سود دامداران بیشتر است یا صنایع لبنی؟

بخش دوم مناظره لبنیاتی ها با دامداران که در خبرگزاری مهر برگزار شد، به شرح ذیل است:

-سعیدسلطانی سروستانی مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران: یک کوتاهی دیگر از طرف دولت در رابطه با دامداران انجام شد. به عنوان مثال زمانیکه تعزیرات به سراغ دامدار رفت از او نپرسید که قیمت تمام شده شیر چقدر است؟ در حالیکه درقانون افزایش بهره وری دولت مکلف شده است که هرساله قیمت تضمینی برای شیرخام تعیین کند. در ماده 33 می گوید تولیدکننده بخش کشاورزی می تواند کالای خود را از طریق تابلوی بورس عرضه کند و چنانچه قیمت روی تابلوی بورس کمتر از قیمت تضمینی که از سوی دولت تعیین شده است، بود دولت باید اختلاف قیمت آنرا بپردازد درحالیکه در عمل چنین اتفاقی نیفتاد.

این اقدام اعتماد تولیدکنندگان را از دولت سلب کرده است. در شرایط امروز تولید تبدیل به یک قمار بزرگ شده است که اگر به آن توجه نشود قطعا علاوه بر تولیدکننده به همه جامعه آسیب وارد خواهد شد. چون این موضوع عوارض اجتماعی بسیار زیادی دارد .مثلا اگر یک تولیدکننده نتواند بدهی خود را بپردازد باید برود زندان و معلوم نیست زن و بچه این شخص بعد از این اتفاق چه سرنوشتی خواهند داشت و هیچ کس به این مسائل در کشور توجه نمی کند.
 
اگر فرض براین کنیم که از یک میلیون و 30 هزار راس گاو و گوساله هلشتاین ثبت شده که ماهیانه از آن رکورد می گیرند و بطور مثال می گویند الان رکورد این گاو بالای 9 تن است و حدودا بیش از 500 هزارعدد از این گاو الان گاو مولد است رکورد تولید ما برای همین گاوها در حدود 4.5 میلیون تن است نه 3.5 میلیون تنی که آقای باکری گفت. این آماری است که در رایانه ها ثبت است.
 
-علیرضاعزیزاللهی مدیر بخش شیرخام و امور مجتمع‌های شرکت صنایع شیر ایران : رکوردی که اعلام می کنند برای بهترین گله های کشور است. گله هایی که تحت پوشش ثبت و رکورد استاندارد قرار دارند بهترین گله های کشور هستند. براین اساس میانگینی که مرکزآمار اعلام می کند برای این گاوها 9 تن است ،میانگین کل کشور نیست و قطعا رقم پائین تر از آن است.
 
-سلطانی: درحال حاضرهرکسی در کشور یک آماری ارائه می کند. درجلسه ای که با مسئولان مرکز آمار داشتیم آنها گفتند تعداد کارخانجات صنایع لبنی چقدر است که من گفتم می گویند در حدود 500 و اندی است. گفتند 80 تا 90 عدد آنها بزرگ هستند که تحت پوشش انجمن قرار دارند. در همین حال به اسماعیلی رئیس اتحادیه صنایع لبنی زنگ زد و این سئوال را از او پرسید که اسماعیلی گفت در حدود 800 کارخانه لبنی در کشور وجود دارد که بین 500 تا 550 عدد از آنها فعال هستند و مابقی تعطیلند.
 
بعد از او پرسید هرکدام از آنها بطور متوسط چقدر شیر تولید می کنند؟ که اسماعیلی هم جواب قشنگی داد و گفت اگر دارایی به سراغشان برود می گویند 3 تن و اگر بخواهند شیرخشک بدهند می گویند 30 تن.
 
-عزیزاللهی: این اشکال واقعا وارد است و من کاملا آنرا قبول دارم اما به نظر من کاری که مرکز آمار می کند به مراتب دقیقتر از کار معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی است. درحقیقت ما مبنای آنالیز درستی نداریم ،ولی با این وجود برآوردی که در مرکز آمار ایران انجام می شود نسبت به کار معاونت اموردام مستندتر، علمی تر  وقابل قبول تر است.
 
