امکان پرداخت یارانه نان به مصرف کنندگان در قالب کالابرگ الکترونیک/ 32 درصد جمعیت ایران زیر خط فقر

حامد رفیعی امروز در نشست تخصصی تولید و تامین غذای اساسی با موضوع سازوکار تعیین قیمت نان و الگوی بهره‌مندی اقشار آسیب پذیر در دفتر بررسی‌های راهبردی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد، گفت: پس از گذشت سال‌های بسیار زیاد دولت همچنان در اجرای سیاست‌های حمایت از تولید و تامین غذای ارزان با مشکلات فراوانی مواجه است. در مورد مسئله تعیین قیمت نان و نحوه بهره‌مندی اقشار آسیب پذیر نکات مختلفی وجود دارد که نیازمند بررسی در این جلسه است.

 

مدیر گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران اظهار داشت: در ابتدا باید چالش های وضعیت کنونی تولید و قیمت‌گذاری نان مورد بررسی قرار گیرد و مشخص شود دولت برای تامین نان مصرفی مردم با چه مشکلاتی مواجه است. در ادامه باید مدل‌های مختلف تامین نان مصرفی مردم باید مورد بررسی قرار گیرد تا مانند سال‌های اخیر علیرغم حمایت دولت از هر دو بخش تولید و مصرف، مردم، نانوایان، آردسازان و کشاورزان همزمان دچار زیان شوند.

 

* قیمت‌های متفاوت آرد دلیل ایجاد رانت و فساد در زنجیره گندم، آرد و نان

 

علیرضا مروت پور رئیس کانون هماهنگی صنعت آرد و نان در مورد چالش‌های فعلی زنجیره نان گفت: تا زمانی که قیمت یکسانی در باره فروش آرد و نان نداشته باشیم، مشکلات فعلی پابرجا خواهد بود. در حال حاضر ۳ قیمت یارانه ای، آزاد پز و صنف و صنعت داریم که این موارد باعث ایجاد فسادهای گسترده در زنجیره می‌شود.

 

وی تصریح کرد: با توجه به اختلاف قیمت گندم و آرد یارانه‌ای باید طی سال های آینده دولت نفت را فروخته و صرف بودجه نان در کشور کند. در حال حاضر به دلیل اختلاف قابل توجه قیمت ضایعات نان با قیمت نان مصرفی مردم حجم قابل توجهی از نان‌های تهیه شده در کشور صرف خوراک دام می‌شود.

 

رئیس کانون هماهنگی صنعت آرد و نان کشور اظهار داشت: تا زمانی که دولت اقدام به قیمت‌گذاری دستوری و نادرست در زنجیره گندم، آرد و نان کند مشکلات کنونی زنجیره پابرجا خواهد بود.

 

 

پرویز منصورخاکی مشاور معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت نیز در مورد مشکلات زنجیره گندم، آرد و نان گفت: مهم‌ترین مشکل این زنجیره مربوط به انتهای آن در بخش مصرف است که باعث ایجاد بحران‌های جدی در زمینه تولید می‌شود. در ابتدای پیشنهاد هر راهکاری برای اصلاح وضع موجود، باید تکلیف 24 میلیون خانوار را با موضوع آزادسازی نرخ نان مشخص کنیم.

 

وی افزود: در حال حاضر بهترین راه برای انتقال ارزش های غذایی به خانوارها استفاده از بستر نان است، چرا که با افزایش قیمت سایر اقلام اساسی میزان مصرف نان نیز روبه افزایش نهاده است. البته جایگاه هر نانی در سبد مصرفی خانوارها متفاوت است و نباید سیاست یکسانی در مورد میزان یارانه نان های مختلف اتخاذ شود.

 

مشاور معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت اظهار داشت: در سال جاری قیمت تمام شده هر کیلو آرد ۶۵۰۰ تومان است، اما دولت با پرداخت یارانه آن را به قیمت ۸۱۵ تومان به هر نانوایی می‌فروشد. این مسئله باعث ایجاد فسادهای گسترده در زنجیره گندم، آرد و نان می شود و باید برای اصلاح این زنجیره اقدامات جدی صورت گیرد.

 

خاکی گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت ترکیه در شرایط مشابه کشور ما موفق عمل کرده و می‌توانیم از تجربیات این کشور در آزادسازی نرخ نان استفاده کنیم. دولت ترکیه به تدریج یارانه‌ها را از بخش مصرف به تولید منتقل کرده و هزینه‌های تولید هر محصول را با توجه به سطح زیرکشت محصول کاهش داده است.

