همدان از استان‌های مطرح در بخش کشاورزی محسوب می‌شود و تولید سالانه رقمی حدود ۴.۵ میلیون تن محصول کشاورزی در شهرستان‌های این استان گویای آن است که در تولید برخی محصولات حرف برای گفتن دارد اما آنچه مهم است اینکه در این مسیر صنایع تبدیلی می‌تواند، شاهراهی برای ورود محصولات باغی و زراعی به چرخه صادرات باشد.
دقیق که می شویم استان همدان به سبب وجود باغات گسترده و قطب تولید انگور و مشتقات آن که قابلیت صادرات را دارند، می تواند با تولید هر ساله حدود ۲۵۰ هزار تن انگور در شهرستان ملایر ورود خوبی به عرصه بسته بندی، صادرات و فرآوری داشته باشد؛ این درحالی است که به گفته برخی از صادرکنندگان، این محصولات با بسته بندی های نامناسب به کشورهای مرزی در شرق کشورمان فرستاده می شوند و سپس با نام و برند کشورهای دیگر در سطح جهان به فروش می رسند.
همدان قطب تولید سیب زمینی کشور است و حدود ۲۰ درصد سیب زمینی کشور در یکی از شهرستان های همدان یعنی شهرستان بهار تولید می شود
از سویی دیگر، استان همدان قطب تولید سیب زمینی کشور است به نوعی که حدود ۲۰ درصد سیب زمینی کشور در یکی از شهرستان های همدان یعنی شهرستان بهار تولید می شود و همدان دارای رتبه اول تولید این محصول در سطح کشوری با تولید ۹۸۰ هزار تن سیب زمینی است.
اما به راستی باید دید برای این دو محصول چه اقداماتی شده و با توجه به شعار امسال؛ «تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها» چه اقداماتی در این مسیر باید در پیش گرفته شود.
بدین سان در این راستا گفتگویی با احمد مرادی دایم؛ مدیرعامل مجموعه کشاورزی مرادی دایم و عضو شرکت تعاونی کشاورزی سیب‌زمینی‌کاران بهار و اصغر ابراهیم خانی؛ فعال در حوزه صادرات کشمش ملایر ترتیب داده شده که در ادامه آن ها را می خوانید:
بارانداز سیب زمینی کشور در عرصه فرآوری و صنایع تبدیلی ورود کند
احمد مرادی دایم با اشاره به اینکه در سال زراعی اخیر شاهد تولید بسیار زیاد سیب‌زمینی در کشور بودیم، عنوان کرد: هم‌اکنون، ۱۸ استان در کشور در عرصه تولید و کشت این محصول فعالیت دارند.
مدیرعامل مجموعه کشاورزی مرادی دایم با اشاره به اینکه به سبب نامناسب بودن وضعیت بازار شاهد ضرر بسیار بالای کشاورزان بودیم، عنوان کرد: این روند، موجب شد که مردم برای کشت سیب‌زمینی هجوم بیاورند چراکه این محصول سریع‌تر به عمل می‌آید.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلاتی که سیب‌زمینی‌کاران در استان همدان با آن روبرو هستند، این است که صادرات به کشور عراق را از دست داده‌ایم، مطرح کرد: این کشور یا سیب‌زمینی‌ها را از کشاورزان به قیمت سر مزرعه خریداری می‌کند و یا به لحاظ سیاسی از خرید سیب‌زمینی‌های کشور ما خودداری می‌کند؛ هم‌چنین، به سبب اینکه داده‌های کشت و تولید سیب‌زمینی‌مان را به آن‌ها داده‌ایم، خود این کشور هم‌اکنون به تولیدکننده سیب‌زمینی تبدیل شده است.
عضو شرکت تعاونی کشاورزی سیب‌زمینی‌کاران بهار یکی دیگر از مشکلات در بازار فروش سیب‌زمینی را کشت زیاد و تولید بالای این محصول دانست و افزود: شاهدیم بسیاری از کشاورزانی که در عرصه تولید و کشت محصولاتی چون کلزا، ذرت و سویا فعالیت داشتند، وارد چرخه تولید سیب‌زمینی شده‌اند و کشت این محصول را جایگزین کرده‌اند چراکه کشت مکانیزه به این محصول کمک می‌کند تا زود به ثمر برسد.
شیوع ویروس کرونا در زمینه تولید محصول سیب‌زمینی اثری نداشت اما در زمینه صادرات و فروش اثرگذار بود
مرادی دایم با بیان این سه مشکل در حوزه سیب‌زمینی اظهار کرد: شیوع ویروس کرونا در زمینه تولید محصول سیب‌زمینی اثری نداشت اما در زمینه صادرات و فروش اثرگذار بود.
