خراسان جنوبی یکی از استان‌هایی است که از کمبود آب به شدت رنج می‌برد و از سوی دیگر کاهش بارندگی طی چند سال اخیر و بروز خشکسالی موجب شده تا کشاورزان و باغداران این استان به سوی تولید محصولات کم آب بر پیش روند و گل محمدی یکی از این محصولات است، اما تولیدکنندگان این گل‌ها در استان با مشکلات مختلفی مواجه هستند.
محمود نخعی از تولیدکنندگان گل محمدی در بیرجند گفت: امسال با وجود خشکسالی‌ها، برداشت خوب بود و برای کمک به مردم منطقه همه را به گلاب گیری ها داده‌ایم.
وی افزود: در سال‌های گذشته بخشی را به گلاب گیری ها و دلالان می‌فروختیم و بخشی را هم خشک می‌کردیم.
به گفته وی برای تکمیل زنجیره اقتصادی این محصول نباید خام فروشی داشته باشیم که در همین راستا مسئولان باید تسهیلات ارزان قیمت پرداخت کنند، تا بتوان کارگاه‌های فرآوری راه اندازی کرد، چرا که تسهیلات کنونی با سودهای کلان برای کشاورز به صرفه نیست.
این تولید کننده تأکید کرد: فرآوری این محصول به صورت گلاب، اسانس و غنچه می‌تواند ارزش افزوده بالایی ایجاد کند و اشتغال‌زایی خوبی به همراه داشته باشد.
نخعی تصریح کرد: گل محمدی در سال دوم به بهره برداری می‌رسد و کم آب بر است که در صورت فرآوری و تسهیلات ارزان قیمت افراد بسیاری به این کار مشغول خواهند شد.
مشکل اصلی بازار فروش است
محمد بلوچی از دیگر تولیدکنندگان گل محمدی سربیشه نیز عنوان کرد: در سربیشه هنوز زمان برداشت نرسیده است ولی به دلیل خشکسالی و پایین بودن رطوبت زمین برداشت خوبی نخواهیم داشت.
وی درباره مشکلات این مسیر گفت: هزینه‌های برداشت زیاد می‌شود ولی قیمت خرید هرسال پایین‌تر از سال قبل است.
به گفته وی هزینه‌های کود، کمباین، تراکتور و نیروی انسانی برای برداشت، چندین برابر شده اما قیمت فروش گل محمدی پایین‌تر آمده است که حتی هزینه‌های جاری را هم نمی‌دهد.
این تولید کننده گل محمدی که دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان سربیشه نیز است، تصریح کرد: تمام سود کار به جیب دلالان و واسطه‌ها می‌رود و برای کشاورز ماحصلی ندارد.
بلوچی بیان کرد: سال ۹۸ به یک کارخانه محصول خود را با قیمت بالا فروختیم ولی سال گذشته با قیمت پایین‌تری از ما خریداری شد و امسال نیز گفته می‌شود که قیمت‌ها به دلیل کرونا پایین‌تر هم آمده است.
وی با بیان اینکه ظرفیت بالایی در فرآوری داریم ولی باید دولت حمایت‌هایی انجام دهد، عنوان کرد: جهاد کشاورزی و تولید کننده کار می‌کنند ولی مشکل بازار است که قبل از ترویج تولید برای یک محصول، باید بازار آن دیده شود.
قیمت پایین خرید
غلامعلی مرتضی نژاد از تولیدکنندگان قائنات گل محمدی نیز با بیان اینکه هنوز برداشت نکرده‌ایم، گفت: در سال گذشته از ۶۰۰ نهال حدود ۴ تن برداشت داشتیم، اما امسال با وجود اینکه این تعداد نهال دو برابر شده است ولی به دلیل خشکسالی‌ها برداشت مانند سال گذشته خواهد بود.
وی با گلایه از بیمه عنوان کرد: سال ۹۸ گل محمدی خود را بیمه کردیم ولی به ما گفتند که شرایط الگوی پرداخت و کارشناس در این زمینه در خراسان جنوبی نداریم.
به گفته وی در بخش فرآوری نیز درخواست ایجاد کارگاه پیشرفته در استان را داشتیم که فقط به ما بودجه و تسهیلات ارزان قیمت بدهند که توجیه راه اندازی داشته باشد، ولی با سود بالا امکان این کار نیست.
این تولید کننده گل محمدی خاطر نشان کرد: خراسان جنوبی ظرفیت بالایی در فرآوری دارد که کیفیت آن بالاست و باید تعداد کارخانه‌های مجهز بالا برود که فقط با تسهیلات ارزان قیمت امکان پذیر است.
مرتضی نژاد اضافه کرد: تا زمانی که فرآوری محدود به کارخانه خاصی شود، مشکل خرید خواهیم داشت چرا که در سال ۹۸ محصول را کیلویی ۱۵۰ هزار تومان و در سال ۹۹ فقط ۱۰۰ هزار تومان و امسال نیز با قیمت کمتر خریداری می‌کنند ولی قیمت کود و ماشین آلات چندین برابر شده است.
وی با اشاره به اینکه تولید برای کشاورز عایدی ندارد، گفت: ما برای اولین بار مزرعه دیم گل محمدی ایجاد کردیم که مسئولان فقط چند عکس گرفتند و رفتند و حمایتی نشدیم در این زمینه حتی دو کیلومتر لوله برای آب هم ندادند.
