وضعیت کم شدن بارش ها، گرمای هوا و تغییر اقلیم ها از سویی و مشکلات تامین آب و قطعی آب از سویی دیگر این روزها گریبانگیر بسیاری از استان های کشور شده است اما در این بین همدان با تنش های آبی بسیاری روبرو است.
این موضوع چیزی است که از سال ها پیش مطرح بوده و هم چنان نیز هست کمااینکه مسئولین بارها بیان کرده اند که حدود ۹۰ درصد مصرف آب شرب در استان همدان مربوط به بخش کشاورزی است، اما به راستی آیا برای این موضوع فکری شده است.
باید پذیرفت که این روزها وضعیت آب همدان بحرانی شده و تاییدیه این وضعیت نیز از صحبت های مسئولان هویدا است؛ چندی پیش بود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با بیان اینکه بارندگی استان همدان در سال جاری نسبت به سال گذشته کاهش ۴۲ درصدی دارد، گفت: میزان بارندگی استان همدان در سال آبی جاری ۲۸۰ میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته ۴۲ درصد و نسبت به بلند مدت ۲۲ درصد کاهش دارد.
منصور ستوده با اشاره به اینکه در سال جاری بارندگی نبود و ذخایر برفی هم در زمستان نداشتیم بنابراین هیچ سیلابی رها نشده و ره‌آورد رودخانه‌های استان همدان به شدت پایین است، عنوان کرد: سال گذشته در همین موقع ۶۴ میلیون متر مکعب آب وجود داشت اما امسال دو سوم این میزان وجود دارد.
وی با بیان اینکه درحال حاضر سد اکباتان دارای ۹.۵ میلیون متر مکعب آب است که یک هزار و ۱۲۰ لیتر در ثانیه برای شرب همدان برداشت می‌شود و سد آبشینه نیز دارای ۱.۸ میلیون متر مکعب آب بوده که ۱۵۰ لیتر در ثانیه برای شرب همدان برداشت می‌شود، گفت: پیش‌بینی می‌شود با این حجم برداشت‌ها و مصارف بالای شهروندان این میزان ذخایر آبی تنها تا اواخر مهرماه یا اواسط آبان پاسخگوی نیاز همدان باشد.
ستوده با بیان اینکه برداشت بی رویه آب در بخش کشاورزی منابع آبی را تهدید می کند، اظهار کرد: با توجه به اینکه استفاده غیر اصولی از سموم شیمیایی توسط بعضی از کشاورزان منابع آبی را تهدید می کند ایجاد حریم و شناسنامه برای منابع امری ضروری است.
همچنین در این زمینه مردادماه سال جاری فرماندار شهرستان همدان نیز با بیان اینکه متاسفانه همدان در زمینه کشت محصولات پرآب‌بر از جمله یونجه و سیب‌زمینی قطب تولید شده است، به نداشتن اطلس کشاورزی در استان اشاره کرد و یادآور شد: متأسفانه متولیان پای کار نمی‌آیند و انتقاد هم می‌کنیم آدمی بد می‌شویم.
محمدعلی محمدی با تاکید بر اینکه تولید سیب زمینی در همدان، آب کیسه کردن و به بهای کم فروختن است، گفت: متاسفانه دستگاه های ما در این عرصه منفعل هستند.
اما به راستی در این زمینه بایستی چه قدمی برداشت؟ آیا برنامه ها به سمت و سویی سوق پیدا کرده تا بتوانیم کشاورزی همدان را به سمت و سوی مناسب سوق داده و وضعیت آب را از شرایط بحرانی آن دور کنیم؟
در این راستا در ابتدا گفتگویی با حسین عابد مدیرکل هواشناسی استان همدان ترتیب داده شد تا وضعیت بارندگی های استان را جویا شویم و در ادامه گفتگویی با منصور رضوانی جلال؛ رئیس سازمان جهادکشاورزی استان همدان صورت گرفته که متن این صحبت ها را در ادامه می خوانید:
کاهش ۴۳ درصدی بارش ها در استان همدان
حسین عابد به تشریح وضعیت اقلیمی استان همدان در مرداد ۱۴۰۰ پرداخت و گفت: از اول سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تا پایان مرداد ۱۴۰۰ بارش استان همدان نسبت به سال قبل ۳۱ درصد و نسبت به بلند مدت ۴۳ درصد کاهش را نشان می دهد.
مدیرکل هواشناسی استان همدان عنوان کرد: بررسی بارش ها در کشور در سال زراعی جاری ۳۸ درصد نسبت به سال قبل و ۵۰ درصد نسبت به بلندمدت کاهش بارش را نشان می دهد.
