همدان به لحاظ ظرفیت‌های بخش کشاورزی استانی نامدار در کشور و به ویژه غرب کشور است و سرآمدی آن در تولید برخی محصولات کشاورزی قابل توجه است.
نگاهی به وضعیت کنونی کشاورزی همدان بیانگر آن است که استان همدان با ۱.۲ وسعت و ۲.۳ درصد جمعیت کشور ۴.۲ درصد تولیدات بخش کشاورزی را با تولید ۴.۹ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده است.
همچنین بخش کشاورزی استان همدان ۲۸.۵ درصد از اشتغال و ۲۴ درصد از ارزش افزوده استان همدان و ۴.۳ درصد ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را سهم خود کرده است به نحوی که با این امتیازات نقش مهم و سازنده ای را در اقتصاد استان و کشور دارا ایفا می کند.
طبق آمار موجود در حال حاضر از مجموع ۹۵.۱ میلیون هکتار از اراضی کل استان همدان ۸۲۲ هزار هکتار مراتع و ۶۹۳ هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی و ۲۹۳ هزار هکتار سطح اراضی آیش است.
آنچه در این میان قابل ذکر است اینکه مقدار سه هزار و ۵۵۷ هزار تن تولیدات زراعی، ۷۹۲ هزار تن تولیدات باغی و ۵۵۳ هزار تن تولیدات دامی و آبزی با تنوع محصولات در سطح استان همدان و رتبه های برتر کشوری و منطقه ای در تعدادی از محصولات مهم و استراتژیک موجب اهمیت نقش استان همدان در کشاورزی کشور شده است.
همین چندسطر کافی است تا تایید کند استان همدان به‌دلیل پتانسیل‌های خاص و شرایط آب‌وهوایی، وجود باغبانان و کشاورزان سخت‌کوش و شرایط جغرافیایی مناسب منطقه‌ای مستعد برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در این بخش است تا جایی که حتی محصولاتی که به نظر می‌رسد به بار نشاندن درختان آن در همدان ممکن نیست هم با تلاش کارشناسان این بخش ثمربخش شده‌اند.
با این حال گذشته از تمام ظرفیت های استان همدان در بخش کشاورزی و از آنجا که شغل بیش از نیمی از مردم استان همدان کشاورزی است لزوم تدبیر در زمینه مصرف بهینه آب ضروری است که بر همین اساس طی سالهای اخیر موضوع کمبود آب و ضرورت استفاده بهینه آب در بخش کشاورزی بهره برداران این بخش را تا حدودی هر چند کم به سمت کشت محصولات کم آب بر هدایت کرده است.
محصولات باغی را که کنار بگذاریم بخش عمده‌ای از محصولات کم آب بر استان همدان متوجه گیاهان دارویی است به طوری که همدان در حال حاضر قطب تولید گشنیز کشور است و در زمینه تولید رازیانه و گل محمدی نیز رتبه دار کشور به شمار می آید.
نگاهی به وضعیت شهرستان های استان همدان بیانگر آن است که در میان آنها نهاوند با دارا بودن شرایط آب و هوایی مناسب و همچنین خاک حاصل خیز بستر تولید شماری از محصولات استراتژیک کشاورزی همچون کلزا و گشنیز شده و طی سالهای اخیر با توجه به برگزاری کلاس‌های آموزشی ویژه بهره برداران که توسط جهاد کشاورزی برگزار شده شمار قابل‌توجهی از کشاورزان این دو کشت را جایگزین کشت‌هایی با بهره‌وری کم‌تر کرده‌اند.
گشنیز گیاه خوش عطری است که به شکل‌های برگ، ساقه و تخم گشنیز استفاده می‌شود و به‌واسطه داشتن ویتامین‌ها و مواد معدنی فراوان سرشار از خواص درمانی است و فواید آن به‌قدری زیاد است که لقب گیاه معجزه‌آسا را به آن داده‌اند چراکه برای کاهش کلسترول، درمان التهاب و مشکلات پوستی و تنظیم فشار خون کاربرد دارد و یک سبزی درمانی و همه‌فن‌حریف است.