به گفته وی با توجه به شرایط خشکسالی و نبود حمایت‌ها در نظر داریم که نهال‌های چندین ساله را از بین ببریم و به همه افرادی که در این زمینه راهنمایی می‌خواهند، می‌گویم به سمت کاشت زرشک بروند چرا که از گل محمدی هیچ حمایتی نمی‌شود.
۷ واحد مکانیزه و ۵۸ واحد سنتی فرآوری گل محمدی
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه ۳۱۸.۷ هکتار سطح زیرکشت استان در پایان سال ۹۹ است، عنوان کرد: تولید در سال گذشته ۵۰۳ تن گل تر بود.
عبدالرضا رضایی پیش بینی کرد: در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۱۰ تن برداشت تا اواخر اردیبهشت ماه با درآمد ۸۰ میلیارد ریال برای کشاورزان خواهیم داشت.
وی با اشاره به اینکه ۳۲۰ نفر بهره بردار گل محمدی در استان خراسان جنوبی وجود دارد، گفت: بیشترین سطح زیر کشت با ۱۰۵ هکتار در سربیشه قرار دارد.
به گفته وی صنایع تبدیلی در این زمینه ۷ واحد مکانیزه در طبس، قاین، بیرجند و سرایان است و ۵۸ واحد سنتی و تعدادی گلاب‌گیری خانگی نیز در استان وجود دارد.
قیمت وابسته به صادرات
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی درباره مشکل قیمت خرید گل محمدی از کشاورز گفت: گل محمدی وابسته به صادرات است و قیمت آن با توجه به این موضوع افزایش و کاهش می‌یابد.
رضایی ادامه داد: تولیدکننده گل محمدی فقط خراسان جنوبی نیست و به دلیل شیوع بیماری کرونا شرایط صادرات و کیفیت محصولات سخت‌گیرانه تر شده و به همین دلیل قیمت‌ها کاهش داشته است.
وی با بیان اینکه این مشکل برای دیگر محصولات و مرکبات وجود دارد، عنوان کرد: راه حل این است که تولیدکنندگان گل محمدی نیز مانند زرشک و زعفران اتحادیه و تشکلی ایجاد کنند تا خرید تضمینی داشته باشند.
به گفته وی وجود دلالان سالم می‌تواند باعث تعادل بازار شود ولی متأسفانه دلالان کنونی رفتار سالمی در این زمینه ندارند و باید مدیریت شوند.
قبول داریم سود تسهیلات بالا است
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی در زمینه فرآوری این محصول گفت: گل محمدی از محصولات کم آب بر و مناسب با شرایط منطقه است و اشتغال‌زایی بالایی دارد که می‌تواند فرآوری آن به این بخش کمک بیشتری کند.
رضایی عنوان کرد: برای فرآوری محصولات گلخانه‌ای و گیاهان دارویی تسهیلاتی داده می‌شود که هر کس متقاضی این کار باشد امکان دریافت را دارد.
وی تصریح کرد: سود تسهیلات را قبول داریم که بالا است و حتی تسهیلات گلخانه‌ای که اولویت اول دولت است از ۷ درصد به ۱۲.۵ درصد رسیده است و دخالتی در این موضوع نداریم.
به گفته وی سود تسهیلات گیاهان دارویی که گل محمدی هم جز آنهاست در سال گذشته ۱۲.۵ درصد بود برای سال جاری هنوز تعیین نکرده‌اند.
به گفته وی مکاتبات انجام شده است که سود تسهیلات کاهش پیدا کند ولی هنوز پاسخی دریافت نشده است و چون موضوع کشوری است نمی‌توان کاری انجام داد.
مشکل بیمه برای تولیدکنندگان گل محمدی نداریم
معاون خدمات بیمه‌ای صندوق بیمه محصولات کشاورزی خراسان‌جنوبی هم در زمینه مشکل بیمه برخی از تولیدکنندگان گل محمدی گفت: هیچ گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد و تولیدکنندگان بسیاری بیمه شده‌اند.
محمد حسین بخشی تأکید کرد: فقط شرایط پرداخت بیمه باید با توجه به مفاد و شرایط بیمه نامه باشد و شرایط خسارت را با آمار هواشناسی تطبیق می‌دهیم.
به گفته وی هر تولیدکننده‌ای که مشکلی در این زمینه داشته است با بانک ارتباط بگیرد حتماً رسیدگی می‌شود.
گل محمدی به دلیل تطبیق با شرایط کم آبی، در خراسان جنوبی مورد استقبال قرار گرفته است اما برای تکمیل چرخه ارزش افزوده آن مسئولان باید تدبیری بیندیشند. چرا که برای راه اندازی واحدهای فرآوری سود تسهیلات بالاست و تولید کننده تمایلی به ورود به این عرصه ندارد که به همین دلیل ارزش ااقتصادی این محصول به جیب دلالان و دیگر استان‌ها می‌رود. کشاورزان هم به دلیل نبود اتحادیه و قیمت واحد هر سال شاهد کاهش قیمت‌ها هستند که ممکن است در آینده شاهد از بین رفتن این محصول و چرخه اقتصادی و اشتغال‌زایی آن در استان باشیم.