-سلطانی: قبل از اینکه شیریارانه ای حذف شود دریافت شیرخام صنایع لبنی در حدود 5 میلیون 800 هزارتن بوده است الان در حدود 300 هزارتن کاهش یافته است. یک رقم 2 میلیون و 400 هزارتنی شیریارانه ای داشتیم که البته من این میزان را قبول ندارم چراکه شاید نصف این شیریارانه ای به بازار می آمد و عده ای فقط برای یک میلیون و200 هزارتن آن فقط یارانه اش را دریافت می کرده اند و کلاه سر مردم بیچاره میگذاشتند.
 
یعنی در حدود یک میلیون تن شیر از گردونه خارج شده است.  بعبارتی اگر این یک میلیون تن را از این 5 میلیون و 800 هزارتن کم کنیم باید الان صنایع لبنی در حدود 4 میلیون 800 هزارتن شیرخام را دریافت کنند. درحالیکه الان صنایع لبنی شیر بیشتری دریافت می کنند.
 
یک موضوع دیگری که در این رابطه وجود دارد خودمصرفیهاست. درحال حاضر واحدهای تولید شیرخام سنتی به شدت در کشور افزایش پیدا کرده اند.  به عنوان مثال در خیابان ستارخان نبش خیابان دریانو یک تانکر 10 تنی شیر از یزد می آید و ملت هم در صف ایستاده اند وشیر دریافت می کنند. قیمت شیر در اینجا تا پیش از عید نوروز 1100 تومان بود ولی الان 1300 تومان شده است.
 
بنابراین میزان شیری که درکشور تولید می شود بسیار بالاست و فقط نباید همان شیری که کارخانجات صنایع لبنی دریافت می کنند را در نظر بگیریم. شاید صنایع لبنی بخواهد با کم جلوه دادن آمار تولید شیر در کشور دوباره بخواهد برای مصارف خود واردات شیرخشک را از سر بگیرد در حالیکه نباید این کار را انجام داد.
 
آمار مرکز آمار میزان شیری است که نقدا درب کارخانجات تحویل می شود. ضمن اینکه در حدود 700 هزارتن شیرخشک در سال جذب می کنند که اگر آن هم به رقم 5 میلیون و 800 هزارتن اضافه شود در حدود 6 میلیون و 300 هزارتن محاسبه می شود که آمار مرکز آمار است. پس با این کار ما هم خودمصرفیها را نفی می کنیم و هم می گوئیم واحدهای سنتی تولید شیرخام در کشور وجود ندارد.
 
اگر دولت کاری کند که توان خرید مردم بالا برود آنوقت صنایع لبنی به کمبود واقعی خواهند رسید. اینکه کارخانجات الان با ظرفیت ناقص کار می کنند طبیعی است. اینکه ممکن است کارگر زیادی داشته اند و اخراج کرده اند و تامین اجتماعی جریمه کرده است و یا اینکه آنها را نگهداشته اند و هزینه سربارشان روز به روز بالاتر می رود درست است. ولی بطور کلی باید در ارتباط با اعلام آمارها باید دقت بیشتری کنیم.
 
بنیاد مستضعفان به عنوان بزرگترین تولیدکننده شیرخام در حدود 750 هزارتن شیرتولید می کند و نسبت به سال گذشته 11 درصد افزایش تولید داشته است. در این واحدهای صتعتی که یک راس گاو شناسنامه دار 100 درصد خالص را که الان در حدود 5 میلیون تومان قیمت گذاری می کند هیچگاه آنرا به کشتارگاه نمی فرستد و طبیعتا در چنین واحدهایی افزایش تولید شرخام هم داشته ایم.
 
