همدان به یک استان کشاورزی در کشور معروف است که به علت تنوع آب‌وهوا، وجود مراتع وسیع و ییلاقی بودن منطقه، برای دامداری و دامپروری نیز شرایط مناسبی را داراست که این موضوع موجب شده این استان در زمینه دامداری پیشرفت های فراوانی داشته باشد.
دامداری به جز آن که از لحاظ اقتصادی، فرهنگ و اجتماعی تغییرات بسیاری را در این استان به وجود آورده موجب اشتغالزایی خوبی نیز شده است ضمن اینکه صنعت دامداری موجب به وجود آمدن صنایع لبنی بسیاری در این استان شده است.
طبق آمار ۳۷۰ هزار رأس دام سنگین و یک میلیون و ۴۰۰ هزار رأس دام سبک در استان همدان وجود دارد که به واسطه آن ۳۵۹ واحد صنعتی محصولاتی را با شیر خام در استان همدان تولید می‌کنند؛ همچنین ۵۳ مرکز جمع آوری شیر خام در استان همدان فعالیت دارند که روزانه افزون بر ۳۱۶ تن شیر را از دامداری‌ها جمع آوری می‌کنند.
این درحالی است که طی چند سال اخیر با تعطیلی های گاه و بیگاه واحدهای لبنی در سطح استان همدان روبرو می شویم به نوعی که خردادماه سال گذشته، خبرها از تعطیلی ۶۰ درصد کارخانجات و واحدهای تولید محصولات لبنی در همدان حکایت می کرد.
بهمن ماه سال ۹۹ بود که منصور رضوانی جلال؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با تاکید بر اینکه تولید باید متناسب با کشش و تقاضای بازار باشد، عنوان کرد واحدهای لبنی استان همدان که قصد بازیابی خود را داشته باشند حمایت خواهند شد تا به تولید برگردند؛ اما سوالی که ایجاد می شود اینکه در این روزها چه قدم هایی در این مسیر برداشته شده است؟
امروزه ارزش افزوده ای که صنعت لبنیات ایجاد می کند بر کسی پوشیده نیست به نحوی که این بخش یکی از صنایع مهم و استراتژیک در دنیا به شمار می آید، بخش لبنیات با تولید شیر، ماست، دوغ، پنیر و کره می تواند منبع بسیاری از ویتامین ها باشد بنابراین اگر در سبد خانوارها لبنیات سهم قابل قبولی داشته باشد عملاً از بسیاری بیماری‌ها مانند پوکی استخوان پیشگیری خواهد شد اما باید بررسی کنیم این روزها، گرانی نهاده دامی، مشکلات تامین علوفه دامداری ها، کاهش قدرت خرید و مواردی از این دست تا چه میزان روی این تعطیلی ها اثرگذار بوده است؟
استان همدان در زمینه تولید لبنیات و فرآوری آن در بین ۱۰ استان برتر کشور قرار دارد و براساس آمارها سرانه مصرف شیر در کشور ۱۱۵ کیلوگرم است که این میزان در دنیا به ۱۶۰ کیلوگرم می رسد؛ این در حالیست که کشورهای توسعه یافته تا ۳۰۰ کیلوگرم نیز مصرف دارند به طوری که از این نوشیدنی خوشمزه در کنار سرو غذاهای اصلی خود هم استفاده می‌کنند اما حال باید دید که این وضعیت چه تاثیری روی این سبک غذایی دارد؛ با این تفاسیر، در این راستا گفتگویی با حسن محمدی؛ مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان ترتیب داده شد که در ادامه آن را می خوانید:
افزایش قابل توجه قیمت لبنیات طی دو سال اخیر
حسن محمدی با بیان اینکه در دو سال گذشته قیمت لبنیات به شدت افزایش یافته است، عنوان کرد: یکی از مشکلاتی که در حال حاضر واحدهای لبنی با آن مواجه هستند، کاهش فروش محصولات لبنی است؛ چراکه درآمد خانوار نسبت به تورم با کاهش روبرو شده به نوعی که در کنار افزایش سرسام آور قیمت لبنیات شاهد کاهش شدید قدرت خرید خانوارها نیز بوده ایم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان با اشاره به حذف شیر یارانه ای در سال ۸۸ که بنابر سیاست های دولت وقت اتفاق افتاد، گفت: زمانی که قیمت دو کیلو ماست طی دو سال گذشته از ۱۰ هزار تومان به ۲۸هزار تومان می رسد و درآمد خانوار با توجه به افزایش تورم، افزایش نمی یابد، طبیعتاً قدرت خرید خانوار کاهش یافته و از آن طرف هم تولیدکنندگان که با افزایش قیمت مواد اولیه دست و پنجه نرم می کنند، ناچار هستند قیمت لبنیات را افزایش دهند.
