علی رغم چند سال خودکفایی در تولید گندم به عنوان مهم ترین محصول استراتژیک که با نان مردم گره خورده است، اما طی سال های اخیر بی توجهی به قانون خرید تضمینی و اعلام قیمت ناعادلانه بر تولید تاثیر سو گذاشت و کار را به جایی رساند که سال زراعی گذشته برای تامین ذخایر استراتژیک مجبور به واردات شدیم که این ماجرا در سال زراعی کنونی هم تکرار خواهد شدچرا که گرانی نهاده های تولید، تاخیر در اصلاح قیمت توسط شورای قیمت گذاری در کنار کاهش ۵۰ درصدی بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل و خشکسالی مزید بر علت شده تا بخشی از گندم مورد نیاز از منابع خارجی تامین شود، درحالیکه پتانسیل تولید این محصول استراتژیک در داخل وجود دارد.
این‌پایان ماجرا نیست چرا که برخی کارشناسان اظهار نظراتی مبنی بر ارزان بودن گندم خارجی نسبت به داخلی مطرح می کنند، درحالیکه در شرایط فعلی تحریم وابستگی به کشورهای بیگانه در تامین نان مورد نیاز، امنیت غذایی و استقلال کشور را مورد هدف قرار می دهد.
بسیاری از مسئولان بر این باورند که کاهش بارش بر عملکرد تولید گندم های زارهای دیم تاثیر بسزایی دارد به طوریکه پیش بینی ۱۴ میلیون تن گندم از مجموع ۶ میلیون هکتار اراضی محقق نخواهد شد که با این وجود مسئولان ناگریز به واردات ۳ تا ۵ میلیون تن گندم از طریق واردات هستند که این امر به زیان تولید ملی تمام می شود.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از علل شکست طرح خودکفایی گندم ومیزان واردات این محصول استراتژیک برای تامین نیاز کشور با خبر شویم:
تاثیر کاهش بارش بر عملکرد گندم زارهای دیم
محمد شفیع ملک زاده رئیس نظام صنفی کشاورزی ، با اشاره به اینکه متوسط بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۰ درصد کاهش یافته است، اظهار کرد: بنابر آمار بیش از ۴ میلیون تن تولید گندم کشور دیم است که کاهش بارش در عملکرد گندم زارهای دیم تاثیر گذاشته است.
وی افزود: در برخی مزارع شرایط به گونه ای است که گندم تولیدی قابل برداشت نیست و کشاورزان تنها توانستند از کاه تولیدی استفاده کنند.
ملک زاده با بیان اینکه شرایط کمبود بارش در عملکرد گندم آبی هم تاثیر گذار بوده است، گفت: کاهش بارش در کنار اعلام قیمت ناعادلانه و غیرمنطقی تا قبل از فصل کشت موجب شد بسیاری از کشاورزان اقدام به کشت نکنند.
رئیس نظام صنفی کشاورزی با اشاره به دیگر علل کاهش تولید گندم بیان کرد: با حذف ارز ترجیحی سموم و کود، قیمت به طور چشمگیری افزایش یافت که بسیاری از بهره برداران نتوانستند در مزارع خود از کودهای فسفاته و پتاسه استفاده کنند که در عملکرد تولید تاثیر بسزایی دارد.
وی ادامه داد: علی رغم تلاش وزارت جهاد برای سوق دادن کشاورزان به سمت خودکفایی و بی نیازی از واردات، در برخی نقاط عملکرد پایین است که این موضوع در تولید نهایی محصول تاثیر بسزایی دارد.
به گفته ملک زاده، باوجود کاهش تولید گندم ناشی از مشکلات متعدد، اما امکان میزان دقیق آن وجود ندارد.
این مقام مسئول ادامه داد: بعد از ثبت مشخصات خرید در سازمان غلات یا سامانه بانک، واریز وجه به حساب کشاورزان انجام می شود، چرا که پس از تامین اعتبار، دولت به حساب سازمان غله پول واریز می‌کند، درحالیکه امیدواریم برای رضایت خاطر کشاورزان اعتبارات لازم تجهیز شود.
این مقام مسئول درباره آخرین وضعیت واردات گندم بیان کرد: سالیانه ۱۱ میلیون تن گندم در کشور مورد استفاده قرار می گیرد که با احتساب ذخایر استراتژیک برآوردها حاکی از آن است که با احتساب ذخایر استراتژیک ۳ تا ۵ میلیون تن گندم وارد شود.