واحدهای نیمه صنعتی یا سنتی مان هم یا کاهش داشتیم یا تعطیل شده اند. به عنوان مثال 30 درصد دامداریهای واقع در فشافویه تعطیل شده اند. اینها را باید در کنار هم ببینیم. همانطور که قبلا گفتم تا پایان سال 1388 رشد 8 درصدی تولید شیرخام داشته ایم و تاپایان سال 1389 رشد که نداشته ایم هیچ بلکه 3 درصد هم کاهش داشته ایم. در سال 90 هم مجموعا نه کاهش تولید شیرخام داشته ایم و نه افزایش.
 

 
-عزیزاللهی: سال گذشته در اکثر گاوداریها افزایش نرخ خوراک دام موجب شد میانگین رکورد در گله ها تغییر کند. یعنی ما رکورد 39 و 40 کیلو در گله ها زیاد داشتیم. ولی برای اینکه دامدار از میانگین 30 کیلو به 40 کیلو برود مجبور بود خوراک غنی و پرپروتئین مصرف کند که قیمتش در بازار بسیار بالا بود. با این حال دامدارها عمدا میانگین تولید شیر گله را از 36 کیلو را به 30 کیلوگرم رساندند.
 
درحقیقت دامدارها با کاهش رکورد تولید شیر گله هایشان می خواستند هزینه هایی که برآنها تحمیل شده است را به نوعی مدیریت کنند. یک اتفاق دیگری هم افتاد. همیشه قیمت شیر منطقی تر از قیمت گوشت بود. بنابراین در گله های اصیل ما علی رغم وجود گاوهای شیری گاوهای کم تولید هم نگهداری می شد بطوریکه میانگین رکورد آنها در حدود 15 کیلوگرم بود و دامداران آنرا نگه می داشتند. چون قیمت شیر بیشتر از گوشت بود.
 
درحالیکه الان قیمت تلیسه کمتر از قیمت گاو گوشتی است. قیمت گوشت به قدری بالا رفته که دامداران شروع به حذف دامهای کم تولید خود کردند. در حال حاضر محدوده رکورد تولید شیر کف 25 کیلوگرم است و سقف آن هم 33 کیلوگرم است  و کمتر یا بیشتر از این میزان اصلا توجیه اقتصادی ندارد. درحقیقت از دوطرف کاهش تولید داریم. مجموعه این اقدامات موجب شد که تولید شیر در گاوداریهای صنعتی هم کاهش پیدا کند.
 
البته بخشی از این موضوع هم به اجرای قانون هدفمندکردن یارانه ها بازمی گردد. بطوریکه با اجرای این طرح یک نوع تنبلی در قشر روستایی کشورمان بوجود آمد. با توجه به مطالعاتی که در 28 دهستان سراسر کشور داشتیم مشخص شد که تولید شیرخام بعد از اجرای قانون هدفمندی در این مناطق نسبت به سال قبل در حدود 16 درصد کاهش داشته است.
 
همیشه نسبت جذب شیر از دامداریهای سنتی 50 درصد بود. درحالیکه الان این میزان به حدود 35 درصد رسیده است. دلیل این موضوع هم این است که این مراکز از دامداریهای کوچک روستایی شیر جمع آوری می کردند و وقتی دامداریهای سنتی روستایی میزان تولیدشان کاهش پیدا کرد دیگر مراکز جمع آوری شیر نتوانستند شیرآنها را جذب کنند. کاهش میزان دریافت و عرضه شیر خام مراکز جمع آوری شیر بخوبی گویای کاهش تولید شیرخام در کشور است.
 
به هرحال این عوامل را وقتی کنار هم می گذاریم متوجه می شویم که میزان تولید شیرخام در کشور به شکل چشمگیری کاهش یافته است اما با این حال نمی توانیم آمار دقیقی ارائه بدهیم که چند درصد کاهش داشته ایم. امیدواریم مرکز آمار با اتخاذ روشهای علمی اقدام به آمارگیری دقیق در رابطه با این موضوع کند تا کاملا مشخص شود تولید شیر در کشور به چه میزانی کاهش یافته است و نهایتا دولت برمبنای این آمار و اطلاات مستند در این بخش سیاستگذاری کند تا به تولیدکنندگان آسیب وارد نشود. از سویی دیگر تقاضای مردم هم افزایش یافته است.
 
