حدود 8000 تشکل کشاورزی در کشور وجود دارد که ظرفیت بزرگی است و اگر به خوبی مدیریت شود می‌تواند انقلاب بزرگی را در زمینه امنیت غذایی، اشتغال، خودکفایی محصولات کشاورزی و ارتقای شاخص‌های اقتصادی و سلامت در جامعه ایفا کند.
در 55 سالی که از عمر این تشکلها در کشور می‌گذرد، فراز و نشیب‌های فراوانی رخ داده و بخش کشاورزی آنطور که باید از ظرفیت‌های این تشکلها منتفع نشده است.
برای نخستین بار در دولت سیزدهم، اعتباری به سازمان تعاون روستایی داده شده است که تشکلها را برای ایفای نقش در بازار محصولات کشاورزی به کار بگیرد؛ به تازگی سازمان تعاون روستایی که مدیریت 8000 تشکلها در اختیار دارد، برنامه توسعه پایدار را در روستاها اجرا می‌کند و معتقد است شاکله توسعه پایدار، افزایش تولیدات کشاورزی و توجه به بازار محصولات کشاورزی است.
در این‌باره غلامرضا هادربادی، عضو هیئت مدیره سازمان تعاون روستایی، می‌گوید: اگر دولت بخواهد از ظرفیت‌های تشکلها در راستای توسعه روستاها و ارتقای کشاورزی استفاده کند باید حمایت‌های خود را بیشتر کند به آنها اعتماد کند و وظایفی را که طی سالهای گذشته از این سازمان گرفته اند که اتفاقا عامل ارتباط دوسویه آنها با کشاورزان بود برگردانده شود.
عضو هیئت مدیره سازمان تعاون روستایی همچنین از واگذاری صفر تا 100 خرید تضمینی گندم 6 استان به سازمان تعاون روستایی خبر داد و گفت: این می‌تواند کمک بزرگی به فرایند خرید از کشاورزان باشد.
وی همچنین از تدوین سند 5 ساله تحول سازمان تعاون روستایی خبر داد که از نظر او می‌تواند به بهره گیری از ظرفیت تشکل‌های کشاورزی و افزایش ضریب امنیت غذایی در کشور و خودکفایی محصولات اساسی موثر باشد.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی غلامرضا هادربادی با خبرگزاری فارس که در سازمان مرکزی تعاون روستایی انجام شد را می‌خوانید.
فارس: توسعه پایدار روستا یکی از مسائل مهم برای تامین امنیت غذایی است آیا این مهم جزو وظایف فقط سازمان تعاون روستایی است یا برخی نهادها و سازمان‌ها هم وظیفه دارند؟ چه کارهایی در زمینه توسعه پایدار روستا انجام شده است؟
هادربادی: به عنوان مقدمه باید بگویم توسعه روستایی یک توسعه متوازن و جامع‌نگر است که در آن ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی باید لحاظ شود که در این صورت به آن توسعه پایدار گفته می‌شود به عبارت دیگر به روستا باید به عنوان مرکزی فعال و مولد تولید نگاه شود که همه عناصر در آن رشد کند.
سازمان تعاون روستایی که یک سابقه شکل‌گیری 55 ساله دارد مطابق ماده 3 اساسنامه آن وظایفی دارد که همه آن در حوزه توسعه روستایی است البته سازمان‌های دیگری هم در این زمینه نقش آفرینی می‌کنند هر دستگاهی که به توسعه روستا کمک کند در واقع به این هدف کمک کرده است.
فارس: چه دستگاه‌های دیگری غیر از سازمان تعاون روستایی در حوزه توسعه روستا فعالیت می‌کنند؟
هادربادی: جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، دستگاه‌های خدمات‌رسان مانند کمیته امداد، سازمان فنی و حرفه‌ای، وزارت کار، وزارت مسکن و شهرسازی البته اکثر وزارتخانه‌ها به در روستاها فعالیت می‌کنند اما مهمترین بخش توسعه روستایی فعالیت کشاورزی است زیرا اشتغال مولد را به همراه دارد و ارتقای شاخص‌های توسعه روستایی عمدتا از طریق بخش کشاورزی صورت می‌گیرد و به خاطر اینکه سازمان تعاون روستایی در این بخش فعال تر است از همه نهادهای دیگر در توسعه روستایی نقش مهمتری دارد.
ایجاد و توانمند‌سازی تشکلها، ارتقای مهارت، آموزش و بازاریابی از مولفه‌های مهم توسعه روستایی است که بخشی از اینها توسط سازمان توسعه روستایی انجام می‌شود اما برای اثرگذاری حداکثری باید اقدامات بیشتری صورت گیرد و به خاطر این «سند 5 ساله تحول سازمان تعاون روستایی » تدوین کردیم.