وی با تصریح بر اینکه این عوامل دست به دست هم، بازار فروش محصولات لبنی را کاهش داده است، اظهار کرد: در زمینه لبنیات تا دهه ۷۰ وارد کننده لبنیات بودیم، به گونه ای که پنیر را از دانمارک و سایر محصولات لبنی را از کشورهای اروپایی وارد می کردیم اما بعد از آن، توسعه واحدهای لبنی بر اساس آیین نامه وزارت جهاد سازندگی وقت در پیش گرفته شد.
محمدی در ادامه این گفتگو با اشاره به آیین نامه وزارت جهاد سازندگی وقت در بحث توسعه واحدهای لبنی، عنوان کرد: در آن زمان، توزیع پنیر های آب نمکی در دستور کار قرار گرفت و ایجاد شد و در ادامه، این دستور العمل باعث شد تا کم کم قطع وابستگی به واردات محصولات لبنی به ویژه پنیر را داشته باشیم.
وی عنوان کرد: از دهه هشتاد کم کم و به ندرت تسهیلات ارزی به چندین واحد به خصوص در نهاوند پرداخت شد و آن زمان شرکت نهاوند لبن بالای ۶۰۰ هزار دلار تسهیلات تعلق گرفت و پرداخت شد، و نیز در همین راستا به شرکت دیگری به نام احسان سپیده نهاوند در سال ۸۱ و۸۲ بالغ بر ۴.۵ دلار به شرکت پلاره پرداخت و خامه ملایر نیز ۶۵۰ هزار دلار تسهیلات دریافت کرد.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در ادامه اضافه کرد: شرکت های نام برده سد تولید پنیر سفید یا همان پنیرهای یواف (پنیرهای کاپ) را شکستند و از سال ۸۳ و ۸۴ این شرکت ها به سیستم تولید پنیر آب نمکی متصل شدند.
محمدی با تاکید بر اینکه با راه اندازی واحدهای تولیدی پنیر دیگر از سال ۸۴ و ۸۵ کم کم توسعه صنایع تبدیلی لبنی به گونه ای شد که به دنبال توسعه واحدهای پنیر زنی رفت تا انواع محصولات را تولید کند، اظهار کرد: یک سری از این واحدها، تنها شیر پاستوریزه تولید می کردند که شیر تولیدی در آن زمان، شیر در بسته های یک کیلویی بود که ۵۰ درصد نیز بابت تولید آن ها از سوی دولت یارانه پرداخت می شد و در اختیار مردم قرار می گرفت یعنی، در واقع خریدار اصلی شیر یارانه ای خود دولت بود.
وی با اعلام اینکه در حال حاضر در استان همدان واحدهایی هستند که ۱۲ محصول لبنی و فرآورده های لبنی تولید می کنند، اضافه کرد: در بحث مشتری مداری و برند سازی واحدها در زمینه توسعه خطوط تولید انواع شیر طعم دار، شیر استریل، انواع پنیر خامه ای، پنیر یواف ورود پیدا کردند ولی یک سری از این واحدها همچنان اصرار داشتند که تنها شیر پاستوریزه تولید کنند.
مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی در ادامه صحبت های خود عنوان کرد: از سال های ۸۷ و ۸۸ که یارانه شیر پاستوریزه از طرف دولت وقت قطع شد؛ متاسفانه واحدهایی که سرمایه گذاری جدیدی انجام نداده و در واحدهای خود توسعه ای ایجاد نکرده بودند، کم کم از رده تولید خارج شدند.