* آقای سلطانی،  صنایع تبدیلی معتقدند دامداران هرگز به قیمت های مصوب دولت برای شیر خام متعهد نبوده اند. آیا شما به توافق اخیر پایبند خواهید ماند؟
 
-سلطانی: اگر بگوئیم 12.5 میلیون تن ظرفیت تولید شیرخام در کشور وجود دارد که درحال حاضر فقط در حدود 6 میلیون تن شیرخام تولید می شود در حدود 6 میلیون تن ظرفیت خالی برای تولید شیرخام در کشور وجود دارد.
 
درحال حاضر قیمت تمام شده هرکیلوگرم شیرخام برای دامدار در حدود 1100 تومان است درحالیکه ما قبول کردیم در ازای دریافت نهاده ارزان قیمت یارانه ای از شرکت پشتیبانی امور دام هرکیلوگرم ازاین شیر را با قیمت 930 تومان درب کارخانه صنایع لبنی عرضه کنیم. امروز کارخانجات حق ندارند بیشتر از 930 تومان هرکیلوگرم شیرخام را از دامدار بخرند و از سویی دیگر دامدار هم حق ندارد بیشتر از این قیمت شیرخام خود را به کارخانجات تولید فرآورده های لبنی عرضه کند.
 
البته درصورتیکه دولت نهاده های ارزان قیمت در اختبار دامداران بگذارد. کارخانجات هم پول شیرخام دامداران را هم نقدی پرداخت کنند نه اینکه یک چک دو ماهه برای دامدار صادر کنند. درحالیکه الان اختلاف قیمت نهاده در بازار آزاد با قیمت نهاده ای که تامین می شود در حدود 170 تومان است.
 
با توجه به اینکه باید درحدود 190 گرم سویا در جیره غذایی دام وجود داشته باشد اما بدلیل افزایش قیمت و کمبود این نهاده در بازار 190 گرم سویا را در جیره غذایی دام استفاده نمی کنیم. 190 گرم سبوس هم استفاده نمی کنیم. 245 گرم ذرت و جو هم استفاده نمی کنیم.
 
-عزیزاللهی: البته ما با آقای سلطانی در مورد قیمت تمام شده شیر خام اختلاف داریم. براساس آنالیزی که برای جیره غذایی یک راس گاو شیری وجود دارد تاثیر این اقلام در قیمت کنستانتره در حدود 7 درصد و تاثیر آن در قیمت یک کیلوگرم شیرخام در حدود 4.5 درصد است نه بیشتر.
 
-سلطانی: درحال حاضر اتحادیه مازاد برمیزان مورد نیاز دامدار به کنستانتره برای تولید یک کیلوگرم شیر نهاده ارزان قیمت می دهد. اختلاف قیمت نهاده هایی که به دامدار می دهیم با قیمت این نهاده ها در بازار آزاد در حدود 170 تومان است. به دامداران گفتیم بجای اینکه شیرشان را به دلالها بدهند و ماهیانه 3 درصد از آنها سود دریافت می کردند. اتحادیه ان روند را حذف کرده است.
 
یعنی برای خریدیک کیلوگرم سویای 900 تومانی که دامدار می بایست ظرف مدت 2 ماه 6 درصد سود به دلال می داد به عبارتی 5400 تومان سود به دلال می دادند درحالیکه با قرارداد جدید دامداران نه تنها سودی به دلالها پرداخت نمی کنند بلکه هم اکنون شیرخود را پیش فروش می کنند چون قبلا 2 تا 3 ماه پول شیرخود را دریافت می کردند.
 
الان با دامدارها صحبت کردیم گفتیم چک کارخانه را به شرکت پشتیبانی امور دام بدهد و برای یک ماهشان علوفه بگیرند بطوریکه از پول شیرشان 2 ماه دیگر کم شود. بخاطر همین می گویم دامدار حق ندارد بیش از 930 تومان شیرخامش را به صنایع لبنی عرضه کند.
 
