چند ماهی بود که برای شنیدن صدای جلز و ولز‌های روغن یا با باید با دلال‌ها و فروشندگان بازار ازاد کنار می‌آمدید، یا مغازه‌های شهر را زیر پا می‌گذاشتید و تن به ایستادن در صف‌های طولانی فروشگاه‌ها میدادید. بازاری آشفته که به محلی برای درآمدزایی دلال‌ها و واسطه گر‌ها تبدیل شده بود.
اگر چه اوضاع نسبت به چند ماه قبل کمی بهتر شده، اما بررسی‌های میدانی ما از بازار نشان می‌دهد مشکل هنوز هم پابرجاست. روغن جامد هنوز محصولی نایاب و روغن مایع محصولی کمیاب در بازار به شمار می‌رود. اغلب مردم گله‌مند از زمان و هزینه زیادی هستند که به اجبار برای تهیه روغن صرف می‌کنند. موضوع تنها کمبود نیست، مشکلات پیش امده بازار را به دست دلال‌ها و واسطه‌گر‌ها انداخته است.
معاون وزیر صمت: بازار روغن یک ماهه تنظیم می شود
این در حالی است که مفتح، معاون بازرگانی داخلی وزیر صمت پیش از این و در تاریخ ۲۴ اسفند وعده کنترل کامل این بازار در کمتر از یک ماه را به رسانه‌ها داد و اظهار کرد: برخی از انواع روغن مثل روغن نباتی تقاضایی بیش از میزان تولید در سطح کشور دارد. ما با کارخانجات روغن نباتی جلسه‌ای تشکیل دادیم و برنامه‌ای به این کارخانجات ارائه کردیم تا مطابق نیار کشور به تولید بپردازند. در روغن نباتی کمبودی وجود ندارد. در سال هزار و ۴۰۰ مطابق جدول تولیدی که به کارخانجات ارائه شده تولید ادامه پیدا خواهد کرد. پیش از این به توصیه و تذکر برای مدیریت تولید اکتفا می‌کردیم، اما این بار بیش از گذشته بر تولید مطابق مصرف توجه خواهیم کرد.
او تشریح کرد: این فرایند کمتر از یک ماه آینده به نتیجه خوااد رسید. ما اسیب شناسی کردیم و تولید را به سمت تقاضای واقعی بازار حرکت دادیم. در صورت اجرایی شدند این فرایند تا رسیدن به مرحله‌ای که بازار به تعادل کامل برسد کمتر از یک ماه زمان نیاز داریم.
عملکرد واحد‌های تولیدی به آنچه که وزارت صمتی‌ها وعده داده بودند نزدیک بود. برنامه تنظیم شده‌ای به واحد‌های تولید روغن ابلاغ شد و میزان تولید روغن در این واحد‌ها به طور چشمگیری افزایش پیدا کرد. خلا و کمبودی که مدتی قبل در بازار روغن ایجاد شده بود نگرانی مردم نسبت به کمبود و افزایش تقاضا را به همراه داشت و این به معنای آن است که امروز تقاضا بیشتر از حالت معمول است. به طور منطقی تنها افزایش عرضه می‌تواند انتظارات و تقاضای ایجاد شده را ایجاد کند.
تولید تقریبی ۲میلیون روغن نباتی در سال
محسن صفدری مدیر کل دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت اظهار کرد: صنعت تولید روغن نباتی با ۲۵ واحد روغن کشی با ظرفیت اسمی ۵.۴ میلیون تن و ۴۸ واحد تصفیه روغن خام نباتی با ظرفیت اسمی ۴.۲ میلیون تن از ظرفیت مناسبی جهت تأمین روغن نباتی مورد نیاز کشور برخوردار است به طوری که در سال ۹۹ حدود ۱.۸ میلیون تن روغن نباتی در کشور تولید شده است در حالی که نیاز کشور ۱.۶ تا ۱.۷ میلیون تن اعلام شده است.
صفدری افزود: بخش عمده‌ای از روغن خام و دانه‌های روغنی مورد استفاده در کشور از طریق واردات تأمین می‌شود به طوری که در سال گذشته حدود یک میلیون تن روغن خام نباتی به ارزش ۹۱۰ میلیون دلار و ۲.۳ میلیون تن دانه روغنی به ارزش ۱.۳ میلیارد دلار به عنوان مواد اولیه کارخانجات تصفیه روغن و روغن کشی به کشور وارد شده است.
مدیر کل دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت ضرورت تأمین مواد اولیه مورد نیاز این صنعت را یکی از مهمترین دغدغه‌های تولید کنندگان در این بخش دانست و تصریح کرد: باید تمهیداتی برای تأمین ارز مورد نیاز برای واردات روغن خام و دانه‌های روغنی از سوی بانک مرکزی اتخاذ شود.