وی در پاسخ به اینکه سیب‌زمینی‌های تولیدی در شهرستان بهار به کدام واحدهای فرآوری می‌روند؟ و چه میزان آن وارد بازار تره‌بار و فروش می‌شود؟ اظهار کرد: سیب‌زمینی‌هایی توان ورود به چرخه فرآوری را دارند که مواد خشک بالایی داشته باشند و سیب‌زمینی‌هایی که کیفیت مناسبی ندارند برای چاه‌های نفت و ورود به چرخه تولید نشاسته مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند اما سیب‌زمینی‌های همدان به سبب بالا بودن میزان قند آن‌ها برای مصرف خانوار مناسب بوده و مورداستفاده قرار می‌گیرد.
این فعال در حوزه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی با بیان این موضوع به ضرورت توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در استان همدان اشاره کرد و گفت: در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی حوزه کشاورزی در استان همدان می توان به محصول سیب زمینی اشاره کرد؛ محصولی که استان همدان در آن، بارانداز محسوب می شود و می تواند پتانسیلی برای سرمایه گذاری و ورود به موضوع فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی باشد.
اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی زمانی نمود پیدا می کند که بعد از صنایع سنگین این صنعت از نظر وسعت و گستردگی، دومین مقام را در جهان دارا است
وی ادامه داد: اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی زمانی نمود پیدا می کند که بعد از صنایع سنگین این صنعت از نظر وسعت و گستردگی، دومین مقام را در جهان دارا است؛ به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان، صنایع تبدیلی را پیش نیاز راهبرد صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند زیرا این صنایع می‌تواند از نقش تامینی مواد غذایی و نیز امنیت غذایی بالایی برخوردار باشد.
عضو شرکت تعاونی کشاورزی سیب‌زمینی‌کاران بهار عنوان کرد: از سویی، در این بین توجه به بازارهای خارجی و صادرات این محصول مطرح است؛ موضوعی که می تواند در سایه بسته بندی مناسب و یک برند قابل عرضه مطرح شود؛ حدود ۲۰ سال است که در عرصه واردات بذر و صادرات سیب زمینی فعالیت دارم و در این بین با موضوعاتی روبرو شده ام که قابل صحبت است.
مرادی دائم با بیان اینکه یکی از دلایلی که در دو سال اخیر به واسطه آن صادرات سیب زمینی همدان با مشکلاتی مواجه شده است، به این موضوع بر می گردد که بازار اصلی خارجی یعنی کشور عراق را در این بین از دست داده ایم چراکه کشاورزان ما علم، فن و دانش کشت سیب زمینی را وارد کشور عراق کرده اند و امروزه شاهدیم که این کشور نیز جز تولیدکنندگان سیب زمینی است، افزود: ما داده های علمی و تجربی خود را به راحتی در اختیار آن ها قرارداده ایم و این موجب شده تا اصلی ترین بازار صادراتی را در این زمینه از دست بدهیم، به نوعی که در حال حاضر، ۱۸ استان در کشورمان تولیدکننده سیب زمینی هستند و کشور عراق نیز در این راستا وارد کار شده است.
سیب زمینی های بسته بندی شده در حد بازارهای داخلی هستند و در زمینه صادراتی نیازمند توجه بیشتری به این موضوع هستیم
وی یادآور شد: از سویی دیگر باید سیب زمینی های صادراتی دارای بسته بندی های مناسب باشند و یا فرآوری و وارد چرخه صنایع تبدیلی شده باشند اما سیب زمینی های بسته بندی شده در حد بازارهای داخلی هستند و در زمینه صادراتی نیازمند توجه بیشتری به این موضوع هستیم؛ از سویی در حوزه فرآوری و صنایع تبدیلی نیز نتواسته ایم آن طور که نیاز است، وارد کار شویم بدین سان باید در این مقوله نیز شاهد گام های بسیار مناسب تری باشیم.
مدیرعامل مجموعه کشاورزی مرادی دایم در ادامه صحبت های خود مطرح کرد: یکی از نکاتی که در این بین، حائز اهمیت است این است که استان همدان به عنوان بارانداز سیب زمینی و تولیدکننده نخست سیب زمینی در کشور باید با ورود مناسب به عرصه بسته بندی، برندسازی، فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی نه تنها بازارهای داخلی بلکه بازارهای خارجی را نیز در دست گیرد و از این مقوله در مسیر اشتغال زایی، ارز آوری، رونق تولید و در نهایت تحقق جهش تولید استفاده کند.
مرادی دایم اضافه کرد: بذور تولیدی در شرکت ما مورد استقبال کشاورزان است و به نقاط دیگر کشور چون اردبیل، عجب شیر و استان کرمانشاه نیز ارسال داریم اما نیاز است تا در این بازار بذر سیب زمینی بتوانیم از اشباع بازار جلوگیری و به نحو مناسبی پیش رویم.
در ادامه، اصغر ابراهیم خانی با بیان اینکه شهرستان ملایر در استان همدان را با نام و نشان انگور آن می شناسند، مطرح کرد: انگورهای ملایر به سبب تولید مناسب و کیفیت در زمینه صادراتی حرف های بسیاری برای گفتن دارد؛ بدین ترتیب، به دنبال طرح این موضوع هستم تا در کنار شرکت سهند آسانبر نوشیجان که در زمینه آسانسور فعالیت دارد، در حوزه صادرات کشمش ملایر نیز قدم بردارم.
