هرچند امسال با برنامه‌ریزی‌های انجام شده نرخ پایه محصول خرما در استان بوشهر ۲۵ هزار تومان تعیین و نسبت به سال ماقبل افزایش ۱۰۰ درصدی یافت؛ اما این شرایط نیز نتوانست کام تولیدکنندگان این میوه گرمسیری را شیرین کند.
استان بوشهر ۶ میلیون اصله نخل در سطح ۳۴هزار و ۵۰۰ هکتار دارد که چهار میلیون و ۵۰۰ هزار اصله آن در سطح ۳۱ هکتار بارور هستند و سالانه به صورت میانگین ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تن محصول تولید می‌شود؛ این میزان تولید باعث شده تا این استان به عنوان یکی از قطب‌های تولید خرما در کشور شناخته شود این در حالی است که یکی از مهم‌ترین مشکلات نخلداران در این استان فروش خرما به شمار می‌رود.
محصول خرمای استان بوشهر در سال ۱۴۰۱ شرایط متفاوتی تجربه کرد به نحوی که در ابتدای فصل آن هنگام که خوشه‌های نخیلات این استان از محصول سنگینی می‌کرد و نخلداران منتظر تبدیل رُطَب به خرما و چیدن محصول بودند تحت تاثیر سامانه بارشی عجیبی به نام مونسون قرار گرفت به نحوی که به گفته مسئولان سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر ۲۸ هکتار از این نخیلات دچار خسارت شد.
در این بازه زمانی که باید بخش زیادی از خرمای استان در مدت ۶ ماه گذشته به فروش می‌رفت و سردخانه‌ها و انبارهای استان به نسبت خالی از محصول شده باشد و فعالان این بخش در قسمت‌های مختلف از تولید تا بسته‌بندی و فروش خود را برای برداشت محصول جدید آماده کنند؛ نگران محصول به فروش نرفته سال گذشته خود هستند.
افزایش قیمت در سال‌های اخیر در مقابل کاهش توان خرید مردم باعث شده تا این محصول با اقبال کمتری روبرو شود از سوی دیگر با گذر از ماه رمضان و فرارسیدن فصل گرما به‌صورت طبیعی تقاضای مصرف خرما در بازارهای سنتی برای ماه‌های پیش‌رو کاهش می‌یابد، بماند این که نبود صنایع تبدیلی، کاهش صادرات به علت وجود برخی مشکلات، عملیاتی نشدن بسیاری از مصوبه‌ها نیز مزید علت شده تا فروش نرفتن خرما مشکلات مالی زیادی برای نخلداران ایجاد کند.
هرچند آمار دقیقی از خرمای به فروش نرفته نخلداران استان بوشهر در دست نیست اما به گفته برخی از تولید کنندگان و برخی از فعالان این بخش در زمان حاضر بین هفت تا ۳۰ هزار تن محصول خرمای با کیفیت این استان به فروش نرفته و در سردخانه‌ها نگهداری و در انتظار مشتری مناسب هستند.
برای بررسی مشکل فروش نرفتن محصول خرمای سال گذشته به سراغ تعدادی از تولیدکنندگان این محصول رفتیم.
قصه پرغصه نخلداران از به فروش نرفتن خرما
سید عبدالخالق علوی یکی از باغداران دشتستانی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: قیمت‌گذاری نامناسب، ممنوعیت صادرات خرمای کبکاب و برخی مشکلات دیگر باعث شد تا امروز بخش قابل توجهی از محصول خرمای استان روی دست نخلداران بماند.
از نظر این باغدار کهنه‌کار دشتستانی در این شرایط حساس دولت باید با پرداخت تسهیلات به بسته‌بندی کاران و روان سازی امور زمینه صادرات محصول به کشورهایی از جمله هندوستان و پاکستان را که بعنوان حیات خلوت ایران برای این محصول به شمار می‌روند فراهم کنند.
به اعتقاد علوی امروز باغداران به دلیل فروش نرفتن محصول و بدهی‌های انباشته شده توان باغداری و انجام کارهای داشت باغ خود را ندارند و همین امر میل و رغبت آنها به ادامه این حرفه آبا و اجدادی را تحت تاثیر قرار داده است.
از نظر علی‌محمد دادور دیگر باغدار منطقه وحدتیه دشتستان برخی از نخلداران به طور مثال ۱۲ تن خرما تولید کرده و محصول آنها به فروش نرفته است که باتوجه به هزینه‌های سرسام آور تولید بسیاری از آنان نسبت به باغداری دلسرد و ناامید و تمایلی به تولید ندارند.
او ادامه می‌دهد: اعمال و وضع برخی قوانین و مقررات از جمله تعیین عوارض صادرات در اول فصل و برداشتن آن در ادامه کار باعث از دست رفتن بازارهای هدف و دلسردی صادرکنندگان از صادرات خرما شد.
این باغدار اهل وحدتیه معتقد است مسئولان باید با درک بیشتر نسبت به حل مشکل باغداران اقدام می‌کردند تا امروز محصول غالب استان که از واریته کبکاب است روی دست تولید کنندگان در سردخانه‌ها نماند.
