی که در شرایط ترسالی خریداری شدند
یکی از دامداران خراسان جنوبی گفت: اواخر سال ۹۸ که وضعیت مراتع در استان خوب بود، وسیله نقلیه خود را فروختم و با بخشی از پول آن تعدادی "بز سانن" خریدم.
محمد حاجی‌زاده افزود: موجی از تبلیغات در ارتباط با پرورش بز سانن در استان راه افتاده بود به طوری که مردم این نوع بز را مرغ تخم طلا می‌شناختند اما با کمبود بارش‌ها و آغاز خشکسالی ضربه سنگینی به ما وارد شد.
وی گفت: هر بز را به قیمت حداقل سه میلیون تومان خریدم اما اکنون کمبود علوفه و نهاده باعث شده هر کدام را ۶۰۰ هزار تومان بفروشم و برای همین قیمت هم مشتری نیست چون این نوع بز از لحاظ تولید شیر بنام است اما وقتی آذوقه نباشد از شیر هم خبری نیست.
وی افزود: از چند ماه قبل تلفات بزها شروع شده در حالی که کاری از دستم بر نمی‌آید و نظاره‌گر از بین رفتن منبع درآمد زندگی‌ام هستم.
رضا صادقی یکی دیگر از دامداران استان گفت: معمولا بهار فصل زاد و ولد دام است اما امسال دعا کردیم گوسفندان زاد و ولد نکنند چون باید از گرسنگی بمیرند.
وی افزود: از اول سال تاکنون هر گوسفندی زایمان کرده، بره و بزغاله خیلی کوچک با وزن پایین دارد همچنین گوسفندها به بچه‌های خود شیر نمی‌دهند.
این دامدار اظهار داشت: کسانی که شیر گاو دارند به وسیله شیشه شیر نوزاد بزغاله را سیر می‌کنند اما برخی که از این نعمت هم برخوردار نیستند شاهد تلف شدن بره و بزغاله‌ها هستند.
زمزمه خشکسالی و مشکلات مربوط به کمبود دان و علوفه از اوایل اسفند سال گذشته از جای جای استان شنیده می‌شد به‌گونه‌ای که دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان طبس در این باره گفت: اگر مسوولان تدبیری نیندیشند با توجه به حوادث اخیر خطر نابودی دامداری و کشاورزی در طبس حتمی خواهد بود.
مسعودرضا بندگی افزود: مشکل دیگری که کشاورزان شهرستان طبس با آن مواجه‌اند افزایش قیمت جوی کنسانتره و کاه است که تهیه آنها با قیمت‌های چندبرابری از عهده کشاورزان منطقه خارج است.
مسوولان پای کار آمدند
چهار نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی بتازگی به همراه رییس سازمان جهاد کشاورزی استان در تهران با معاون امور دام وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان امور عشایر ایران دیدار کردند و خواستار رفع مشکلات و تامین نهاده دام در استان شدند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره گفت: با پیگیری این سازمان و نمایندگان مردم خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی ۱۲ هزار تُن جو و ذرت برای تامین نهاده‌های دامی دامداران در اختیار استان قرار می‌گیرد.
غلامرضا قوسی افزود: برای حمایت از دامداران ۶ هزار تن جو و ۶ هزار تن ذرت در مرحله اول در اختیار استان قرار می‌گیرد و براساس شاخص‌های دام پلاک‌کوبی شده بین شهرستان‌ها توزیع شود.
وی بیان کرد: همچنین مصوب شد محدودیت‌های دام که سال گذشته ایجاد شده بود و دامداران در حمل و نقل دام مشکل داشتند، برداشته شود تا دامداران بتوانند دام قابل کشتار یا قابل نگهداری را به استان‌های دیگر منتقل کنند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: قرار شد پیشنهادی برای وزیر جهاد کشاورزی در زمینه خرید دام مازاد توسط شرکت پشتیبانی امور دام و استمهال تسهیلات دامداران و تامین نقدینگی تهیه و تقدیم وزیر شود تا پس اخذ نظر این پیشنهادات در مرحله اجرا قرار گیرد.
