فروش کیلویی نان به جای فروش عددی، به عنوان پیشنهادی برای مقابله با کم فروشی و بهبود کیفیت نان پیش از این در سال‌های قبل چند بار در کشور مطرح شده، اما هیچ گاه تا این‌اندازه جدی نبوده است. بعد از آزادسازی قیمت آرد از طرح هوشمند سازی فروش آرد به نانوایان موسوم به طرح «مهیا» رونمایی شد که براساس آن قرار است همه نانوایی‌ها به دستگاه‌های کارت خوان مخصوص مجهز شوند. به این شکل که مردم بعد از خرید نان کارت می‌کشند و پول نان یارانه‌ای را پرداخت می‌کنند و از آن جا که نانوایی آرد را به قیمت آزاد خریده است دولت ما به التفاوت مبلغ نان یارانه‌ای تا قیمت اصلی نان را به حساب نانوایی واریز می‌کند.
حالا به گفته مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی قرار است فاز دوم این طرح که فروش کیلویی نان است اجرایی شود، البته بالا رفتن تعداد پرونده‌های کم فروشی در سازمان تعزیرات حکومتی هم مزید بر علت شده است تا فاز دوم سریع‌تر اجرایی شود. به هر حال از آن جایی که این طرح قرار است به زودی به صورت سراسری در کشور اجرایی شود و روزانه پیامک‌های زیادی در این خصوص از مخاطبان روزنامه داشته ایم، امروز به سراغ این سوژه رفتیم. در این گزارش، بررسی کرده ایم که خرید کیلویی نان به جای عددی چه معایب و مزایایی می‌تواند داشته باشد.
طرحی که پیش از این استقبال نشده
همین ابتدا بگوییم که در بیشتر کشور‌های جهان نان‌های سنتی و مدرن به صورت کیلویی فروخته می‌شوند، پیش از این هم در کشور خودمان نانوایی‌هایی بودند که نان را به صورت کیلویی می‌فروختند. نانوایی‌هایی تمام مکانیزه که به نان کیلویی معروف شده بودند. اما بحث فروش نان به صورت کیلویی در تمامی نانوایی‌ها در سال ۹۷ مطرح شد. در آن سال به دلیل تغییر نکردن قیمت فروش نان، عده‌ای از مردم مدعی بودند برخی نانوایی‌ها با کوچک کردن چانه خمیر نان اقدام به کم فروشی می‌کنند به همین دلیل بحث فروش نان کیلویی مطرح و این پیشنهاد برای تصمیم‌گیری نهایی به دولت ارسال شد، اما به نتیجه نرسید و مسکوت باقی ماند. هر چند همان زمان در استان لرستان نانوایی‌ها فروش نان به صورت کیلویی را آغاز کردند، اما بعد از گذشت چند ماه مردم و نانوایان دیگر از این طرح استقبال نکردند و فروش کیلویی به دانه‌ای نان در این استان تغییر کرد.
طرح فروش کیلویی نان مثل فروش بنزین سهمیه‌ای
همان طور که پیش از این در ۸ خرداد امسال در همین صفحه در گزارشی با عنوان «تجربه خرید نان کارتی» نوشتیم قرار است همه نانوایی‌ها به دستگاه کارت خوان مجهز شوند و از آن طریق اقدام به فروش نان کنند تا تعداد فروش نان توسط هر نانوایی مشخص شود و دولت به میزان فروش هر نانوایی سهم یارانه آرد را به آن نانوایی اختصاص دهد. با کیلویی شدن فروش نان، نانوایی‌ها یک ترازوی دیجیتال به همین دستگاه کارت خوان متصل می‌کنند و معیار فروش نان از عددی به وزنی یا همان کیلویی تغییر می‌کند. به گفته محسن لزومیان، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نان ایران، طرح فروش کیلویی نان مانند فروش بنزین سهمیه‌ای است. ماهانه سهمیه بنزین مشخصی به حساب کارت سوخت افراد واریز می‌شود.
