اَهرَم مرکز شهرستان تنگستان در فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب شرق بوشهر واقع است که بیش از سه هزار اصله نخل دارد و بعد ازشهرستان دشتستان مهمترین قطب تولید خرما در استان بوشهر است، کبکاب اهرم از معروف‌ترین خرماهای تر جنوب است که آوازه آن در سراسر کشور فراگیر شده است.
اما خشکسالی‌های پی در پی و فراگیر سال‌های اخیر و خشک شدن چشمه ها، چاه‌ها و کم آبی رودخانه ها به یکی از مهمترین مشکلات کشاورزان بویژه نخلداران تبدیل شده و این مشکل در استانی مانند بوشهر به دلیل فقدان منابع غنی آب دو چندان است.
تنها راه نجات نخیلات اهرم
کم آب شدن رودخانه‌ها و ممنوع شدن برداشت آب از منابع زیر زمینی دشت ها در منطقه تنگستان سبب شده تا شمار دوره‌های آبیاری نخلستان‌های این شهرستان کاهش یابد، نخیلات تنگستان در سال‌های پرآبی و متناسب با میزان بارندگی‌ها، در چندین مرحله به روش سنتی غرقابی آبیاری می‌شدند اما در سال‌های اخیر با توجه به وضعیت کم آبی هر چهار تا پنج ماه یکبار آبیاری می‌شوند آن هم در مدت زمان کوتاه و بر اساس سهمیه بندی؛ این وضعیت در میزان و کیفیت محصول خرمای منطقه و درآمد نخلداران تاثیر منفی زیادی داشته است.
امروز نخیلات اهرم که وسعت آنها به حدود سه هزار هکتار می‌رسد به دلیل خشکسالی های پی در پی، کاهش کیفیت آب‌های در دسترس و خشک شدن چاه‌ها از "آسیب پذیرترین نخیلات استان بوشهر" به شمار می‌روند؛ این توضیح رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در باره باغ‌های نخل تنگستان است.
آنطور که محمد تقی منوچهری می‌گوید: در گذشته تا یک مترمکعب آب از رودخانه باهوش برای آبیاری نخیلات اهرم برداشت می‌شد اما امروز به دلیل کاهش آورد رودخانه‌ها این میزان تنها به ۱۵ لیتر در ثانیه معادل یک چهلم کاهش یافته و این به معنی خشکیدگی نخلستان‌های این منطقه است.
به گفته منوچهری بیشتر چاه‌های موجود در منطقه اهرم امروز خشک و کف شکنی چاه‌ها نیز هیچ تاثیری در برداشت آب ندارد و مجموع عوامل موجود کمیت و کیفیت این آب را تحت تاثیر خود قرار داده است.
تکمیل سد خائیز و امید به شکوفایی نخیلات تنگستان
در همین راستا با وجود همه تنگناهای اقتصادی، دولت وقت برای استفاده بهینه از ۳۰ تا ۴۰ میلیون مترمکعب از آب‌های ناشی از بارش‌ها که به صورت سیلاب از دسترس خارج و بدون استفاده به دریا ریخته می‌شد و گاه راه‌های ارتباطی را مسدود می‌کرد، سدهایی برای برطرف کردن مشکل کم آبی نخیلات، مهار سیلاب‌های فصلی و ذخیره‌سازی آب‌های روان برای تأمین آب اراضی کشاورزی، باغ‌ها و نخیلات منطقه تعریف کرد.
خرداد سال ۹۷ بود که با حضور وزیر وقت نیرو عملیات اجرایی سد خائیز در ۱۰کیلومتری جنوب شهر اهرم مرکز شهرستان تنگستان آغاز و به این وسیله چراغ امید زنده ماندن نخیلات این منطقه در دل نخلداران روشن شد.
سد خائیز تنگستان از جمله سدهای با هسته رسی است که با هدف تامین آب بخش کشاورزی (نخیلات)، حقابه‌های زیست محیطی رودخانه خائیز، تامین آب بخشی از شبکه آبیاری و نخیلات زهکشی اهرم، بهبود اقتصاد کشاورزان، کنترل سیلاب دراین شهرستان، آبیاری ۶۸۱ هکتار از نخیلات زیر پوشش شبکه آبیاری اهرم، کاهش اتکا به آب‌های زیر زمینی، افزایش راندمان آبیاری و کیفیت محصولات کشاورزی، افزایش اشتغال و تثبیت جمعیت آغاز شد.
آنطور که مسئولان و دست اندرکاران شرکت آب منطقه ای استان بوشهر می‌گویند: اجرای سد خائیز نقشی مهم در شکوفایی، رونق اقتصادی، کشاورزی و طرح‌های اشتعال‌زایی شهرستان تنگستان دارد به همین دلیل با وجود همه مشکلات و تنگناها امروز بدنه سد با ۸۷ درصد پیشرفت فیزیکی آماده آبگیری است و در صورت بارش رحمت خدا امکان ذخیره آب پشت این سد وجود دارد.