محمدی با بیان اینکه با حذف شیر یارانه ای یک سری از واحدهای مذکور به تولید محصولات دیگر تغییر خط دادند و یک سری از واحدها تعطیل شدند، گفت: در حال حاضر، دنبال این قضیه هستیم که واحدهای تعطیل شده را نوسازی و بازسازی کنیم.
وی عنوان کرد: یکی از برنامه های اصلی مدیریت صنایع تبدیل غذایی این است که واحدهایی که تعطیل شدند از طریق پرداخت تسهیلات بانکی بازسازی و نوسازی شوند و به چرخه تولید برگردند بدین سان در تلاشیم که واحدهای لبنی که در تملک بانک ها هستند به کمک سازمان سرمایه گذاری استانداری همدان به چرخه تولید برگردانیم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در رابطه با واحدهای تعطیل شده ای که در تملک بانک ها هستند نیز گفت: در تلاشیم با کمک سازمان سرمایه گذاری استانداری همدان تمامی مشخصات این واحدها و هم چنین میزان بدهی آن ها به بانک ها را رصد و استخراج کنیم و تاکنون نیز در این خصوص جلسات زیادی برگزار شده تا بتوانیم از این طریق به سرمایه گذار اصلی یا به سرمایه گذران جدید واگذار کنیم و با پرداخت تسهیلات، پشتیبانی که انجام می دهیم تا این واحدها وارد چرخه تولید شوند.
وی با اشاره به اینکه برآنیم تا در همین راستا واحدهای فعال را نیز در بحث صادرات کمک کنیم، اظهار کرد: عمده ترین مشکل صنایع لبنی سرمایه در گردش است و هر واحد لبنی روزانه نیازمند ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه در گردش است.
محمدی با بیان اینکه خوشبختانه استان همدان در بحث صنایع لبنی جزء استان های پیشرو است، اضافه کرد: یکی از مشکلاتی که در حال حاضر در بحث صنایع لبنی داریم، بحث سرمایه در گردش است؛ چرا که در چند سال اخیر، به عنوان مثال قیمت شیر به یک باره سه برابر و چهار برابر شده یا قیمت ظروف بسته بندی به شدت افزایش پیدا کرده که در این رابطه باید به این نکته اشاره کنیم که یک واحد لبنی به طور متوسط روزانه بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان نیاز به سرمایه گردش دارد.
وی ادامه داد: با این تفاسیر باید اذعان داشت که در حال حاضر، یکی از مشکلات عمده صنایع لبنی بحث سرمایه در گردش آن هاست که انتظار می رود در این رابطه بانک ها بیشتر کمک کنند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان با بیان اینکه کاهش بازار مصرف، درآمد صنایع لبنی در استان را نیز به دنبال داشته است، عنوان کرد: در این بین، نقش حمایتی دولت از واحدهای تولیدی به ویژه در عرصه لبنی پررنگ و حیاتی است.
براساس آمارها ۳۵۹ واحد پرورش گاو شیری صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری با ظرفیت ۲۷ هزار و ۱۴۳ رأس دام مولد در استان همدان وجود دارد که این تعداد واحد بیش از ۳۶۰ هزار تن شیر در سال گذشته تولید کرده اند؛ حال با این روند، به راستی چرا باید شیرهای تولیدی استان به استان های دیگر رفته و در آن جا تبدیل به محصولات دیگر لبنی شده و مجدد به استان باز گردد؟
آیا نمی توان در سال "تولید، حمایت ها و مانع زدایی ها" قدمی در مسیر حمایت از این واحدها برداشت تا در کنار تولید مناسب و اشتغالزایی برای نیروهای بومی استان، توان رقابت با دیگر محصولات لبنی سایر استان ها را داشته باشند و به راحتی، از دورِ تولید و اشتغالزایی خارج نشوند و به واحدی نیمه تعطیل یا غیرفعال مبدل نشوند؟