 

وی تصریح کرد: به دلیل سهم ۳۶.۵ درصدی مصرف آرد در پخت نان لواش باید به این نان همچنان یارانه پرداخت کنیم و در فرآیندی زمان بندی شده چند ساله به تدریج یارانه نان‌های تافتون، بربری و سنگک را آزاد کنیم. در این مورد تنها انتقادی که وارد است موضوع نظارت بر اجرای طرح است که باید گفت در شرایط کنونی نیز نظارت خاصی بر زنجیره وجود ندارد و طرح جدید نیز بهتر از شرایط کنونی خواهد بود.

 

مشاور معاونت بازرگانی وزارت صمت اظهار داشت: اصلاح قیمت نان قطعا در طی یک مرحله امکان پذیر نیست و باید در مقاطع زمانی مختلف به دنبال تغییر قیمت این محصول باشیم. در طرح پیشنهادی ما به این مسئله توجه داریم و بر اساس زمان بندی مشخص نسبت به اجرای آن تاکید می کنیم تا استان ها نیز متناسب با شرایط جدید فرصت برنامه ریزی داشته باشند.

 

 

محمد حسن جلالی مدیر هماهنگی امور آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران با اشاره به اهمیت موضوع نان در کشور گفت: تصمیم گیری در مورد زنجیره نان موضوع ملی است و به جناح‌های مختلف سیاسی ارتباطی ندارد. حتی در برخی از سال‌ها تصمیم‌گیری در مورد قیمت نان نیز در هیات وزیران به چالش کشیده شده است.

 

وی ادامه داد: قیمت خرید و فروش گندم، آرد و نان مشکلات اصلی زنجیره است که باید به درستی تعیین شود. تعیین نادرست قیمت خرید باعث رشد مصارف غیرانسانی در زنجیره گندم، آرد و نان می‌شود، از سوی دیگر تعیین نادرست قیمت فروش نیز باعث زیان مصرف کنندگان و یا افزایش هزینه های دولت در بودجه می‌شود.

 

مدیر هماهنگی امور آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران تصریح کرد: سناریوهای مختلفی برای کاهش هزینه‌های خرید و فروش گندم، آرد و نان طراحی شده اما هنوز تصمیمی در مورد اجرای این سناریوها گرفته نشده است. به هر حال از بین سناریوهای پیشنهادی باید تصمیمی اتخاذ شود که هم قیمت فعلی نان اصلاح شود و هم فشار زیادی به مصرف کنندگان تحمیل نشود.

 

جلالی گفت: پیشنهاد پرداخت یارانه نان در قالب پرداخت به انواع مختلف نان اشکال جدی دارد، چرا که در برخی از استان‌ها مصرف لواش بیشتر است و در برخی دیگر از استان‌ها نیز مصارف نان های سنگک و بربری بیشتر است. با توجه به اختلاف میزان مصرف انواع نان در تمامی استان ها امکان پیاده سازی طرح پرداخت یارانه نان به یک نوع نان خاص وجود ندارد.

 

 

هادی موسوی نیک مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت رفاه نیز در مورد مدل های حمایت از اقشار آسیب پذیر در صورت تغییر قیمت نان گفت: در حال حاضر بر اساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران ۳۲ درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند و میانه مصرف کالری در کشور زیر استاندارد مصرف کالری (۲۱۰۰ کیلوکالری) در روز است.

 

مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت رفاه تصریح کرد: طی سال های اخیر به دلیل افزایش قیمت سایر اقلام اساسی میزان مصرف این محصولات کاهش جدی داشته و میزان مصرف نان افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال به طور میانگین میزان مصرف گوشت خانوارهای ایرانی در هر ماه به کمتر از ۱ کیلوگرم رسیده است.

 

وی افزود: در سال‌های گذشته برای اصلاح قیمت نان به صورت پایلوت در یک شهرستان اقدام به جمع آوری اطلاعات مربوط به این موضوع کردیم اما در نهایت به دلیل عدم همکاری بانک مرکزی این طرح با مشکلاتی مواجه شد. به اعتقاد ما می توان با پرداخت یارانه کالایی در قالب کارت های بانکی موضوع نان را در کشور مدیریت کرد.