به گفته علی محمدی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای بوشهر سد خائیز با حجم مخزن ۱۶ میلیون متر مکعب، آب تنظیمی ۳.۹ میلیون مترمکعب، حجم خاکریزی یک میلیون مترمکعب، طول تاج ۶۱۰ متر، ارتفاع ۳۶ متر و با ۱۷۰میلیارد تومان اعتبار از محل اعتبارات استانی و از مصوبات سفر دوم دولت دوازدهم اجرا و تاکنون برای اجرای آن ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است.
بر اساس آخرین گفته‌های محمدی در گفت‌وگو با ایرنا هرچند بدنه سد خائیز تکمیل شده اما اجرای کارهای محوطه سازی و تکمیل عملیات سرریز سد هنوز باقیمانده که با ۷۰ میلیارد تومان اعتبار مصوب در سفر رئیس جمهوری تلاش می شود این سد به صورت ۱۰۰ درصد تکمیل و آماده بهره برداری شود.
او یادآور می‌شود که قدمت شبکه آبیاری اهرم به شکل سنتی برای نخیلات بدون هیچ گونه آب تنظمی به ۱۵۰ سال می‌رسد که این شبکه تنها در زمان سیلاب آبگیری می‌شد و در سایر روزها بدون آب بود و تامین آب تنظیم شده برای آبیاری ۲۰۰ هزار اصله نخل در پائین دست یکی از آروزهای دیرینه کشاورزان منطقه تنگستان بود.
حضور رئیس دولت سیزدهم در جمع نخلداران تنگستانی ۱۶ مهرماه کشاورزان اهرمی را شگفت‌زده کرد و امروز خبر تصویب اعتبار وعده شده بیش از هر زمان دیگری آنها را نسبت به حفظ این شغل آبا و اجدادی امیدوارتر کرده است چنانکه عضو شورای شهر اهرم می‌گوید: با آغاز اجرای سد خاییز امیدها به حفظ نخیلات جان گرفت تا جایی که در این مدت نزدیک به ۱۵۰ هزار اصله نخل نیز کاشته شد.
به گفته عباس صبوری حالا باید فاصله نزدیک به ۱۵ کیلومتری از سد خائیز لوله‌گذاری شود تا آبی که ذخیره می‌شود به پای نخیلات برسد و به نخیلات این منطقه جانی دوباره ببخشد.
او معتقد است در صورت تزریق به موقع اعتبار، پیمانکار می‌تواند در زمانی نه چندان طولانی پروژه را به پایان برساند چرا که شیب و شرایط مناسبی وجود دارد.
در این راستا معاون طرح و توسعه شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر گفت: کانال‌های آبیاری شهر اهرم دارای پیشینه ای بیش از ۱۵۰ سال هستند و یکی از عوامل آبادانی این شهر محسوب می شون،. در دهه‌های اخیر با توسعه شهر اهرم در مناطق اطراف و حاشیه این کانال‌های آبیاری روباز منجر به بروز خسارت‌های جانی و مالی برای شهروندان و انباشت زباله می‌شد که با توجه به ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار رئیس جمهوری تمام کانال‌ها جمع آوری و تبدیل به لوله و آب با لوله به مزارع می‌رود.
جمشید تویل، طول کانال‌های آبیاری شهر اهرم را حدود ۶هزار متر عنوان کرد و اینطور ادامه می‌دهد: تاکنون یکهزار و ۷۰۰ متر از این کانال‌ها کار شده و چهار هزار و ۳۰۰ متر آن باید تبدیل به لوله شوند و به این صورت شبکه آبیاری اهرم از حالت رو باز به لوله تبدیل و آب با لوله به مزارع منتقل می شود.
با این مصوبه شرکت آب منطقه ای استان بوشهر یک مشکل اجتماعی مردم اهرم که جزء خدمات شهری نیز به شمار می رود را برطرف می کند در همین راستا این طرح از فردای سفر رئیس جمهوری در اختیار مشاور قرار داده شده و در اولین فرصت وارد مناقصه و طی چند فاز اجرایی می‌شود.
در سال‌های اخیر نخیلات بوشهر بر اثر تشنگی ایستاده می‌میرند و آب مهمترین دغدغه کشاورزان است که توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی و انتقال آب؛ تشنگی باغات کشاورزان را برطرف و مانع از دست کشیدن نخلداران از کار آبا و اجدادی خود می‌شود؛ همان کاری که قرار است سد "خائیز" برای نخلداران تنگستانی انجام دهد.
باغ های شهرستان تنگستان سال‌ها است که منتظر رسیدن آب سد خاییز به این منطقه هستند و انتظار می‌رود با همت دولت سیزدهم و تزریق به موقع اعتبار آروزی دیرینه کشاورزان این منطقه محقق و بتوانند از مزایای این سد بهره مند شوند.