صفدری تشریح کرد: برنامه تولید و توزیع روغن خوراکی سال ۱۴۰۰ از سوی ستاد تنظیم بازار اعلام شده است و کارخانجات تولیدی در سال ۱۴۰۰ باید نسبت به تولید ماهانه ۱۸۰ هزار تن روغن نباتی اقدام کنند که ۱۲۰ هزار تن در بخش خانگی، ۲۵ هزار تن در بخش صنوف و ۳۵ هزار تن در بخش صنعت توزیع خواهد شد.
شریف مدیر عامل یکی از کارخانه‌های بزرگ تولید روغن در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه صنعت، تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: ما از نظر تولید به مراتب بهتر از ۹ ماه ابتدایی سال ۹۹ در حال تولید هستیم. شرایط تامین و توزیع روغن در چند ماه اخیر بهبود مناسبی داشته است، به طوری که در ماه گذشته حدود ۲۱۵ هزار تن روغن تولید کردیم؛ سرانه مصرف روغن در کشور ما حدود ۱۹ کیلو برای هر فرد است، یعنی چیزی حدود ۱۴۰ هزار تن پس کمبودی در تولید وجود ندارد.
او گفت: در اسفند ۲۱۵ هزار تن، بهمن ۱۸۶ هزار تن و دی ۱۷۴ هزار تن تولید روغن داشتیم. برای بازار مصرف ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تنی این ارقام تولید عدد بسیار بزرگی محسوب می‌شود. بخشی از این مشکلات انتظارات تورمی و دغدغه افزایش قیمت این محصول بود که از همان ابتدا تکذیب شد. امروز بیش از نیاز کشور روغن وارد بازار می‌شود و انتظارات تورمی باعث شد مردم بیش از نیاز شخصی روغن خریداری و همین در نهایت منجر به افزایش تقاضا می‌شود.
شریف بیان کرد: کارخانجات تولیدی و شبکه توزیع با ظرفیت کامل در حال تولید است تا فرایند تولید به سرعت انجام و بعد از تولید وارد شبکه مصرف شود. وزارت صمت تمام پشتیبانی و تلاش خود را برای حل این مشکل به کار گرفت و کارخانجات تولیدی همراهی مناسبی با بخش دولتی دارند تا این مشکل در تامین بازار وجود نداشته باشد.
این افزایش تولید می‌تواند به دردسری بزرگ تبدیل شود و کشور را با کمبود جدی روغن در بازار مواجه کند در صورتی که واردات روغن خام و تامین مواد اولیه این کارخانه‌ها برای چند ماه آینده به درستی انجام نشود. افزایش تولید کاهش چشمگیر روغن خام موجود را به همراه دارد و با توجه به فرایند زمان بر واردات، این روغن خام باید امروز وارد کشور شود. با توجه به اعداد و ارقام اعلامی توسط گمرک، تا چند ماه آینده با چنین مشکلی مواجه نخواهیم شد و تولید روغن به طور مناسبی ادامه دارد.
مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران درباره میزان موجودی روغن خام در بنادر و گمرکات کشور گفت: میزان موجودی روغن خام وارداتی در بنادر و گمرکات کشور حدود ۴۳۰ هزار تن است که از این بین ۴۷ هزار تن در بندر امیر آباد، ۱۰ هزار و ۴۰۰ تن در بندر نوشهر، ۶ هزار و ۷۰۰ تن در بندر انزلی، ۱۶۹ هزار تن در بندر امام خمینی و ۱۹۸ هزار تن در بند شهید رجایی بندر عباس قرار دارد.
ارونقی بیان کرد: در حال حاضر ۲ شناور حامل ۷۶ هزار تن روغن در بندر شهید رجایی در حال تخلیه هستند، همچنین ۳ شناور حامل ۶۰ هزار تن روغن در بنادر امیر آباد امام خمینی و شهید رجایی در انتظار کسب اجازه پهلوگیری و تخلیه هستند. این کشتی‌ها پس از تکمیل اسناد و کسب اجازه پهلوگیری به سرعت شروع به تخلیه روغن خواهند کرد تا موجودی روغن خام موجود در بنادر در سریع‌ترین زمان به دست تولید کنندگان برسد.
او گفت:سال گذشته تمهیدات خاصی برای ترخیص کالا‌های اساسی اندیشیده شد و در مقطعی با هماهنگی بانک مرکزی، برای پنج قلم کالای اساسی شامل جو، ذرت، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام، صاحبان کالا می‌توانستند بدون صدور کد رهگیری نسبت به ترخیص اقدام کنند که البته چندان از آن استقبال نشد.
با تمام این افزایش تولید‌ها، هنوز برخی از انواع روغن با نرخ مصوب در بازار وجود نداشت و دلیل آن احتکار و تخلفات عرضه بود. حتی زمانی که عرضه روغن به فروشگاه‌ها محدود شد دلال‌های فروشگاهی روغن را از یک در وارد و از در دیگر خارج می‌کردند تا وارد بازار آزاد کنند. زمانی که عرضه محصولی بیش از نیاز کشور است اما هنوز به درستی در بازار یافت نمی‌شود، می‌تواند نشان دهنده مشکلات شبکه توزیع و احتکار و واسطه گری در این حوزه باشد.