فارس: این سند تحول از چه زمانی اجرا می‌شود؟
هادربادی: از امسال شروع می‌شود.
فارس: آیا سازمان تعاون روستایی توانسته است با بهره گیری از تشکل‌های روستایی توسعه پایدار را در روستاها انجام دهد؟ چه موانع و مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟
هادربادی: اگر به کشورهای توسعه یافته آسیا نگاه کنید 91 درصد کشاورزان ژاپنی و 90 درصد کره‌ای عضو تشکل‌های کشاورزی هستتند 95 درصد شهرها و روستاهای چین تعاونی بازاریابی دارند معنای آن این است که ارتباط دو سویه و فعال بین تشکل و کشاورزی وجود دارد حتی شاید جالب باشد که در برخی از کشورها نظیر تایلند تشکلها در ساختار اصلی وزارت کشاورزی جای گرفته اند و آنها در تصمیمات دخالت داده می‌شوند.
امروز در ایران هم با وجود 8000 تشکل کشاورزی بزرگترین شبکه غیر دولتی بخش کشاورزی تحت مدیریت سازمان تعاون روستایی است که شامل تعاونی‌ها تولید، کشاورزی، زنان و غیره است.
فارس: این 8000 تشکل ظرفیت بزرگی است و به نظر می‌رسد اگر به درستی مدیریت شود و آنها به وظیفه ذاتی خود عمل کنند می‌تواند تحول زیادی در بخش کشاورزی و امنیت غذایی ایجاد کنند آیا طی این 55 سال این اتفاق افتاده است؟
هادربادی: بله 30 درصد تولیدات کشاورزی و توزیع نهاده‌ها توسط تشکلها نجام می‌شود به عبارت دیگر تشکلها جزو لاینفک و ضروری توسعه کشاورزی است البته با ایده آل فاصله داریم و باید به آن سمت حرکت کنیم که در سند تحول سازمان تعاون روستایی هم به آنها تاکید شده است.
فارس: در بسیار موارد تشکلها همسویی با بخش کشاورزی ندارند خودشان بیشتر نقش دلال را به ویژه در حوزه واردات دارند که طی 55 سال موارد انحراف زیادی داشته اند و خیلی از کارشناسان را به این باور رسانده اند که این اتحادیه‌ها کارایی خود را از دست داده اند آیا تحولی در دولت جدید ایجاد شده که شما با این قدرت از اتحادیه‌ها دفاع می‌کنید و یا اطلاعی از گذشته ندارید؟
هادربادی: طبیعتا تشکل و اتحادیه ابزار لازم را هم باید داشته باشد یعنی اگر به دنبال توانمندی تشکلها هستیم منابع، اعتبار و تسهیلات لازم را هم در اختیار تشکل و تعاونی باید قرار دهیم.
در حوزه واردات قوانین و مقرراتی هم وجود دارد که در وزارتخانه‌های دیگر وضع می‌شود اما در بخش کشاورزی مجبور به اجرا هستیم و شاید با منافع بخش کشاورزی در تضاد باشد.
فارس: مصداقش را بفرمایید
هادربادی: مثلا در مورد وارداتی که شما گفتید خیلی دستگاه‌ها از جمله وزارت صمت، اقتصاد، گمرک و غیره نقش دارند و خود بخش کشاورزی نقشی در این زمینه ندارد.
فارس: این طبیعی است که برخی وزارتخانه‌ها تصمیمات کلان را در کشور انجام میدهند و بقیه اجرا می‌کنند این اشکالش کجاست؟
هادربادی: اشکالی ندارد اما بعضا این تصمیمات چون خود بخش کشاورزی دخالتی ندارد تامین کننده منافع این بخش نیست.
فارس: آیا در دولت فعلی تغییری در نگاه به مقوله تشکل ها و وظایف آنها صورت گرفته است؟
هادربادی: در دولت سیزدهم ردیف اعتباری بابت یارانه خرید محصولات توافقی اختصاص پیدا کرد که موجب می‌شود اعتباری را در اختیار تشکلها بگذارند و آنها مستقیم وارد خرید محصول از کشاورز و تاثیر گذاری در بازار بشوند.
فارس: رقم اعتبار چقدر است؟
هادربادی: اعتباری که منظور شده برای امسال 700 میلیارد تومان است؛ برای نخستین بار امسال تامین میوه شب عید را تشکلها انجام دادند، آنها با اعتبار خودشان میوه را خریداری کرده و بازار را کنترل کردند.
