دولت سیزدهم مردادماه ۱۴۰۰ آغاز به کار کرد و با توجه به گذشت ۳۴ ماه از فعالیت خود اقدامات مختلفی در بخش‌های مختلف اقتصادی صورت گرفت که می‌توان به ایجاد شورای عالی جهاد کشاورزی به عنوان یکی از اقدامات مهم رئیس جمهور شهید اشاره کرد.
پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ بود که با توجه به ضرورت انجام اقدامات وسیع و سریع در راستای محرومیت‌زدایی و افزایش تولیدات کشاورزی و توسعه و عمران روستاها، اندیشه تأسیس جهاد سازندگی اعلام شد. با وجود فعال بودن ارگان‌های رسمی دولتی در این حوزه‌ها، نهاد جهاد سازندگی در ۲۷ خرداد ماه ۱۳۵۸ با فرمان امام خمینی(ره)، با شعار فراهم آوردن نهضتی همه‌جانبه برای مبارزه با فقر و محرومیت بجا مانده از رژیم گذشته و توسعه و عمران روستایی، به وجود آمد.
رو به افول رفتن نهاد جهاد سازندگی در سال ۱۳۷۹
هدف اصلی امام خمینی(ره) لغو سیستم تقسیم اراضی و احیای سیستم یکپارچگی اراضی حتی تحت مالکیت مستقیم دولت بود. همان زمان خودشان در سخنرانی ۱۲ بهمن سال ۱۳۵۷ گفتند که این طرح ممکن است ۲۰ سال طول بکشد تا عملی شود و این در حالیست که ۴۰ سال از انقلاب جمهوری اسلامی ایران گذشت و احیاء نشد که گویا مقاومت شدید کشاورزان و نبود برنامه منسجم و پیگیر دلیل عدم موفقیت طرح مذکور بوده است. این نهاد انقلابی بعدها به وزارت جهادسازندگی تبدیل شد و در نهایت در سال ۱۳۷۹ با ادغام در وزارت کشاورزی رفته رفته رو به افول رفت. اما گفتمان جهادی با درایت‌های مقام معظم رهبری با محوریت گروه‌های جهادی و مردمی استمرار یافت.
نقش جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی
در طول هشت سال دفاع مقدس، رسته‌های مختلفی سعی کردند تا در بخش‌های گوناگون جبهه‌های جنگ نقش‌آفرینی کنند. جهاد سازندگی از جمله ارگان‌هایی بود که با اقدامات خود توانست در پیشبرد اهداف فرماندهان در جنگ تحمیلی و مخصوصاً عملیات‌ها نقش‌آفرینی کند.
در عملیات فتح‌المبین جهاد سمنان با تیپ ۸ نجف و تیپ ۱ لشکر ۹۲ زرهی در منطقه رقابیه مستقر شد که زلیجان، منطقه‌ای پرت و خارج از دید دشمن، به‌عنوان یک محور عملیاتی انتخاب شد. جهاد سمنان مأموریت داشت از دورترین نقطه زلیجان، جاده‌ای تا نزدیک‌ترین نقطه به خاکریز دشمن احداث کند. برای شناسایی منطقه باید وارد محوری می‌شدند که تحت پوشش گشتی‌های عراقی قرار داشت و امکان اسارت جهادگران بود. وقتی احداث جاده به یک کیلومتری دشمن رسید، محسن رضایی، فرمانده کل سپاه وقت، به‌صورت غیررسمی از آنجا بازدید کرد تا گشتی‌های عراقی او را شناسایی نکنند. جهاد سمنان موفق شد دو روز پیش از آغاز عملیات این جاده را به نزدیک‌ترین نقطه ممکن برای آغاز عملیات برساند. جهاد سمنان با هماهنگی واحد مهندسی سپاه و ارتش این جاده را به پایان رساند.
در عملیات بیت‌المقدس جهاد باید با سرعت عمل بالا، مسیر آب‌گرفتگی ایجاد شده در عملیات‌های پیشین را منحرف می‌کرد تا امکان تردد به جاده خرمشهر فراهم شود. جهادگران باید هم‌زمان قبل از شروع عملیات، سه‌دهنه پل را (از سه محور کرخه کور و هویزه، جاده اهواز-خرمشهر و محور ساحل کارون) احداث می‌کردند، سپس با احداث جاده‌ای، آن را به جاده خرمشهر وصل می‌کردند.
جهادگران ابتدا این جاده را به طول ۹ کیلومتر از دب حردان در نوار ساحلی کارون تا دارخوین در میان آتش دشمن احداث کردند و بارها در حین کار با نیروهای عراقی درگیر شدند، اما این جاده تا کنار کارون و در ادامه، تا جاده خرمشهر ادامه یافت. شن‌ریزی و زیرسازی این جاده باید اساسی انجام می‌گرفت تا به‌عنوان جاده اصلی آن منطقه مورداستفاده قرار گیرد. با رسیدن جاده به ساحل کارون، گروه پل‌سازی جهاد اصفهان وارد عمل شد.