به گفته وی، با توجه به شرایط اقلیمی و آمارهای تولید و میزان خرید نیاز است که واردات صورت گیرد، اما امیدواریم گندم کیفی مشابه تولید داخل و عاری از هر گونه علف های هرز و بیماری وارد شود تا مشکلی برای کشور ایجاد نشود.
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در واکنش به اظهار نظر برخی کارشناسان مبنی بر ارزان بودن گندم خارجی نسبت به داخلی بیان کرد: با توجه به پتانسیل بخش کشاورزی، ظرفیت تولید گندم در داخل وجود دارد، هر چند از لحاظ اسمی گندم با ارز ۴۲۰۰ وارد می شود، اما به لحاظ ارزشی با قیمت بیش از ۲۰ هزار تومان محاسبه می شود، درحالیکه با تولید این محصول استراتژیک در داخل، ارز مورد نیاز برای محصولاتی که در داخل امکان تولید نیست، مورد استفاده قرار می گیرد.
وی ادامه داد: گرچه گندم را با ارز ۴۲۰۰ تومان وارد می کنند، اما حداقل با ارز نیما محاسبه می شود که با این وجود اگر مسئولان بدنبال رفع مشکل هستند، ارز دولتی را باید حذف کنند تا با تک نرخی شدن ارز مشکلی ایجاد نشود و در مقابل ارز ترجیحی به واردات محصولاتی اختصاص یابد که ظرفیت تولید آن در داخل وجود ندارد یا میزان تولید کاهش یافته است.
وابستگی به واردات گندم استقلال کشور را هدف قرار می دهد
رحیمی کارشناس کشاورزی در گفت و گو با خبرنگار خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به علل کاهش تولید گندم اظهار کرد: با توجه به گران شدن کودهای شیمیایی، بخشی از کشاورزان کشت را بدون استفاده از کود پایه انجام دادند.
وی با اشاره به اینکه قیمت برخی کودها به بیش از ۱۰ برابر رسیده است، افزود: قیمت سموم مبارزه با بیماری و علف های هرز ۱۰ تا ۱۵ برابر رشد داشته است که تمامی این عوامل کشاورزان را با چالش های زیادی روبرو کرده است.
رحیمی ادامه داد: در شرایط کنونی، کرونا از یک سو و تورم افسار گسیخته از سوی دیگر فشار مضاعف بر دوش کشاورزان وارد کرده است چرا که تمامی تولیدکنندگان در تامین معیشت و نهاده های مورد نیاز ناشی از تورم عمومی رنج می برند.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به تاثیر سو گرانی نهاده های کشاورزی بر عملکرد تولید بیان کرد: با توجه به افزایش چند برابری قیمت سموم، آفت کش و کودهای شیمیایی و عدم شرایط مناسب اقتصادی، بسیاری از کشاورزان نتوانستند نهاده مورد نیاز را تامین کنند که این موضوع در کنار شرایط اقلیم و کم بارشی تولید را تحت تاثیر خود قرار داده است.
وی قیمت گذاری نامناسب خرید تضمینی را از دیگر علل تاثیر گذار بر تولید گندم اعلام کرد و گفت: با توجه به قیمت ناعادلانه خرید تضمینی با هزینه های تولید، استقبال کشاورزان نسبت به تولید کاهش یافته است.
رحیمی ادامه داد: با توجه به اثر گذاری میزان بارندگی در کشت های دیم، میزان تولید کاهش می یابد.
این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه اعلام قیمت ناعادلانه محصولات کشاورزی ضربه مهلکی به تولید محصولات استراتژیک وارد می‌کند، گفت: سلیقه ای عمل کردن دولت ها و عدم اجرای مناسب برنامه ها، تولید محصولات استراتژیک را تحت تاثیرخود قرار داده است، کمااینکه در محصولات استراتژیک همچون ذرت ناشی از کاهش چشمگیر تولید شاهد واردات بی رویه محصول هستیم که در نتیجه این موضوع برهم‌خوردگی تولید و گرانی مرغ را بدنبال داشته است.
رحیمی با اشاره به اینکه گندم کالای فوق استراتژیک است، بیان کرد: با توجه به آنکه گندم به نان مردم گره خورده است، از این رو وابستگی در گندم ضربه مهلکی به استقلال کشور وارد می کند.
