بر کسی پوشیده نیست که ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی موجب ایجاد مکانیزاسیون در بخش کشاورزی می گردد و لذا کشورهایی که در تولید این ماشین آلات پیشرو باشند قائدتا کشاورزی پیشرفته ای نیز دارا خواهند بود. چرا که استفاده از ماشین آلات کشاورزی عمدتا موجب افزایش بهره وری و کاهش ضایعات می گردد.
سهم ۶۰ درصدی تامین کنندگان اروپایی از فروش جهانی تراکتور
از سوی دیگر تراکتور به عنوان یکی از اصلی ترین ماشین آلات مصرفی در بخش کشاورزی جایگاه ویژه ای در تحقق این امر دارد و در حوزه تولید تراکتور نیز شاهد هستیم که بازار پویایی دارد و کشورهای اروپایی نیز در این حوزه پیشرو هستند. به عبارت دیگر داده های جهانی حاکی از این است که از منظر قاره ای تامین کنندگان اروپایی بیشترین میزان فروش تراکتور را دارا هستند به طوری که در سال ۲۰۲۱ این تامین کنندگان حدود ۶۰ درصد از کل فروش جهانی را رقم زده اند و ارزش محموله های صادراتی این کشورها به بیش از ۳۷ میلیارد دلار رسیده است. همچنین صادر کنندگان آمریکای شمالی با گرفتن سهمی حدود ۲۳ درصد در رتبه دوم قرار دارد و کشورهای آسیایی نیز با سهمی ۱۵ درصدی رتبه سوم صادراتی تراکتور از نظر ارزش صادراتی را از آن خود کرده اند.
نکته جالب توجه اینکه در بین کشورهای آسیایی، هندوستان بیشترین فروش تراکتور را دارد و به عبارت دیگر برند ماهیندرا پرفروش ترین تراکتور جهان است. در حقیقت ماهیندرا به عنوان یک برند تراکتور قابل اعتماد در سال ۱۹۴۵ تأسیس شد و امروزه یکی از تولی دکنندگان پیشرو تراکتور در هند و در سراسر جهان است. به گفته کارشناسان جهانی، این شرکت تراکتور سازی یک شرکت هندی است که تراکتور های باکیفیت بالا را برای رفع نیازهای کشاورزان می سازد. همچنین برد HP این تراکتورها بین ۱۵ تا ۷۵ اسب بخار است و موتورهای قدرتمند آنها نیز عالی هستند و حداکثر قدرت را بدون هدر دادن سوخت تولید می کنند.
میزان تولید تراکتور متناسب با تقاضا نیست
در حالی که هندوستان به عنوان یک کشور آسیایی در حوزه تولید تراکتور پرفروش ترین های محسوب می شود، تراکتور سازی ایران نیز سال ها است به تولید انواع تراکتور مشغول است. با این وجود آنچه به نام تراکتور ایران تولید می شود از منظر بسیاری از کارشناسان و کشاورزان کیفیت ها و استانداردهای لازم را ندارد. ضمن اینکه میزان تولید تراکتور در کشور متناسب با میزان تقاضا نیست و همین امر بر گرانی این ماشین کشاورزی دامن زده است.
در واقع به گفته عزت الله اکبری تالارپشتی رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی طبق گزارشات ارائه شده، در کشور سالانه به ۵۲ هزار دستگاه تراکتور نیاز داریم که تولیدات ما در شرایط فعلی در بهترین حالت ۲۷ دستگاه در سال است.
در حالی به گفته کارشناسان و کشاورزان بخش کشاورزی با کمبود و افزایش قیمت تراکتور مواجه است که اخیرا مصطفی وحید زاده، مدیرعامل گروه صنعتی تراکتور سازی ایران، از صادرات محصولات تولیدی این گروه صنعتی به ۲۵ کشور خبر داده و اذعان داشته است که در شش ماهه نخست امسال نیز ۱۵۰۰ دستگاه به ارزش ۲۲ میلیون دلار صادرات اتفاق افتاده که ۳۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.
بر اساس این گزارش در حالی گفته می شود صادرات تراکتور ایران انجام می شود که کشاورزان از کیفیت محصولات این شرکت رضایت ندارند و معتقدند یا آنچه به نام تراکتور صادراتی به دیگر کشورها ارسال می شود با کیفیت بالاتری تولید می شود که قابلیت صادرات دارد و یا اینکه مقاصد صادراتی این کالا غالبا کشورهایی است که از نظر تکنولوژی و کیفیت کالا بسیار پایین تر از ایران هستند که خواهان چنین محصولات بی کیفیتی هستند.
عقب ماندگی تراکتور ایران از تکنولوژی و دانش روز
با این وجود در خصوص دلایلی که موجب شده تراکتور سازی ایران ماشینی با این سطح پایین کیفیت تولید و عرضه کند سخن های بسیاری گفته شده است اما آنچه مشخص است این است که سازندگان تراکتور کشور تمایلی به شنیدن انتقاداتی که از سوی جامعه کشاورزی اعلام می شود ندارد و همتی نیز برای رفع کردن ایرادات تولیدات خود و به روز رسانی کردن محصولات خود ندارند. به طوری که مجتبی شادلو رئیس هیات مدیره اتحادیه باغداران ایران پیش از این با تاکید بر اینکه از نظر تکنولوژی تراکتور سازی کشور بسیار عقب است گفت: عقب ماندگی تراکتور ایران از دانش و تکنولوژی روز در حالی رخ می دهد که حدود ۴۰ سال پیش تراکتورهای خارجی که وارد کشور می شد بهره برداران را تا جایی که ممکن بود همراهی می کرد و با ایرادات جزئی از کار نمی افتاد.