تلاش برای احیای جهاد در دوران کار شهید ابراهیم رئیسی
نیاز به احیای این سازمان، در هر سفر استانی رئیس‌جمهور شهید به ویژه به مناطق محروم پررنگ‌تر می‌شد و شهید آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» نهم مهر ماه ۱۴۰۰ در سفر به کهگیلویه و بویراحمد از احیای جهاد سازندگی در کشور سخن گفت. استقبال از ایده احیای جهاد از سوی نیروهای جهادگر و مردم سبب شد که رئیس‌جمهور در تاریخ ۱۶ دی ماه ۱۴۰۰ تشکیل «شورای عالی جهاد سازندگی، امور عشایر و توسعه روستایی» را تصویب کند که این از جمله مهم‌ترین اقدامات عملی دولت سیزدهم بود.
هدف دولت در این حوزه به گفته شهید آیت‌الله رئیسی احیای اقتصاد روستایی برای پیشگیری از سیل مهاجرت به شهر و افزایش حاشیه‌نشینی بود. رئیس‌جمهور شهید با تأکید بر اینکه اگر اقتصاد روستا را فعال کنیم شاهد تولید روزافزون و کاهش مهاجرت از روستا به شهر و حاشیه‌نشینی خواهیم بود، متذکر شده بود که «برای فعال شدن اقتصاد روستا باید زیرساخت‌های روستایی مهیا شود و برای تحقق این مهم نیاز به احیای جهاد سازندگی داریم و این موضوع در دستور کار دولت است».
این مسئول شهید، از انحلال جهادسازندگی و عوارض و تبعات آن انتقاد و تاکید کرده بود که «مرور زمان نشان داد با ادغام جهاد و کشاورزی، امر جهاد مغفول مانده است.» کشاورزی در روستاها هم، نه کیفیت و نه کمیت مورد انتظار را نشان می‌دهد و نیازمند ورود تفکر و اقدامی‌ست که به‌صورت یکپارچه معضلات را شناسایی و هدفمند به حل آن بپردازد.
ایجاد شورای عالی جهاد سازندگی؛ ابتکار شهید جمهور برای احیای جهاد سازندگی
سید وحید موسویان- عضو حقیقی شورای عالی جهاد سازندگی- نیز در گفت و گو با ایسنا، درباره اقدامات انجام شده در این حوزه گفت: از جمله مهم‌ترین اقدامات شهید آیت الله رئیسی پس از روی کار آمدن احیای جهاد سازندگی بود که این امر به دو روش امکان پذیر بود. یکی از این روش‌ها این بود که جهاد سازندگی را از وزارت جهاد کشاورزی جدا کنیم که ساختار قدیمی داشت که فرسایش یافته بود و به انرژی مضاعفی نیاز داشت.
وی افزود: از طرفی نیز طی سالیانی که حضرت سید علی خامنه‌ای رئیس جمهور بودند، در نهاد ریاست جمهوری واحدی به عنوان معاونت محرومیت‌زدایی ایجاد و فعالیت می‌کرد تا به امروز که در نهاد ریاست جمهوری نهادی به معاونت مناطق محروم وجود داشت. در دولت قبلی نیز با عنوان معاونت مناطق محروم و توسعه روستایی معاون اول فعال بود. ابتکار شهید ابراهیم رئیسی این بود که یک حد وسطی را پیش گرفتند و دو سال گذشته شورای عالی جهاد سازندگی را به عنوان یک نهاد بالادستی برای احیای جهاد سازندگی تشکیل دادند که تعدادی از وزرا و سران کشور در آن حضور دارند و این شورا هفت عضو حقیقی دارد.
این عضو حقیقی شورای عالی جهاد سازندگی در پایان ادامه داد: جلسات این شورا با حضور شهید ابراهیم رئیسی و معاون اول وی آقای مخبر برگزار می‌شد. در این دو سال اقدامات بسیار زیادی انجام شده و جهاد سازندگی وارد مسیر احیا شده است. جمع اعضای حقیقی شورای عالی جهاد سازندگی سال گذشته به محضر مقام معظم رهبری رفتیم که ایشان نیز نکاتی را متذکر شدند و مقرر شد جهاد سازندگی را که این رئیس جمهور شهید احیا کردند، با رویکرد «جهاد گام دوم انقلاب» پیش ببریم و تنها به مسئله محرومیت زدایی از روستاها و مناطق محروم پرداخته نشده و مسائل بسیار زیادی را در برگرفته است که یکی از این اقدامات، احیای واحدهای کوچک اقتصادی است که مقام معظم رهبری نیز به آن در سخنرانی‌های اخیر خود به عنوان جهاد اقتصادی خودکفایی اشاره کردند.