* تشکلها از فروش میوه شب عید سود کردند
فارس: آیا نتیجه رضایتبخش بود؟
هادربادی: بله نه تنها ضرر و زیان نداشتیم بلکه تشکلها سود هم کردند و این نشان می‌دهد که اگر به تشکلها اعتماد کنیم بازخورد بهتری خواهیم داشت.
فارس: آیا مردم هم سود کردند؟
هادربادی: در مدتی که توزیع داشتیم قیمت بازار 20 درصد کاهش یافت بدون اینکه بار مالی بر دوش دولت داشته باشد.
فارس: پس مهمترین ضرورتی که برای تقویت تشکلها گفتید، اعتبار کافی است؟
هادربادی: تسهیلات و منابع اعتباری کم بهره برای حضور در زنجیره تولید و زنجیره ارزش است و علاوه بر آن تشکلها در تصمیم‌گیری و تصمیم سازی دخالت داده شوند البته در قانون بهره‌وری کشاورزی هم به این نکته تاکید شده که تشکلها در جلسات مهم کشاورزی حضور داشته باشند.
فارس: باوجود کارهای خوبی که مطرح می‌کنید اساسنامه سازمان را که در باره وظایفشان در قبال کشاورزی بررسی می‌کنید متوجه می‌شوید که طی 55 سال کار کافی انجام نشده است مثلا در زمینه تشکیل تعاونی‌های تولید و سهامی‌های زراعی، بازاررسانی کاری که برازنده سازمان باشد صورت نگرفته مثلا درباره میوه شب عید که گفتید اگرچه سودی برای تشکلها داشته اما به گواه خود مردم آنها میوه را گران خریدند و سودی نکردند زیرا تشکلها به دلیل همین کمبود اعتبار نتوانستند ذخیره سازی کافی داشته باشند همان موقع هم خیلی از مردم اصلا مکان‌های عرضه میوه ارزان دولتی را نمی دانستند کجاست؟ آیا شما هم با من هم عقیده هستید که طی این 55 سال عملکرد این سازمان متناسب با وظیفه تعریف شده نبوده است؟
هادربادی: وظایف سازمان در حالت کلی توسعه شبکه تعاونی‌ها، گسترش مکانیزاسیون، تامین و توزیع نهاده ها، طبقه بندی و بسته بندی محصولات کشاورزی، خرید توافقی محصولات کشاورزی است.
برای اینکه وظایف به درستی انجام شود طبیعتا نیازمندی‌هایی وجود دارد باید ارتباط تعاونی‌ها با کشاورزان تقویت شود اما عوامل این ارتباط را از ما گرفته اند سه چهار سال پیش وظیفه توزیع کود و سم را که عامل ارتباط ما با کشاورزان بود را از ما گرفتند.
اگر به دنبال این هستیم که تشکلها وظیفه خود را به درستی انجام دهند باید حمایت‌های خود را بر اساس قانون داشته باشم اماتاکنون اینطورنبوده است.
اما با حمایتی که امسال در دولت فعلی انجام شده خرید تضمینی گندم 6 استان کشور را به سازمان تعاون روستایی به ما محول کردند، پنبه، زیتون، زعفران، گوجه فرنگی و پیاز هم که قبلا به صورت خرید توافقی انجام می‌شد مفهوم آن اعتماد دولت به تشکل ها است و البته حمایت های آن هم متناسب باید باشد که خط اعتباری نوید خوبی بود، اما وظایف دیگر هم باید برگردانده شود، توزیع نهاده ها باعث می شود که تشکل ها ارتباط خود را با کشاورزان حفظ کنند و همکاری خوبی با هم داشته باشند.
* خرید تضمینی گندم 6 استان به سازمان تعاون روستایی واگذار شد
فارس: این 6 استان کدام‌ها هستند؟
هادربادی: استان‌های گلستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، همدان، کردستان است که 30 درصد گندم کشور را تولید می‌کنند، معمولا استان‌هایی که تولیدات گندم بیشتر در روستاهای دور افتاده است را به سازمان تعاون روستایی میدهند که آنها با استفاد از ظرفیت تشکل ها بتواند جمع آوری کند.
فارس: سند تحول 5 سال سازمان تعاون روستایی بیشتر به چه مواردی تاکید د ارد؟
هادربادی: بیشتر بهینه کردن مصارف منابع سازمان است برای تهیه این سند چشم اندازی را تعریف کردیم ماموریت ما هدایت، حمایت و نظارت مستمر برنامه محور بر شبکه تعاونی‌های روستایی است؛ نقاط قوت و تهدید سازمان را احصا کردیم، آنها اولویت بندی و امتیاز بندی شد و استراتژی‌ها برنامه ریزی شد، اقدامات مشخص و مسئول هر اقدام مشخص شد که به زودی برای اجرا به استانها ابلاغ می‌شود.