 

موسوی نیک گفت: در حال حاضر کم هزینه ترین و عملیاتی ترین حالت ممکن برای اصلاح وضعیت کنونی قیمت نان پرداخت یارانه در قالب کارتهای بانکی برای خرید نان است. اجرای چنین طرحی طبق محاسبات انجام شده در وزارت رفاه در همان مرحله اول ۳۰ درصد از هزینه های کنونی دولت در بودجه را کمتر می کند.

 

* تنظیم گری در زنجیره نان به جای اجرا و تصدی

 

مرتضی زمانیان عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر با اشاره به بهم ریختگی نظام اقتصادی کشور به دلیل تعیین نادرست قیمت نان گفت: سیاست های غلط اقتصادی دولت در این زمینه باعث شده تا سرمایه اجتماعی در کشور با مشکلات فراوانی روبرو شده است. در حال حاضر بسیاری از مردم و نانوایان می دانند که با هزینه های مختلف تولید نان این قیمت کنونی صرفه ندارد و تولید آن بدون کم فروشی و دزدی امکان پذیر نیست.

 

عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: در زنجیره نان با بازارهای مختلفی مواجه هستیم و اصلاح قیمت این محصول لزوما به بهبود مسئله کمک نخواهد کرد. دولت باید به جای دخالت در اجرا و تصدی گری در زنجیره به دنبال تنظیم گری صحیح باشد نه اینکه به نام تنظیم گری فقط اقدام به تعیین قیمت کند.

 

زمانیان افزود: من نگران اثرات تورمی افزایش قیمت نان نیستم، اما نگرانی بسیار زیاد از تورم ناشی از کسری بودجه در زمینه پرداخت یارانه نان دارم. بررسی ها نشان می دهد اثر تورمی کسری بودجه بسیار بیشتر از اثر تورمی افزایش قیمت نان خواهد بود.

 

این کارشناس اقتصادی بیان داشت: دولت در تمامی موضوعات معیشتی اعم از قیمت نان و کالاهای اساسی، انرژی، مسکن و… با مشکلات عدیده ای مواجه شده است و باید یکبار برای همیشه تکلیف این موارد را مشخص کند. باید به دنبال آزادسازی قیمت نان و رقابتی کردن این صنعت باشیم و مدل حمایتی دولت برای اقشار آسیب پذیر نیز اصلاح شود تا نیازمندان توانایی تامین نیاز غذایی خود را داشته باشند.

 

 

فهیمه بهرامی عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های بازرگانی نیز در مورد مشکلات و چالش های کنونی قیمت نان نیز گفت: دولت تنبل و تن پرور به دنبال توجه به قیمت سایر محصولات زنجیره گندم، آرد و نان به دنبال تثبیت قیمت نان می رود. با دخالت های بیجا و سیاست‌های غلط اقتصادی طی سال های گذشته هیچ تحول و پیشرفتی در زنجیره مشاهده نمی‌شود.

 

عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های بازرگانی اظهار داشت: هرچه دولت ناتوان تر باشد بیشتر سراغ مقوله قیمت‌گذاری پدیده های مختلف اقتصادی مانند نان و.. می رود. انتخاب ابزار قیمت برای اجرای سیاست های رفاهی مناسب نیست و باید به دنبال راهکارهای جایگزین در حمایت از اقشار آسیب پذیر بود.

 

 

محمود درویشانی معاون امور صنعت، معدن، بازرگانی و ارتباطات سازمان برنامه و بودجه نیز در خصوص مسائل مربوط به قیمت نان نیز گفت: طی محاسبات انجام شده در گذشته باید هزینه تمام شده آرد در قیمت نان حدود  ۷۰ درصد می بود، اما در حال حاضر به ۳۰ درصد کاهش یافته و دیگر هزینه های پخت نان بیشتر شده است.

 

معاون امور صنعت، معدن، بازرگانی و ارتباطات سازمان برنامه و بودجه تصریح کرد: از سال ۱۳۹۳ کارگروه ساماندهی زنجیره گندم، آرد و نان در وزارت صمت تشکیل شده است. این کارگروه دو وظیفه تدوین طرح جامع اصلاحات قیمتی زنجیره و کاهش نقش دولت در این زنجیره را برعهده داشته است.