وی افزود: در دیدار با رییس سازمان امور عشایر ایران نیز مقرر شد هزار و ۳۰۰ تن جو به صورت ویژه به استان اختصاص یابد و به تدریج این سهمیه تا ۱۰ هزار تن افزایش پیدا کند.
قوسی عنوان کرد: در این نشست مصوب شد برای تامین نقدینگی تشکل‌های عشایری به منظور خرید علوفه مورد نیاز، تسهیلات قرض‌الحسنه با دوره بازپرداخت حداقل یکساله و پنج ساله پرداخت شود.
وی افزود: در مرحله نخست خشکسالی ۲ هزار و ۴۷۰ میلیارد تومان به بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی خسارت وارد شد و هرچه روند خشکسالی ادامه یابد خسارت‌ها نیز افزایش خواهد یافت.
وی گفت: امسال خراسان جنوبی تحت تاثیر خشکسالی شدید است و متوسط بارندگی ۳۸ میلیمتر بوده که بیشترین تاثیر را بر تولیدات محصولات زراعی و دامی داشته است.
حمایت از واردکنندگان اقلام علوفه‌ای در خراسان جنوبی
سرپرست معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: با فقر شدید مراتع در استان مواجه‌ایم که سبب نگرانی‌های به حق برای دامداران نیز شده است.
محمدابراهیم ابراهیمی افزود: در راستای تامین علوفه با وجود محدودیت‌هایی که داریم بخش دولتی تلاش می‌کند مرهمی بر زخم کهنه دامداران بگذارد در غیر این صورت این میزان نهاده که وارد می‌شود، جوابگوی دام استان نیست.
وی بیان کرد: از آنجایی که حدود ۷۰ درصد نیاز حجمی تغذیه‌ای دام را علوفه خشبی تشکیل می‌دهد باید با برنامه‌ریزی دقیق این میزان تامین داخلی شود.
سرپرست معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در نیم قرن اخیر این خشکسالی در استان بی‌سابقه بوده و همه دستگاه‌ها برای کمک به بخش دام استان پای کار آمده‌اند.
وی گفت: حداقل ۱۲ ماه سال این وضعیت را خواهیم داشت لذا باید از اکنون که موقع شروع برداشت است، نسبت به برداشت و ذخیره‌سازی علوفه دام اقدام کرد و در این زمینه تشکل‌ها و تعاونی‌ها پای کار آمدند.
ابراهیمی عنوان کرد: در سه ماه پایانی سال ۹۸ حداکثر میزان کنسانتره مصرفی دام‌های استان براساس نیاز شهرستان‌ها چهار هزار و ۵۰۰ تن بود در حالی که در سه ماه سال ۹۹ این رقم به حدود ۹ هزار تن ماهیانه و در فروردین امسال به ۱۴ هزار تن رسیده است.
وی از حمایت همه‌جانبه سازمان جهاد کشاورزی استان از واردکنندگان اقلام علوفه‌ای خبر داد و افزود: اگر تشکل‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی بخواهند علوفه وارد کنند، از آنان حمایت می‌کنیم و کمک گرفتن از همه ظرفیت‌ها و بسیج امکانات با هدف خرید و ذخیره‌سازی نهاده‌ها و افزایش تولید علوفه از برنامه‌های امسال سازمان جهاد کشاورزی است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در سال‌های قبل ۹۰ درصد تغذیه دام‌ها در خراسان جنوبی از طریق چرای مرتعی تامین می‌شد و امسال با توجه به شرایط خشکسالی، ۱۰۰ درصد تغذیه دام‌ها از طریق نهاده‌ها خواهد بود.