فارس: در این سند تحول حمایت از کشاورزان چه جایگاهی دارد؟
هادربادی: تدوین برنامه استراتژیک ملی استانی، مستندسازی املاک و اموال و مولدسازی آنها، نظارت بر شبکه استان ها، اثربخشی نظام صنفی کشاورزی، بازآفرینی نقش در دیپلماسی غذایی، تقویت تجارت الکترونیک و روستابازارها، تمرکز زدایی و واگذاری امور به تشکلها و احیای وظیفه خرید تضمینی و توافقی از اهم آنها است.
فارس: شما در توسعه پایدار روستایی به دنبال چه چیزی هستید، چه کار می‌خواهید بکنید؟
هادربادی: معتقدیم توسعه پایدار روستایی و توسعه کشاورزی در راستای همدیگر هستند، و توسعه کشاوزری کمک کننده به توسعه روستا است.
توسعه پایدار روستا یعنی توسعه‌ای که توسط کشاورزان و کمتر با مداخلات دولتی انجام می‌شود البته در این میان از مشاوره متخصصان و کارشناسان هم استفاده می‌شود.
فارس: پس شما در توسعه پایدار به دنبال این هستند که تنها کشاورزی را رشد دهید؟
هادربادی: به دنبال تقویت زنجیره تولید که از قبل کاشت آغاز و تا رسیدن به سفره مردم ادامه می‌یابد؛ امسال حضرت آقا رشد تولید و مهار تورم فرمودند و در صحبت هایشان در اول فروردین امسال در حرم امام رضا به چند نکته کاهش تصدی‌گری دولت، افزایش مشارکت مردم، اقتصاد غیر نفتی، بازارهای تجاری دنیا و تشویق مردم به بخش خصوص برای افزایش تولید که در حوزه کشاورزی تعاون روستایی در تحقق این کار می‌تواند موثر باشد، اشاره کردند.
فارس: سئوال واضح من این است که برای این توسعه پایدار روستایی که شما قرار است انجام دهید چه برنامه‌ای دارید؟
هادربادی: توسعه پایدار روی چند محور قرار دارد نخست نقش آفرینی کشاورزان در قالب تشکل ها، نکته بعدی خودکفایی مالی کشاورزان است که بخشی از آن از کانال صندوق‌های اعتباری محقق می‌شود؛ صندوق تعاون روستایی ایرانیان که از سال 1325 در همین راستا شکل گرفته تقویت این صندوق می‌تواند به این مقوله کمک کند، علاوه بر آن افزایش مهارت کشاورزان، بازاریابی و بازاررسانی هم به توسعه پایدار روستایی کمک می‌کند.
فارس: خمیرمایه توسعه روستایی از نظر من بازاریابی است تا محصول تولیدیشان مفت نصیب دلالان نشود اگر در این زمینه راهکاری دارید بفرمایید؟
هادربادی: در این زمینه نیاز به تشکل‌های توانمند در حوزه صادرات داریم سازمان به دنبال تربیت تعاونی‌ها در این حوزه است اخذ کارت بازرگانی، ایجاد دفتر بازرگانی اتحادیه‌های مهم ملی در کشورهای هدف، آموزش بازاریابی و تشکلها، تعامل فعال با معاونت بازرگانی وزارت جهاد، برگزاری نمایشگاه‌های عرضه محصول در کشورهای هدف کارهایی است که به دنبال آن هستیم. بازاریابی باید بدون واسطه باشد و توسط تشکلها به حداقل برسد و نیز با فرآوری، بسته بندی می‌توان به آن ارزش افزوده مضاعفی بخشید.
فارس: در پایان اگر توضیحی را لازم می‌د‌انید بفرمایید.
هادربادی: بخش کشاورزی موتور محرکه اقتصاد کشور است، ظرفیت‌های زیادی در این بخش وجود دارد که می‌تواند تضمین کننده امنیت غذایی کشور باشد، تحریم‌ها کمترین اثرگذاری را به این بخش دارد و کشورهایی که توسعه را سریع به دست آوردند از مسیر کشاورزی بوده در دهه 70 کشورهای هند، پاکستان و ژاپن از طریق بخش کشاورزی به توسعه رسیدند واز این رو توجه دولت‌ها هم به بخش کشاورزی باید بیشتر باشد.
فارس: با تشکر از وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید.
هادربادی: من هم از شما تشکر می‌کنم.