محمد امین آسودار فعال حوزه کشاورزی که خود سال ها در بخش مکانیزاسیون فعالیت داشته است نیز معتقد است تراکتور ایران کیفیت لازم را ندارد. وی به بازار می گوید: ما یک طرح پایان نامه دانشجویی نیز اجرا کردیم که بر اساس آن طرح به این نتیجه رسیدیم که کیفیت تراکتورها بسیار ضعیف است و به هیچ وجه قابل مقایسه با تراکتورهای خارج کشور نیست.
آسودار می گوید: مشکل از اینجا نشات می گیرد که تولید تراکتور در کشور انحصاری است دقیقاً همان اتفاقی که برای خودرو سازی کشور رخ داده است و در نهایت تولید کنندگان این حوزه به دنبال رفع نارسایی های تراکتور نیستند.
چرب شدن اراضی کشاورزی به دلیل روغن ریزی بالای تراکتورهای ایرانی
وی ادامه داد: از سوی دیگر تقاضا برای تراکتور بسیار زیاد است و تراکتور سازی جوابگو نیست. به همین دلیل گاها می شنویم که کشاورزان می گویند حاضر هستند تراکتور دست دوم و حتی دست سوم خارجی را داشته باشند اما از محصول ایرانی استفاده نکنند. مسئله جدی که در مورد تراکتورسازی ایران وجود دارد این است که تراکتور کشور از نظر روغن ریزی بیداد می کند و حتی هشدار دادیم که به دلیل روغن ریزی های تراکتورها اراضی کشاورزی کشور در حال چرب شدن هستند!
این فعال بخش کشاورزی می گوید: از سوی دیگر حتی از نظر مسائل ارگونومی یعنی مسائل سلامت راننده های تراکتور مشکل دارد. به همین دلیل همه راننده تراکتورهایی که با تراکتور ایرانی کار می کنند مشکل زانو درد و کمردرد دارند. ما در این حوزه نیز پایان نامه هایی انجام داده ایم و عملا آزمایش کرده ایم و می دانیم تراکتورهای خارجی تا حدود زیادی این مشکل را رفع کردند که فشار به زانو و کمر راننده نیاید اما در تراکتور سازی کشور این مسائل رعایت نمی شوند و شاهد هستیم که حتی بسیاری از رانندگان تراکتور حساسیت های شنوایی خود از دست داده اند به دلیل صداهای ناهنجاری که ساعت ها در گوش رانندگان تراکتور وجود دارد. لذا به دلیل این موضوعات نیز شاهد هستیم کشاورزان راغب به استفاده از تراکتورهای خارجی هستند.
فرسودگی تراکتورها و افزایش تقاضا در بازار
وی همچنین در پاسخ به این سوال که چرا با تمام مشکلاتی که این محصولات دارد هنوز هم تقاضا برای آن زیاد است گفت: یکی از عوامل افزایش تقاضا برای تراکتور به دلیل فرسودگی تراکتورها است چون تراکتورها دوام آنچنانی ندارند و به راحتی در عرصه کشاورزی از کار می افتند، به تعمیر می افتد و از سوی دیگر توان و کشش تراکتورها پایین می آید.
آسودار با بیان اینکه کشاورزان غالبا متقاضی تراکتور ۳۹۹ فور. ویل. درایو یا همان چهار چرخ متحرک هستند که توزیع این نوع تراکتور در کشور بسیار کم است و لذا متقاضی بالا دارد.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که چه باید کرد که ایرادات تراکتور سازی کاهش یابد نیز گفت: اگر تراکتور زیر یک پوشش فنی برود یا از کانال دولت هدایت می شد شاید برخی از عیوب قابل رفع باشد اما مساله انحصاری بودن تراکتور مانع این امر است و در شرایط نبود رقیب تولید می کنند. ضمن اینکه ادعایی که تراکتور سازی در مورد توان تراکتور دارد واقعی نیست؛ یعنی در حالی که گفته می شود تراکتور ۳۹۹ فورویل درایو ۱۱۰ اسب بخار توان دارد اما اینگونه نیست چون تراکتورهای خارجی ۹۰ اسب بخار با این تراکتورها رقابت می کنند. از سوی دیگر گشتاور این تراکتور ها در مقایسه با تراکتورهای جان دیر یا اینترنشنال کم است و بیش از حد بُکسوات می کنند و لذا چرخ ها به راحتی از بین می رود. ما تمام این مسائل را در مزارع اندازه گیری کرده ایم اما باز هم تاکید می کنم که به دلیل انحصاری بودن، سازندگان به رفع عیوب و شنیدن حرف کشاورزان بی توجه هستند.