وی در ادامه یادآور شد: طی مرداد ماه ۱۴۰۰ از بین ۱۰۳ ایستگاه شبکه پایش هواشناسی استان همدان، ۴۳ ایستگاه از ۰.۱ میلیمتر الی ۱۷.۳ میلیمتر بارش ثبت کرده اند که بیشترین فراوانی رخداد بارش در نقاط شمالی و مرکزی استان صورت گرفته است.
عابد با بیان اینکه در مرداد ۱۴۰۰ فراوانی پدیده گرد و غبار، طوفان رعد و برق در استان همدان قابل توجه بوده است، اظهار کرد: دمای هوای در سطح کشور برای مرداد ماه ۰.۹ درجه سلسیوس نسبت به بلندمدت و از ابتدای سال زراعی تا پایان مرداد ماه برابر ۱.۲ درجه سلسیوس افزایش داشته است.
مدیر کل هواشناسی استان همدان عنوان کرد: این شرایط برای استان همدان در مردادماه ۰.۱ و از ابتدای سال زراعی جاری ۱.۶ درجه افزایش دما را ثبت کرده است.
پیش روی در مسیر ارتقای کشت نشایی در استان همدان
منصور رضوانی جلال به بیان اقدامات صورت گرفته در جهت حفاظت از منابع آبی در بخش کشاورزی پرداخت و در این راستا از سیستم های آبیاری نوین نام برد و گفت: هم اکنون در استان همدان ۱۶۸ هزار هکتار آبیاری نوین اجرایی شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: میانگین آبیاری نوین اجرا شده در کشور ۴۵ تا ۴۸ درصد است درحالی که میانگین اجرای آبیاری نوین در استان همدان بسیار بیشتر از آمار کشور است.
وی با اشاره به اینکه در راستای کاهش مصرف آب باید گام های موثری برداشت، افزود: یکی از اقدامات در راستای کاهش مصرف آب توسعه کشت نشایی در استان همدان است و این کشت دو بار آب کمتری برای آبیاری نیاز دارد.
در گذشته در سطح ۲۶ هزار هکتار در استان همدان سیب زمینی کشت می شد اما این رقم در حال حاضر به ۲۱ هزار هکتار رسیده است
رضوانی جلال در ادامه صحبت های خود با اشاره به اینکه کشت در اراضی آبی کاهش پیدا کرده است، اضافه کرد: در گذشته در سطح ۲۶ هزار هکتار در استان همدان سیب زمینی کشت می شد؛ اما این رقم در حال حاضر به ۲۱ هزار هکتار رسیده است و در حالی که عملکرد در واحد سطح کاهش پیدا کرده اما راندمان تولید افزایش داشته است.
وی یکی دیگر از اقدامات در این مسیر را توجه به مکانیزاسیون در حوزه کشاورزی دانست و گفت: استان همدان در زمینه مکانیزاسیون و ضریب مکانیزاسیون افزایش قابل قبولی داشته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: ضریب مکانیزاسیون در کشور ۱.۲ دهم و در استان همدان ۲.۲ دهم است و به خوبی از ماشین های کشاورزی در استان همدان استفاده می شود.
رضوانی جلال در بخش پایانی این گفتگو با اشاره به اینکه در زمینه امور اراضی اقدامات خوبی در استان همدان ایجاد شده است، افزود: ۳۷۲ پلاک در کمیسیون های مختلف در استان همدان شناسایی و نقشه آن ها تهیه شده است.
نگاهی به وضعیت کنونی کشاورزی همدان بیانگر آن است که استان همدان با ۱.۲ وسعت و ۲.۳ درصد جمعیت کشور ۴.۲ درصد تولیدات بخش کشاورزی را با تولید ۴.۹ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده است؛ اما در این بین، این روزها می بینیم که حوزه کشاورزی بیشترین میزان در استفاده از منابع آبی را در استان همدان به خود اختصاص داده و به اذعان مسئولین استانی و شهرستانی در همدان جای اطلس کشاورزی، کشاورزی قراردادی و حفاظتی نیز خالی است.
بدین ترتیب، امید است با توجه به اینکه اصلاح الگوی کشت راهی برای خروج از چالش کم آبی همدان محسوب می شود، کشت های نشا، ممانعت از کشت دوم، ورود به عرصه تولید و کشت گیاهان کم آب بر و دارویی در استان همدان صورت گرفته و بخش کشاورزی به جای ورود به عرصه تولید کمی به سمت تولید کیفی یعنی ارتقای سطح محصولات و تکمیل زنجیره تولید سوق داده شود تا در کنار این روند، نه تنها در مسیر کیفی حوزه کشاورزی پیش رفته باشیم، بلکه هم اشتغالی پایدار در این عرصه همراه با درآمدزایی و ارزش آفرینی را شاهد باشیم و بتوان از منابع آب و خاک حفاظت و از بحران های بعدی نیز ممانعت نمود.