او در خصوص مصوبه صادرات محصول خرما در مقابل واردات میوه‌های گرمسیری به خبرنگار ایرنا می‌گوید: عنوان برخی از مصوبه‌ها و قوانین بسیار به جا و خوب است اما در عمل باید هفت خان رستم را پشت سر گذاشت تا عملیاتی شوند و با اجرای آنها باری از مشکلات تولیدکنندگان برداشته شود.
از نظر این باغدار با توجه به فرصت محدود باقیمانده برای تعیین تکلیف خرمای به فروش نرفته؛ دولت باید برای خرید تضمینی محصول و تخلیه و آماده سازی سردخانه‌ها برای محصول جدید ورود کند.
تحویل محصول خرمای امسال در گرو تخلیه سردخانه‌ها از محصول سال قبل
دراین بین به سراغ هادی ضیا مدیرعامل اتحادیه سردخانه‌داران استان بوشهر می‌رویم او نیز با تائید به فروش نرفتن بخشی از خرمای تولیدی و انبار شدن محصول در سردخانه‌های استان به خبرنگار ایرنا می‌گوید: هر چند تلاش‌هایی برای به فروش رفتن محصول خرمای سال گذشته انجام شده اما میزان خرمای انبار شده قابل مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نیست.
آنطوری که ضیا توضیح می‌دهد: اگر تا سه ماه آینده که محصول جدید خرما به دست می‌آید محصول به فروش نرفته سال گذشته تعیین تکلیف نشود امکان نگهداری همه محصول در سردخانه‌های خرمای استان وجود ندارد.
مرثیه‌ای برای نگرانی نخلداران بوشهری/ خرمایی که بفروش نمی‌رود و بازاری که دیگر نیست
او می‌گوید: در صورتی‌که ظرفیت کامل سردخانه‌ها در اختیار تولیدکنندگان خرما قرار نگیرد به طور حتم نخلداران مجبورند محصول را در خانه‌های خود نگه دارند و در این صورت برای بار دیگر پای قرص برنج برای جلوگیری از فساد محصول و خطرات ناشی از آن به میان می‌آید.
ضیا بسته‌بندی بی‌کیفیت را یکی از گرفتاری‌های بازار خرمای کبکاب عنوان می‌کند که همین بسته‌بندی ضعیف باعث خرابی بیشتر خرما می‌شود.
به گفته مدیرعامل یکی از کارخانه‌های بسته بندی خرما وقتی بار به موقع به بازار تحویل داده نشود و به فکر ذخیره و در انتظار افزایش قیمت در آخر فصل باشیم به طور حتم در پایان فصل و همزمان با آغاز فصل جدید با مشکل روبرو می‌شویم.
ابوالقاسم کاووسی ادامه می‌دهد: بعد از وقوع مشکل تازه به فکر راه چاره می‌افتیم؛ این درحالی است که می‌توان مسائل را در ابتدای فصل به صورت علمی و فنی بررسی کرد و با فروش محصول در اوایل و اواسط فصل از انبار شدن محصول در آخر فصل جلوگیری کرد.
او معتقد است: برنامه‌ریزی‌ها باید به گونه‌ای باشد تا باغ‌دارانی که با هزار امید و آرزو و تحمل هزینه سنگین اقدام به تولید کرده‌اند دچار مشکل نشوند نه اینکه مسئولان در این شرایط درصدد باشند با بازدید مشکل را حل کنند.
مرثیه‌ای برای نگرانی نخلداران بوشهری/ خرمایی که بفروش نمی‌رود و بازاری که دیگر نیست
به بیان کاووسی؛ واقعت این است که امروز مقدار قابل توجهی محصول خرمای نخلداران به فروش نرفته و برگزاری جلسه‌های خشک و خالی علاج کار نیست بلکه باید تلاش شود طی ۱۰ تا ۲۰ روز آینده برای تعیین تکلیف محصول باقیمانده گامی عملی برداشته شود.
آنطوری که این فعال بخش خصوصی می‌گوید اگر با استفاده از توان و نظر کارشناسان برای محصول به فروش نرفته چاره‌ای در زمان باقیمانده نشود سردخانه‌ها خالی نمی‌شود و با به ثمر نشستن بار سال آینده فضای لازم برای نگهداری محصول در سردخانه‌ها وجود نخواهد داشت.
از نظر کاووسی انباشت محصول باعث افت قیمت می‌شود به همین دلیل مسئولان هر طوری شده باید فکری به حال بار مانده نخلداران بکنند چون شرایط کنونی تاثیر منفی روی بار آتی می‌گذارد.
نادیده گرفتن نصایح بخش خصوصی در مورد خرما
به بیان رئیس انجمن خرمای استان بوشهر بدون توجه به نصایح و حرف‌های بخش خصوصی؛ قیمت پایه در اول فصل افزایش یافت و این امیدواری ایجاد شد که وضعیت این محصول بهتر و بهره‌برداران از منافع آن برخوردار می‌شوند این در حالی است که قیمت پایه یک محصول را تقاضا مشخص می‌کند.