در تمام جایگاه‌های سوخت، دستگاه‌های پمپ بنزین یک دستگاه کارت خوان مجزا دارند که به پمپ‌های بنزین متصل است. بعد از سوخت‌گیری، میزان بنزین استفاده شده و مبلغ آن روی صفحه، نمایش داده می‌شود و فرد هزینه آن را می‌پردازد. حالا لزومیان گفته سازوکار فروش نان کیلویی هم به همین شکل است. یعنی تمامی نانوایی‌ها به ترازوی هوشمند و دستگاه کارت خوان متصل می‌شوند. این دو دستگاه به هم وصل است. به این شکل که بعد از هر بار خرید نان، وزن و قیمت نان یارانه‌ای روی دستگاه کارت خوان مشخص می‌شود و فرد می‌تواند از یارانه‌ای که دولت پرداخته برای خرید نان استفاده کند. یعنی در این طرح، نانوایی‌های کشور به یک سامانه هوشمند سراسری متصل می‌شوند و معیار فروش نان از عددی به وزنی یا همان کیلویی تغییر می‌کند. در این حالت تمام حجم و مبلغ خرید و فروش نان با قیمت آزاد و یارانه‌ای قابل رصد است.
فواید فروش کیلویی نان
یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌هایی که برای فروش نان کیلویی مطرح می‌شود، شفافیت است. با این روش از تخلفات احتمالی کم فروشی جلوگیری خواهد شد، به عنوان مثال چانه نان تافتون ماشینی ۲۰۰ گرم و وزن قرص نان ۱۵۰ گرم خواهد بود که وزن چانه باید توسط نانوایی رعایت شود اگر نان به صورت کیلویی فروش برود مردم هم می‌توانند بر وزن چانه نان نظارت داشته باشند. چون در سه ماه گذشته به گزارش ایرنا، حدود ۲ هزار پرونده تخلف کم فروشی و فروش آرد یارانه‌ای توسط نانوایی‌ها داشته ایم.
به عقیده کارشناسان، فروش کیلویی نان می‌تواند منجر به کاهش این تخلف احتمالی شود که از سوی تعداد محدودی نانوایی صورت می‌گیرد. در همین زمینه، لزومیان رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نان ایران، در گفتگو با اقتصاد آنلاین با بیان این که بهانه تخلف کم فروشی نانوایان افزایش هزینه‌هاست، گفته: «نانوایان از افزایش مولفه‌های تولید همچون هزینه‌های کارگری، آب، برق، گاز و بیمه ناراضی هستند و تاکید دارند با افزایش هزینه تولید، سود کافی عایدشان نمی‌شود که با فروش کیلویی نان یک فضای رقابتی بین نانوایان از نظر کیفی ایجاد می‌شود.» وی در ادامه می‌گوید: «هم اکنون که نان‌های صنعتی براساس وزن، قیمت گذاری می‌شوند و به فروش می‌رسند و فضای رقابتی گسترده‌ای بین آن‌ها برای افزایش رضایت مصرف کننده با بهبود کیفیت و قیمت مقرون به صرفه وجود دارد، طرح فروش کیلویی نان سنتی، می‌تواند همین سرنوشت را برای آن‌ها رقم بزند.»
معایب کیلویی شدن نان
با توجه به آن که این طرح در سال‌های اخیر در لرستان اجرایی شده و با استقبال مردم و نانوایان مواجه نشده باید با دقت و حساسیت بیشتری اجرا شود. هرچند با خرید کیلویی نان دیگر خبری از مشکلات مربوط به کاهش وزن چانه و دعوای میان نانوایان و خریداران نیست، اما در مقابل در بحث کیفیت نان تولیدی مشکلاتی به وجود می‌آید. به گفته برخی کارشناسان، فروش کیلویی نان باعث افت شدید کیفیت نان خواهد شد و شاهد رواج نان نپخته در کشور خواهیم بود که هم باعث دور ریز بیشتر نان می‌شود، هم ماندگاری نان را کم می‌کند و هم موجب ایجاد بیماری‌های گوارشی می‌شود. البته در برخی پیامک‌هایی که برای روزنامه ارسال شده علاوه بر اشاره به پخت نان خمیر در فروش کیلویی نان به تخلف دیگری هم اشاره شده است. برخی معتقدند در این صورت هم ممکن است تخلفاتی در هنگام وزن کشی نان در ترازو‌های دیجیتالی اتفاق بیفتد مانند آن چه در کم فروشی برخی میوه‌فروشان وانتی در سطح شهر دیده بودیم.