وی در واکنش به اظهار نظرات برخی افراد مبنی بر پایین بودن قیمت گندم خارجی در مقایسه با گندم داخلی گفت: با توجه به عدم اجرای برنامه، تولید کاهش یافته است که در شرایط فعلی تحریم، این موضوع ضربه مهلکی به تولید وارد می کند، چنانچه برخی افراد اذعان می کنند که گندم‌خارجی نسبت به داخلی ارزان تر است، این موضوع به کیفیت گندم مربوط می شود.
به گفته رحیمی، در برخی موارد گندم خوراک دام و طیور وارد شده است که با این وجود برخی افراد اذعان می کنند گندم با قیمت مناسب از خارج آوردیم، درحالیکه کیفیت گندم خارجی مشابه تولید داخل بالاتر از قیمت خرید تضمینی وارد می شود.
طرح خودکفایی گندم شکست خورد
علیقلی ایمانی نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، از کاهش تولید گندم خبر داد و گفت: با کاهش بارش در مناطق دیم استان های گرم و معتدل پیس بینی می شود که تولید گندم به ۱۲ میلیون تن هم‌نرسد.
وی با بیان اینکه پیش بینی دقیقی راجع میزان واردات نداریم، افزود: با اصلاح روند خرید تضمینی و پرداخت به روز مطالبات این احتمال وجود دارد که نیاز محدودی به واردات داشته باشیم، اما با تکرار تاخیر پرداخت مطالبات معلوم نیست چه بر سر تولید و خرید آید.
ایمانی با اشاره به اینکه طرح خودکفایی گندم شکست خورده است، بیان کرد: در ابتدای فصل نهاده مورد نیاز در بخش تولید نتوانستیم در اختیار تولید کننده قرار دهیم که این موضوع در کنار گرانی قیمت سموم، کود، ماشین آلات و حمل و نقل در کنار کم بارشی و شرایط خشکسالی مزید بر علت شد تا به تولید مد نظر ۱۴ میلیون تن از سطح ۶ میلیون هکتار نرسیم.
نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران با بیان اینکه میزان خرید به تولید گندم ارتباطی ندارد، افزود: میزان خرید تابع متغیرهای متعددی است که اگر به خوبی مدیریت شود، میزان خرید کمتر از سال گذشته نخواهد بود.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران ادامه داد: با اصلاح قیمت گندم، کشاورزان استان های شمال غرب، سرد و معتدل به تغذیه مزارع رسیدگی کرده اند که با این وجود مشکلی در کیفیت گندم تولیدی نداریم.
ایمانی با تاکید بر پرداخت به موقع مطالبات گندمکاران بیان کرد: اگر تاخیر در پرداخت مطالبات صورت گیرد، کشاورزان گندم تولیدی را در انبارها نگه داری می کنند تا بتوانند به دامدار، مرغدار و دلال با قیمت بالاتری عرضه کنند، از این رو پیشنهاد ما به دولتمردان آن است که مطالبات کشاورزان را حداکثر یک هفته پس از ثبت در سامانه و سیستم بانکی پرداخت شود چرا که در شرایط فعلی اقتصاد، تاخیر ۲۰ روز و گاها بالاتر قابل قبول نیست.
این مقام مسئول با بیان اینکه قیمت گندم خارجی در مبادی مختلف متغیر است، گفت: قیمت کنونی هر کیلو گندم روسیه ۲۲۰ دلار، گندم آلمان ۲۶۹ دلار، گندم کانادا ۲۷۹ دلار و گندم اوکراین ۲۲۵ دلار است که بنابر قانون مصوب مجلس، واردات کالاهای استراتژیک با ارز ترجیحی است که با احتساب متوسط قیمت ۲۳۰ تا ۲۴۰ دلار، نرخ هر کیلو گندم خارجی با برآورد سایر هزینه ها به یک هزار و ۷۰۰ تومان هم نمی رسد، هر چند با محاسبه ارز نیما و واردات توسط بخش خصوصی قیمت هر کیلو گندم خارجی به ۶ هزار و ۲۰۰ تا ۶ هزار و ۴۰۰ تومان بسته به مبادی مختلف می رسد.
نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران در پایان تصریح کرد: در حال حاضر قیمت هر کیلو گندم داخلی با احتساب یارانه دولت در بخش نهاده، خدمات فنی و مهندسی، تحقیقاتی و ترویجی با نرخ گندم خارجی برابری می کند، اما خودکفایی در تولید و بی نیازی از واردات اولویت است.