وی بیان کرد: متقاضیان دارای ضوابط و شرایط لازم برای تامین انواع علوفه با شرایط مشخص و قیمت تمام‌شده ارزان‌تر در استان می‌توانند به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها مراجعه و درخواست خود را اعلام کنند.
مدیر تعاون روستایی استان خراسان جنوبی نیز با اشاره به پیگیری‌ها انجام شده درخصوص رفع کمبود نهاده‌های دامی گفت: ۲۰۰ تُن نهاده دامی، اضافه بر سهمیه یارانه‌ای وارد استان شده است و با قیمت نیم یارانه‌ای توزیع خواهد شد.
وحید ضیائیان احمدی افزود: با تشکل‌های تعاون روستایی در غرب کشور هماهنگ کردیم که اگر دامداران بزرگ استان خواستار تامین مستقیم علوفه و نهاده‌های دامی باشند، بتوانند نهاده مورد نیاز خودشان را ارزان‌تر تهیه کنند.
کمک بسیج سازندگی به جهاد کشاورزی
بسیج سازندگی خراسان جنوبی نیز به کمک جهاد کشاورزی و دامداران آمده و آنگونه که مسوول این سازمان اعلام کرده، برای حل این مشکل برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت پیشنهاد شده است.
مهدی هنری از پیگیری برای تامین علوفه دام از خارج استان خبر داد و گفت: در اولین گام هماهنگی برای خرید علوفه از استان‌های جنوبی (خوزستان و لرستان) که در تولید علوفه مازاد نیاز دارند، انجام شده است.
وی افزود: با هماهنگی ترابری سپاه و حمل و نقل سایر دستگاه‌های اجرایی استان تلاش می‌شود تا هزینه حمل علوفه از استان‌های دیگر به خراسان جنوبی به حداقل برسد تا علوفه مورد نیاز دامداران و عشایر استان را با حداقل قیمت در اختیار آنان قرار دهیم.
مسوول بسیج سازندگی خراسان جنوبی با بیان اینکه حجم علوفه یارانه‌ای که به استان اختصاص داده می‌شود حداقل مورد نیاز دامداران است گفت: با توجه به شرایط حساس استان و خشکسالی پیش رو، موضوع تامین علوفه دام در سال جاری به صورت مداوم پیگیری خواهد شد.
وی بیان کرد: اولین محموله علوفه دام با حمایت بسیج سازندگی به‌زودی وارد خراسان جنوبی می‌شود و درخصوص تامین سرمایه مورد نیاز اجرای این طرح نیز با خیرین و نهادهایی مانند ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و بنیاد علوی و سایر سازمان‌ها رایزنی شده است.
هنری افزود: در برنامه میان‌مدت نیز از زمین و آب‌های بلااستفاده برخی دستگاه‌ها و سازمان‌های استان برای کشت علوفه دام استفاده خواهد شد همچنین آموزش کشت به روش هیدروپونیک برای روستاییان و عشایر در برنامه قرار دارد.
دامداری عشایر در شرایط خشکسالی
عشایر خراسان جنوبی هم با توجه به فعالیت چشمگیر آنها در عرصه دامداری با مشکلاتی مواجه شده‌اند به طوری که از سه میلیون و ۴۰۰ هکتار مراتع خراسان جنوبی که در اختیار جامعه عشایری است، خشکسالی به ۸۰ درصد این مراتع خسارت زده است.
مدیرکل امور عشایر خراسان جنوبی گفت: ۲۰ درصد باقیمانده مراتع استان نیز به دلیل نشستن گرد و غبار روی علوفهها، قابل استفاده مفید برای دام نیست و میزان خسارت خشکسالی به مراتع استان به دلیل نبود رویش گیاه، ۲۴۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برآورد شده است.
مهدی عصمتی‌پور افزود: در سال آبی جاری (از اول مهر ۹۹) کاهش شدید بارندگی‌ها در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه است و جامعه عشایری استان سال سختی را پیش‌رو دارد.