 

وی افزود: با توجه به مشکلات کنونی دولت در زمینه کسری بودجه و تهدید سلامت غذایی خانوارها نیازمند اصلاح قیمت نان در کشور هستیم اما هر نوع اصلاحی در موضوع قیمت نان نیازمند درنظر گرفتن قیود خاصی است. اگر دولت بخواهد به صورت تدریجی اقدام به آزادسازی کند می تواند نسبت به اصلاح قیمت سایر بخش های زنجیره نیز ورود کند.

 

درویشانی تصریح کرد: چنانچه دولت بخواهد به یکباره قیمت نان را اصلاح کند باید حتما مردم را با اقدامات رسانه ای نسبت به ضرورت اصلاح قیمت نان در جریان قرار دهد از سوی دیگر نیز باید سیاست های جبرانی شفاف نیز نسبت به اصلاح قیمت نان داشته باشد. به صورت کلی پرداخت یارانه در قالب کالابرگ الکترونیکی مشکلات زیرساختی و جمع آوری اطلاعات دارد و پرداخت یارانه نقدی به حساب خانوارها به راحتی قابل انجام است.

 

 

 محمدجواد مختاری کارشناس دفتر بررسی‌های راهبردی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اثرات مشکلات اقتصاد کلان بر قیمت نان گفت: بسیاری از تفاوت های قیمتی ایجاد شده در بازار کالاهای اساسی به دلیل مشکلات اقتصاد کلان ناشی از تورم و کاهش ارزش پول ملی ایجاد شده است.

 

مختاری تصریح کرد: بسیاری از راهکارهای پیشنهادی نظیر پرداخت یارانه در قالب کالابرگ الکترونیکی باید به صورت جزئی تر در جلسات بعدی مورد توجه قرار گیرد. اجرای هر نوع سیاست حمایتی باید به دو سئوال اصلی یعنی نحوه شناسایی اقشار آسیب پذیر و جلب اعتماد مردم نسبت اصلاحات قیمتی پاسخ دهد.

 

 

میرهادی رهگشای کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی در پایان این نشست در مورد مسائل مربوط اصلاح قیمت نان نیز گفت: اصلاح قیمت ها پیش نیازهایی نظیر اقناع عمومی و مشخص شدن مسیرهای جایگزین نیاز دارد اما نکته مهم این اصلاحات آن است که برای اجرایی شدن آن ها نیاز به ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور داریم تا شاهد اتفاقات مشابه موضوع افزایش قیمت بنزین در کشور نباشیم.

 

این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: با این جمله که در صورت افزایش قیمت نان تورم حدود ۲ درصد زیادتر خواهد شد، غلط است چرا که به مقوله انتظارات تورمی موجود در جامعه توجه نمی شود. انتظارات تورمی ناشی از افزایش قیمت نان قابل توجه است که در مسئله افزایش قیمت بنزین نیز قابل مشاهده بود.

 

وی افزود: برخی ها در خصوص قیمت گذاری دولت اغراق آمیز صحبت می کنند چرا که باید بدانیم در صورت عدم تعیین قیمت توسط دولت بالاخره این قیمت ها توسط نهاد دیگری نظیر تشکل ها، اتحادیه ها و دلالان و… تعیین خواهد شد. به صورت کلی ارتباط دادن موضوع اصلاح قیمت نان به موضوع کسری بودجه یک مسئله انحرافی است.

 

نشست دوم از سلسله نشست تخصصی تولید و تامین غذای اساسی با موضوع سازوکار تعیین قیمت نان و الگوی بهره مندی اقشار آسیب پذیر در دفتر بررسی های راهبردی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد. این سلسله نشست در چارچوب «گفتگوهای مسیر پیشرفت» اندیشکده اقتصاد مقاومتی برگزار می شود.

 

 پرویز منصور خاکی مشاور معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت، هادی موسوی نیک مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت رفاه، محمد حسن جلالی مدیرکل نظارت بر امور آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران، محمود درویشانی سازمان برنامه و بودجه، علیرضا مروت پور رئیس کانون هماهنگی صنعت آرد و نان، مرتضی زمانیان عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر،  فهیمه بهرامی عضو هیات علمی موسسه پژوهش های بازرگانی، حامد رفیعی مدیر گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران، جواد مختاری کارشناس دفتر بررسی های راهبردی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام و میرهادی رهگشای کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی به همراه جمعی از کارشناسان، در این نشست حضور داشتند.