کلزا نیز به دلیل خاصیت سازگاری با محیط، نیاز آبی کم، ارزش تناوبی بالا، کنترل علف‌های هرز، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، مقاومت به سرما، برداشت زود هنگام نسبت به گندم و داشتن ۴۰ درصد روغن بسیار باکیفیت و ۵۷ درصد کنجاله برای تعلیف دام یکی از دانه‌های روغنی با کیفیت و ایده آل در کشور است که توجه به توسعه کشت آن می‌تواند تحول بزرگی در بخش کشاورزی ایجاد کند.
اما گذشته از گشنیز و کلزا صحبت از گیاه سرخ گران قیمتی است که شاید تا چند سال قبل انحصار آن در اختیار استان خراسان بود و کسی فکر نمی‌کرد زعفران در همدان نیز به بار بنشیند اما تلاش کشاورزان همدانی ثابت کرد امکان کشت زعفران در اکثر مناطق استان همدان وجود دارد و می‌تواند در کنار اشتغال‌زایی، سود و سرمایه بزرگی را نصیب استان همدان کند.
بر همین اساس شاید بیراه نباشد اگر عنوان کنیم می توانیم با ترغیب کشاوران بیشتری به کشت زعفران قدمی در مسیر استفاده بهینه از آب برداریم چراکه به اعتقاد کارشناسان با توجه به مشکل کم‌آبی طی سالهای اخیر، زعفران محصول بسیار مناسبی است که می شود با تغییر الگوی کشت؛ این محصول باارزش را کاشته و به درآمد مطلوبی دست یافت ضمن اینکه زعفران در مقابل گرما و سرما مقاومت خوبی دارد و از همین حیث جایگزین مناسبی برای محصولاتی با آبیاری فراوان به شمار می رود.
نیاز آبی کم از مهم‌ترین مزایای کشت زعفران است و در صورت توسعه کشت زعفران در مناطق مستعد استان همدان شاهد درآمدزایی قابل توجه کشاورزان نیز خواهیم بود ضمن اینکه آب‌وهوای مطلوب همدان برای کشت این محصول مناسب است و این گیاه و فیزیولوژی آن به‌گونه‌ای است که از بارش‌ها برای تأمین نیاز آبی خود استفاده می‌کند.
دقیق که می شویم ورود به عرصه کشت گیاه کم آب بر زعفران سرمایه چندانی هم نمی خواهد چراکه فردی که یک سرمایه اولیه به خرید پیاز زعفران اختصاص دهد، حداقل هفت سال از آن پیاز استفاده می کند و حتی و بعد از سه سال ممکن است این پیاز چند برابر شود که به کمک آن می توان سطح زیر کشت را گسترش داد و یا حتی وارد عرصه فروش پیاز زعفران شد.
زعفران گیاهی چند ساله است به طوری که با هر بار کاشت پیاز زعفران، می‌توان چندین بار از آن برداشت کرد ضمن اینکه به ازای هر هکتار مزرعه زعفران برای دو تا سه نفر اشتغال ایجاد می‌شود بنابراین می‌توان از این ظرفیت برای توسعه اشتغال نیز بهره برد.
وضعیت فعلی منابع آبی تاکید می کند که نباید کشاورزی استان همدان را به کشت چند محصول خاص محدود کرد بلکه باید با کشت‌های جدید ظرفیت‌های استان همدان را سنجید کمااینکه زمانی کسی حتی به ذهنش هم خطور نمی‌کرد زعفران در همدان کشت شود اما اکنون همدان در این زمینه حرف برای گفتن دارد.
به هر حال صحبت‌های کارشناسان بخش کشاورزی موید این واقعیت است که کشت زعفران می‌تواند در استان همدان بیش از این پا بگیرد و کم کم همدان هم به جمع استان‌های مطرح در زمینه تولید این گیاه با ارزش که به طلای سرخ شهره است بپیوندد.
هر چند نباید انتظار داشت ره چند سالهای که استان‌های مطرح در زمینه کشت این محصول طی کرده‌اند در مدتی کوتاه طی کنیم اما به هر حال کار را از هر کجا شروع کنیم برنده‌ایم.
کشت زعفران در استان همدان از شهریورماه آغاز می‌شود و پس از کاشت تا پایان ماه یک مرتبه آبیاری لازم دارد و در مهرماه نیز اگر بارندگی صورت نگیرد یک مرتبه آبیاری انجام می‌شود بنابراین تا دیر نشده باید در این مسیر حرکت کرد.