حدود ۹۱ هزار هکتار از کشتزارهای خراسان رضوی به گونه زعفران اختصاص دارد لذا ارتباط تنگاتنگ و تاثیرگذار تولیدکنندگان با حوزه صادرات بیش از هر زمان ضرورت نظارت موثر بر بازار خارجی این محصول را گوشزد می‌کند.
در همین راستا به گفته رئیس شورای ملی زعفران، افزایش قیمت دلار، سودجویی قاچاقچیان و صادرکنندگان یک‌بارمصرف زعفران، باعث شده تا طی سال‌های گذشته بهای زعفران ایران در بازارهای عمده هدف دستخوش ناملایمات قرار گیرد و لذا ثبات در این بازار یکی از مطالبات شورای ملی زعفران و نظارت‌های مکرر بر این بخش است. متن زیر ماحصل گفت‌و‌گوی ما با محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران و یکی از صادرکنندگان و کارآفرینان نمونه زعفران است.
قیمت زعفران در فروردین‌ماه ۱۴۰۱ امسال چه تغییرات و نوساناتی داشت؟
به‌طور کلی اتفاقی که در فروردین ۱۴۰۱ با توجه به کمرنگ شدن بیماری کرونا و افزایش رفت‌وآمد مسافران و زائران قابل‌رویت بود نشان از رونق بازار زعفران داشته است.
پیش‌بینی شما برای اردیبهشت در بازارهای داخلی و خارجی افزایش قیمت است یا کاهش؟
پیش‌بینی قیمت زعفران در بازارهای داخلی و خارجی کار سختی است، چراکه عواملی مانند نرخ ارز در قیمت آن تاثیرگذار خواهد بود و موضوع دیگری که قیمت زعفران را تحت تاثیر قرار خواهد داد، میزان عرضه و تقاضا نیزهست.
اینکه ما چه میزان زعفران برای عرضه داشته باشیم که بتواند تقاضای بازار داخلی و خارجی را پاسخ دهد و به‌طورکلی به میزان زعفران در دست کشاورزان، افرادی که هنوز زعفران را عرضه نکرده‌اند و همچنین در انبارهای بورس بستگی دارد که عرضه و تقاضا چه نقطه تعادلی را در قیمت به وجود خواهد آورد.
در حال حاضر وضعیت صادرات این محصول چگونه است؟
تمامی تلاش ما بر افزایش صادرات و توسعه بازار زعفران است تا تعادلی میان توسعه کشت زعفران و توسعه محصول به وجود آید و قیمت به مرحله‌ای برسد که برای کشاورزان مقرون به صرفه باشد. همه ما در تلاش هستیم تا در بازار زعفران، تقاضای جدید ایجاد کنیم یا تقاضای موجود را افزایش دهیم تا قیمت‌ها برای کشاورزان با توجه به تورم سایر محصولات، مقرون به صرفه باشد. زعفران در زمره محصولاتی است که به میزان ۸۵ درصد صادر می‌شود لذا باید قیمت آن با افزایش نرخ ارز افزایش پیدا کند.
برای رسیدن به این مهم چه زیرساخت‌هایی نیاز داریم؟
تمامی این اتفاق‌ها مستلزم برنامه‌ریزی صحیح، طرح‌ریزی استراتژیک، بازاریابی زعفران، برندسازی و توسعه تقاضا در بخش‌های دولتی و خصوصی است.
امیدواریم، بخش‌های خصوصی و دولتی دست به دست هم داده و به دور از هرگونه نابرابری، همراه با تعامل و همکاری برای قیمت منطقی و منصفانه زعفران و همچنین خشنودی کشاورزان تلاش کنند.
طرح جامع زعفران چرا پس از این همه کش و قوس سال گذشته به مرحله اجرا نرسید؟
طرح جامع زعفران از سال ۱۳۹۰ با همفکری وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و تشکل‌های بخش‌خصوصی به تصویب رسید، ولی به دلیل نبود منابع اعتباری هنور به مرحله اجرا درنیامده است.
شورای ملی زعفران در سال ۱۳۹۸ طرح مشابهی با عنوان جهش تولید یا صادرات زعفران تهیه کرد و با وجود اینکه این طرح به تصویب سازمان توسعه تجارت ایران رسیده بود با مخالفت برخی از مسوولان مربوطه در دولت ابتر ماند.
با وجود مسائل و مشکلات و دغدغه‌های متعدد زعفرانکاران و فعالان بازار زعفران تاکنون دولت‌های مختلف و مجلس شورای اسلامی نتوانسته‌اند در این خصوص به وحدت رویه دست یابند و باید از مانع‌تراشی برخی اشخاص در مسیر عملیاتی شدن طرح جامع زعفران جلوگیری شود.
مهم‌ترین مشکلات بازار زعفران چیست؟
با وجود قیمت بالای زعفران، زعفرانکاران با مشکلات اقتصادی دست به گریبانند و به نحو مطلوب از فروش محصول خود منتفع نمی‌شوند و بیشترین سود به جیب واسطه‌ها می‌رود که همین امر سوداگری و دلالی در این عرصه را افزایش داده است. قاچاق و تقلب در زعفران یکی دیگر از مشکلات مهم این بخش است. پیاز زعفران کشور ما به کشورهای دیگر و از جمله افغانستان ارسال می‌شود و با وجود ظرفیت‌های خاص ایران در تولید این محصول، بخش زیادی از این محصول به صورت خام صادر و به نام سایر کشورها در بازار مصرف عرضه می‌شود.
وظیفه شورای ملی زعفران در این راستا چیست؟
شورای ملی زعفران در اساسنامه خود هیچ‌گونه وظیفه‌ای بابت خرید، فروش و تجارت زعفران ندارد و به عنوان یک شورای سیاستگذاری مشورتی برای کاهش مشکلات این بخش، فضای کسب و کار زعفران را تجزیه و تحلیل و برای تصمیم‌گیری بهتر به مسوولان طرح و ایده می‌دهد.
چه باید کرد؟
در تجارت زعفران باید سهم زعفران‌کار که نقش اصلی را در تولید دارد، دیده شود و اگر درآمد حاصل از فروش زعفران به منطقه تولید آن بازگردد، دیگر این نواحی محروم نخواهند ماند.
اجرای طرح جامع زعفران برای ساماندهی مسائل و مشکلات مربوط به این محصول در کشور ضروری است و دولت هم باید تحقق این امر را محور فعالیت‌های خود قرار دهد.
با توجه به نام‌گذاری سال جدید مبنی بر تولید بر پایه علم نظر شما چیست؟
تولید زعفران به صورت سنتی دیگر به صرفه نیست. تولید ۵/ ۳ کیلوگرم در هکتار بهره‌وری پایینی است و باید با استفاده از روش‌های علمی و تحقیقاتی این رقم را افزایش داد. در همین راستا طرح شناسنامه‌دار کردن زعفران را آغاز کرده‌ایم و در ۱۰۰ روستا هم اجرا شده، اما بعد از چهار سال به دلیل عدم حمایت توسط سازمان‌های دیگر، نتوانستیم این طرح‌ها را ادامه دهیم.