صادرات چای ایرانی افزایش خواهد یافت

در سال جاری طبق اعلام رئیس محترم سازمان چای، تولید چای داخله تاکنون 25 درصد از سال قبل بیشتر شده است که البته در نهایت این رقم تعدیل خواهد شد. اما میزان صادرات چای ایرانی به دلایلی که ذکر می شود؛ افزایش خواهد یافت.

می دانیم که دولت همه ساله برای حمایت از محصول چای داخلی اقدام به خرید کل این محصول به قیمت تثبیتی (که به اشتباه تضمینی نام گرفته) می نماید و پرداخت 25 درصد از بهای ماده خام را به عهده می گیرد که این رقم در سال 1400 حدود 6300 تومان برای هر کیلو چای تولیدی است.

جای این سوال مهم از وزارت محترم جهاد کشاورزی به عنوان نماینده دولت است که علت پرداخت این یارانه چیست؟ می خواهید از تولید کننده حمایت کنید؟ می خواهید از مصرف کننده حمایت کنید؟ می خواهید  تداوم تولید این محصول را تسهیل نمایید؟ 

اولا قیمت اعلام شده، یک قیمت تثبیت شده و معین است که کیفیت محصول در آن لحاظ نمی شود. یعنی اگر یک کشاورز بهترین محصول جهان را بیاورد باز به همین قیمت نازل از او می خرند. به همین دلیل  بیشتر کشاورزان از فروش اراضی خود برای ساخت ویلا و ساخت و سازهای دیگر استقبال می کنند. طبق آخرین آمارنامه محصولات باغی وزارت جهاد کشاورزی، سطح اراضی چای کشور در شمال ایران از حدود 35000 هکتار در سال 1383 به کمتر از 18000 هکتار در سال 1398 رسیده است و در مازندران جز وسعتی محدود (از حدود 4500 هکتار به کمتر از 800 هکتار) باقی نمانده است.

در حوزه تجارت، چای ایرانی با قیمتی کمتر از یک دلار صادر می شود در حالی که چای وارداتی بالاتر از 5 دلار خرید شده است. البته چیز عجیبی نیست. چون چای صادراتی کیفیت چندانی ندارد و به همان قیمتی که صادر می شود در داخل قابل استفاده و فروش نیست و کشورهای خریدار نیز در حد همین قیمت و به دلیل ارزانی فوق العاده آن حاضر به خریدش هستند. منتهی در شرایط فعلی که کشورمان درگیر مشکلات اقتصادی است و  پول ملی کشور ارزش خود را روز به روز بیشتر از دست می دهد؛ صادرات گسترده چای ایرانی همانند بسیاری از محصولات کشاورزی بیشتر شده است. سال گذشته از کل تولید 30 هزار تنی چای داخلی 16 هزار تن صادر شد و به نظر می رسد امسال با افزایش قابل ملاحظه تولید و افزایش یارانه پرداختی دولت (25 درصد بیشتر از سال قبل) و از همه مهم تر بالا رفتن ارزش دلار در بازار و چشم اندازی که برای نرخ آن در ماه های آتی در نظر می آید؛ صادرات چای ایرانی هم افزایش یابد. 

با توجه به کیفیت چای صادراتی، فروش هر چه بیشتر آن به اقتصاد این محصول و گردش مالی آن کمک می کند. اما در یک موازنه اقتصادی و به دلیل افزایش هم مقدار هم قیمت چای وارداتی در عمل با زیان اقتصادی مواجه می شویم و استمرار چنین وضعی در نهایت سبب نابودی سرمایه های مادی و معنوی در صنعت چای ایران خواهد شد. 

مساله عجیبی است که چای ایرانی با پرداخت رقم بی سابقه 25 درصد ماده خام در قالب یارانه با مدیریت دولت خرید می شود اما جایگاهی در بازار ندارد و همان طور که گفتم بیشتر آن با قیمت نازل صادر می شود. 

عجیب تر این که به واسطه پرداخت یارانه به تولید کننده، هزینه تمام شده یک کیلو چای ایرانی از 22000 تومان بیشتر نیست. اما مدیریت نادرست و پرداخت غیر هدفمند یارانه سبب شده مصرف کنندگان داخلی، چای ایرانی را کیلویی 120000 تومان و مصرف کنندگان خارجی در حد کیلویی 25000 تا 27000 بخرند. ذکر این نکته هم مهم است اگر قسمت کم کیفیت چای داخله صادر نشود؛ مانند گذشته با مشکل عدم فروش و انبار کردن چای های به فروش نرفته مواجه خواهیم شد.

اگر واقعا شرایط موجود از نظر دولت و  کارشناسان برای چای داخله مطلوب است چرا دولت خرید چای را آزاد نمی کند یا بالعکس چرا کاملا دولتی نمی کند؟ اگر قرار است کارخانه داران، چایی را که هزینه تمام شده اش با کمک دولت کیلویی حدود 25000 تومان است؛ 120000 تومان بفروشند؛ این کار را دولت انجام دهد که خیلی بهتر است. چون دولت ذاتا وظیفه ندارد انتفاعی عمل کند و این سود را که در واقع از ارزش بالاتر ماده خام و محصول کیفی چایکاران حاصل آمده به خود آنان بر خواهد گرداند و تنها هزینه های اداری را برای خود کسر خواهد کرد. در حالی که اکنون سود حاصله به عمل آورنده که نقشی در تولید ماده خام ندارد؛ می رسد. ضمنا چایکاران در قبال دولت بیشتر احساس تکلیف خواهند کرد و به توصیه های فنی ماموران دولت گوش خواهند سپرد و یارانه هنگفت دولت نیز به عوض مصرف کننده داخلی به مصرف کننده خارجی و رانت جویان نخواهد رسید که ادعا کنند باعث افزایش صادرات و ارز آوری شده ایم. یارانه دولت قطع شود آن وقت معلوم خواهد شد چقدر در ادعای خود صادق هستند. کافی است دولت قانونی وضع کند که تنها چای هایی اجازه صادرات خواهند داشت که از یارانه استفاده نکرده باشند. آن وقت ببینید اصلا چنان چای کم کیفیتی تولید خواهد شد یا خیر.

افزایش صادرات چای کم کیفیت نه تنها باعث کاهش اعتبار چای ایرانی در اذهان مصرف کنندگان خواهد شد بلکه به سلامت بوته های چای و حفظ آنها آسیب های جبران ناپذیری وارد خواهد کرد. 

اما اگر چای ایرانی با قیمت مناسب در داخل مصرف شود طبعا این همه انرژی و نهاده و یارانه که صرف آن شده به مصرف کننده داخلی خواهد رسید تا ناچار از خریدن چای با قیمت های زیاد نگردد. چرا که چای از کالاهای مهم مصرفی در سبد خانوار و تفاوت قیمت چای ایرانی و خارجی بسیار قابل ملاحظه است.

آرزوی شادروان کاشف السلطنه این بود که با تولید چای در داخل، کشور از واردات بی نیاز شود و این ارز را به جای خریدن برگ یک درختچه، صرف مسایل و مشکلات اساسی تر نماید.