وی بیان کرد: در مجموع خشکسالی‌ها از ابتدای سال آبی تاکنون ۳۵۷ میلیارد تومان به جامعه عشایری خراسان جنوبی خسارت زده است و ۱۰ درصد دام سبک عشایر به دلیل خشکسالی و ضعف بنیه، آبستن نشدند یا سقط جنین داشته‌اند.
مدیرکل امور عشایر خراسان جنوبی گفت: عشایر استان سالانه ۲۰ هزار تن فرآورده‌های دامی و لبنی تولید می‌کردند که این ظرفیت امسال از دست عشایر رفته است.
وی با اشاره به اینکه ۱۰ تعاونی عشایری استان برای کمک به جامعه عشایری نسبت به خرید علوفه در حال فعالیت هستند گفت: ۱۰ هزار تن علوفه در استان برای جامعه عشایری ذخیره‌سازی کردیم و در صورت حمل علوفه توسط تشکل‌های عشایری مشکلی در پرداخت تسهیلات نداریم.
عصمتی‌پور ادامه داد: ماهانه ۷۵۰ تن علوفه برای دام جامعه عشایری توزیع می‌کنیم در حالی که نیاز علوفه‌ای دام عشایر ماهانه ۹ هزار و ۵۰۰ تن است.
وی گفت: امسال به دلیل ضعیف شدن بنیه دام، بیماری‌های واگیردار بین دام عشایر نیز تشدید شده و واکسیناسیون دام عشایر در سال جاری توسط دامپزشکی رایگان انجام شده که اقدام خوبی است.
وی افزود: امسال مرگ و میر دام عشایر استان به دلیل ضعف بنیه براثر خشکسالی افزایش یافته و تبدیل به موضوع نگران کننده برای جامعه عشایری شده است.
سازمان امور عشایر ایران و استانداری خراسان جنوبی بتازگی تفاهم‌نامه همکاری امضا و مبادله کردند که براساس این تفاهم‌نامه ۱۶ میلیارد تومان برای کمک به حوزه عشایر استان و ارتقای اقتصادی جامعه عشایری اختصاص یافت.
استاندار خراسان جنوبی هفته گذشته در نشست شورای عشایر و توسعه روستایی استان خراسان جنوبی گفت: توجه به جامعه عشایری خراسان جنوبی در اولویت است و باید برنامه‌ریزی مناسبی انجام شود تا بخشی از دغدغه جامعه عشایری در این شرایط خشکسالی کاهش یابد.
حمید ملانوری اظهار داشت: میزان بارندگی‌های سال آبی جاری در ۵۰ سال گذشته در خراسان جنوبی بی‌سابقه بوده و امسال بدترین شرایط خشکسالی بر پهنه استان حاکم است و یکی از جوامعی که بیشترین رنج را می‌کشند و متحمل بیشترین خسارت شده‌اند، جامعه عشایری ما است.
وی افزود: جامعه عشایری در زمینه دامداری و کشاورزی فعالیت دارند و خشکسالی‌ها به شدت اشتغال و معیشت آنان را تحت تاثیر قرار داده است.
استاندار خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در شورای عشایری استان به دنبال این هستیم که مشکلات مختلف جامعه عشایری را مدیریت کنیم گفت: بهداشت و درمان، تعلیم و تربیت، امنیت، مرمت ایل راه‌ها، کوچ، اشتغال و آبرسانی از جمله مسائلی مهمی است که در شورای عشایری مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد.
وی عنوان کرد: باید در قرارگاه آب استان موضوع آبرسانی به عشایر و دام آنان مورد توجه جدی قرار گرفته شود تا تابستان پیش‌رو را بدون دغدغه پشت سر بگذارند.
در حال حاضر یک میلیون و ۷۱۰ هزار راس دام سبک و ۳۵ هزار دام سنگین در خراسان جنوبی وجود دارد و این استان از قطب‌های پرورش دام و طیور در شرق کشور است.