توجه به نام و نشان خاص با نام یک برند می تواند به کالای صادراتی هویت ببخشد
این فعال در حوزه صادرات کشمش ملایر عنوان کرد: برای ورود به عرصه صادرات محصولات کشاورزی ابتدا باید به بخش فرآوری و بسته بندی آن با توجه به بازار هدف توجه داشت تا بتوان در کنار یک بسته بندی مناسب، محصولی مناسب بازار و همخوان با سلیقه مصرف کننده را وارد عرصه رقابت کرد.
وی ادامه داد: از سویی توجه به نام و نشان خاص با نام یک برند می تواند به کالای صادراتی هویت ببخشد بدین ترتیب در ابتدای طرح صادرات کشمش ملایر به کشورهای هدف توجه کردیم.
ابراهیم خانی در ادامه صحبت های خود مطرح کرد: در این زمینه کشورهایی چون اوکراین و روسیه مدنظر قرار گرفته اند تا بتوانیم با قدم نهادن در مسیر صادرات کشمش ملایر به این کشورها وارد کار شویم.
در بحث صادرات محصولات فراوری شده کشاورزی نباید از موضوع اشتغالزایی غافل بود
وی با تاکید بر اینکه در بحث صادرات محصولات فراوری شده کشاورزی نباید از موضوع اشتغالزایی غافل بود، افزود: ورود به عرصه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی، فرآوری و بسته بندی می تواند موجب ایجاد اشتغال برای بسیاری از جوانان این مرز و بوم به ویژه جوانان بومی آن منطقه شود و در این بین، نه تنها کشاورزان، بلکه خیل عظیمی از نیروی جوان مشتاق به کار نیز در عرصه اشتغالزایی وارد می شوند.
این فعال در حوزه صادرات کشمش ملایر تاکید کرد: از سویی دیگر، درآمدزایی و بازگشت دلار با رونق صادرات را شاهد هستیم و به راستی می توان این مسیر را مسیری در جهت تحقق جهش تولید دانست.
استان همدان در تولید بسیاری از محصولات باغی و کشاورزی در موقعیت های مناسبی قرار دارد اما پای لنگ صنایع تبدیلی کشاورزی در همدان موجب از دست دادن بازارهای صادراتی این محصولات شده است.
چرخه معیوب صنایع تبدیلی و تکمیلی سبب‌شده تا شاهد خام‌فروشی محصولات باشیم
این درحالی است که با ایجاد صنایع تبدیلی کشاورزی، می‌توان شاهد رونق گرفتن طرح‌های راکد کشاورزی بود و به‌راستی که راهکار ایجاد و تثبیت اشتغال در بخش کشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی است.
در حالیکه شاهدیم در بخش کشاورزی، اگرچه ظرفیت ممتاز توسعه‌ای در کشور داریم اما به‌رغم بالا بودن ارزش افزوده در تولید و عرضه محصولات این بخش، چرخه معیوب صنایع تبدیلی و تکمیلی سبب‌شده تا شاهد خام‌فروشی محصولات باشیم، که بزرگ‌ترین آسیب و تهدید را برای فعالان بخش کشاورزی رقم می‌زند.
ورود به عرصه بسته بندی، فرآوری و صنایع تبدیلی از میزان بیکاری‌های دائمی و فصلی در مناطق روستایی کم کرده و زمینه مناسب توسعه بخش کشاورزی را فراهم می‌کند ضمن اینکه به افزایش تولیدات، بهره‌وری، ایجاد فرصت‌های شغلی، تأمین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش‌های اقتصادی و کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای منجر می‌شود.
صنایع تبدیلی را پیش‌نیاز راهبرد صنعتی شدن و تأمین‌کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند
به همین دلیل است که صنایع تبدیلی را پیش‌نیاز راهبرد صنعتی شدن و تأمین‌کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند زیرا این صنایع می‌تواند از نقش تأمینی مواد غذایی و نیز امنیت غذایی بالایی، برخوردار باشد.
با رونق گرفتن صنایع تبدیلی و واحدهای فرآوری محصولی چون سیب زمینی که استان همدان به عنوان بارانداز آن در کشور نقش آفرینی می کند و محصولی چون کشمش که استان همدان با توجه به تولید سالانه حدود ۲۵۰ هزار تن انگور در شهرستان ملایر می توانند، بازارهای صادراتی را به دست بگیرند می توان حرف برای گفتن داشت اما این ورود به شرطی است که بتوان زیرساخت های لازم این امر که همانا توجه به حوزه بسته بندی، فرآوری و صادرات این محصولات است به نحو مناسب مورد توجه برنامه ریزی و اقدام عملی در راستای حمایت و تشویق سرمایه گذاران قرار داد.