ندیر پورجم به خبرنگار ایرنا می‌گوید: با وجود تذکر بخش خصوصی در مورد اینکه قیمت هر محصول در بازار متاثر از معادله عرضه و تقاضا است برهمین اساس قیمت پایه نباید خیلی آرمانی و دست نیافتی باشد بلکه باید متناسب با تقاضا تعیین شود تا امروز دچار مشکل نشویم.
او می‌گوید: در این شرایط برای قیمت خرمای مضافتی کرمان و سیستان و بلوچستان که با خرمای کبکاب بوشهر رقابت می‌کند قیمت منطقی‌تری تعیین شد به همین دلیل بازار آنها بهتر و بازار خرمای کبکاب استان بوشهر روبه افول رفت.
به بیان پورجم امروز دیگر استان‌های خرماخیز کشور به دلیل فروش به موقع محصول خود شاد، خوشحال، خندان و از استان بوشهر به دلیل قیمت بالای تعیین شده برای محصول خود راضی و متشکر هستند که با این اقدام ما آنها توانستند محصول خود را که دارای قیمتی منطق بود به فروش برسانند.
او به این نکته تاکید می‌کند فعالان بخش خصوصی انتظار دارند همه دست اندرکاران به خصوص بخش دولتی از شرایط پیش آمده امسال درس عبرت بگیرند و از ورود غیرکارشناسانه به عرصه قیمت گذاری بپرهیزند و اجازه بدهند قیمت محصول خرما براساس عرضه و تقاضا مشخص شود چرا که وقتی بخش دولتی یا شبه دولتی وارد عرصه قیمت‌گذاری می‌شود نه تنها نمی‌تواند شرایط را کنترل کند بلکه باعث ایجاد بی نظمی و اختلال در بازار نیز می‌شود.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر تاکید می‌کند: امروز به دلیل شرایط پیش آمده بسیاری از فعالان بخش خرما در حال نابودی هستند در همین حال بسیاری از دستگاه‌های مصرف کننده خرما باید برای تعیین تکلیف محصول به فروش نرفته کاری کنند چرا که مرثیه خواندن بر سرخرما کافی نیست.
اجرای مصوبه تهاتر خرما با میوه‌های گرمسیری بهترین راه نجات این محصول
انجمن خرمای استان بوشهر پیشنهاد واردات میوه‌های گرمسیری در مقابل صادرات خرما را داد و اتاق بازرگانی استان حمایت و شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان نیز حمایت کرد و امروز با موافقت دولت این مصوبه گرفته شد.
به گفته پورجم با توجه به مقدمات فراهم شده از سوی سازمان توسعه تجارت براساس شنیده‌های موثق قرار است از اول خرداد مصوبه صادرات خرما در قبال میوه‌های گرمسیری اجرا شود و بازرگانان می‌توانند از طریق سامانه جامع تجارت وارد عمل شوند و اظهارنامه‌های صادراتی را بارگذاری و در قبال آن واردات انجام دهند.
از نظر بخش خصوصی اجرای هر چه سریع‌تر این مصوبه نیروی محرکه‌ای برای فروش خرماهای به فروش نرفته در کشور به خصوص در استان بوشهر است.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر در خصوص فراهم کردن امکانات فروش از سوی شهرداری تهران می‌گوید: تمام اینها وعده‌هایی است که بارها مطرح شده اما دریغ از پیش بینی یک مترمربع برای فروش محصول خرما و ما بعنوان بخش خصوصی دیگر در این جلسه‌ها حاضر نمی‌شویم.
او با تاکید بر پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به فعالان بخش خرما و تاجران معتقد است با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به فعالان بخش خرما امکان خرید محصول برای آنها فراهم می‌شود و به این صورت تقاضا بیشتر و قیمت عرضه نیز بالا می‌رود.
نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص به فروش نرفتن خرمای نخلداران استان بوشهر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: به فروش نرفتن خرمای نخلداران امروز بعنوان یک معضل جدی مطرح است.
ابراهیم رضایی می‌گوید: برای روان سازی صادرات خرما تلاش‌هایی شده همچنین با وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و صمت نیز نشست‌هایی برگزار شده اما با توجه به اینکه هر ۲ این وزارتخانه‌ها متولی خاصی ندارند بلاتکلیف هستند.
او ادامه می‌دهد: با وزارتخانه‌های یاد شده و سازمان توسعه تجارت جلسه‌هایی برگزار شده و با توجه به درخواست‌های داده شده انتظار می‌رود فرصت باقیمانده بتوانیم زمینه فروش این محصول را فراهم کنیم.
با توجه به وعده معاون وزیر صمت و رئیس سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندکان درخصوص تعیین تکلیف بخشی از خرمای به فروش نرفته نخلداران بوشهری انتظار می‌رود راهکاری اساسی برای این مساله اندیشده شود تا باغداران با شور بیشتری خود را برای تولید سال جاری که برداشت آن زیاد هم دور نیست آماده کنند.
آنچه از این نوشتار برمی‌آید این است که زمان آن رسیده مسئولان با استفاده از توان بخش خصوصی مشکل خرمای استان بوشهر را برای همیشه حل کنند.