در این قراداد کارخانجات باید شیر را بصورت نقدی از دامداران خریداری کنند. حالا اگر دامدار با کارخانجات تفاهم کند می تواند پولش را 2 ماه دیگر بگیرد از آن طرف هم کارخانجات کمی چشم خود را بر روی بار میکروبی شیرخام دامدار ببندند تا با یکدیگر بتوانند کار کنند. جایزه چربی هم امروز برای دامدار توجیه اقتصادی دارد ، یعنی اگر یک ماده ای استفاده کرد که کیفیت خوراک خود را بالا ببرد می داند که تفاوت بین شیر4درصد چربی و 3.2 درصد چربی در حدود 80 تومان است. پس ارزش دارد که در کیفیت غذای دام خود تغییراتی ایجاد کند تا بتواند از مزیت آن استفاده کند.
 
نادیده گرفتن اختلاف قیمت تمام شده 1100 تومانی با قیمت 930 تومانی کمک به مصرف کننده است و تلاش می کنیم در مرحله بعد این موضوع را تثبیت کنیم و سپس اگر توانستیم در مرحله بعدی قیمت را کاهش دهیم.
 
-عزیزاللهی: این طرح بسیار خوبی است اما به شرط آنکه اجرا شود. اما به نظر من دامداران از این طرح استقبال نخواهند کرد.
-چمنی: با توجه به اینکه کار دامداری نسبت به کار تولید فرآورده های لبنی کاری به مراتب سخت تر است؛ لذا صنایع لبنی دوست دارند که دامدارها هم سود ببرند اما یک حاشیه سود منطقی که به صنایع لبنی هم لطمه ای وارد نشود. با این وجود دامداران براساس تفاهم نامه ای که دارند هنوز شیرخام خود را کیلویی 930 تومان به صنایع لبنی عرضه نمی کنند. هم اکنون دامدارها باقیمت 1100 تومان  شیرخام خود را به کارخانجات صنایع لبنی می فروشند.
 
-سلطانی: دامدار بطور طبیعی نمی تواند بلافاصله قیمت شیرخام خود را کاهش دهد بلکه برای اینکه متضرر نشود حداقل باید 20 روز بعد از انعقاد قرارداد به مفاد آن عمل کند.
 
اتحادیه به دامدارانی که قرارداد بسته اند نهاده ارزان قیمت می دهد و اعلام هم کرده ایم که وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکت پشتیبانی اموردام به تعهدات خود در رابطه با دامداران عمل کند تا این روند ادامه داشته باشد که خوشبختانه آنها براساس توافقات فی مابین به تعهدات خود عمل می کنند و نهاده ارزان قیمت را در اختیار اتحادیه می گذارند و اتحادیه هم آنرا بین تولیدکنندگان در سراسر کشور توزیع می کند.
 
البته هنوز با دامداران استانهای خراسان رضوی، اصفهان، البرز و قم قراردادی در این زمینه منعقد نکرده ایم ولی دامداران سایر استانها به مفاد این مصوبه پایبند هستند و شیرخام خود را با قیمت 930 تومان عرضه می کنند. در استان تهران هم درحال انعقاد قرارداد با دامداران هستیم.
 
-عزیزاللهی: یعنی اتحادیه سراسری دامداران هنوز با دامداران استانهای اصلی کشور که بزرگترین واحدهای صنعتی دامداری را دارند قرار داد منعقد نکرده است و آنها حق دارند به هرقیمتی که می خواهند شیرخام خود را به کارخانجات صنایع لبنی عرضه کنند.
 
-سلطانی: قیمت تمام شده یک کیلوگرم شیرخام در حدود 1100 تومان است ضمن اینکه دامدارها 3 شیفت کاری فعالیت می کنند درحالیکه کارخانجات صنایع لبنی از زمانیکه محصولشان فرآوری بشود تا زمانیکه محصولاتشان به دست مصرف کننده برسد در حدود 40 درصد سود برای محصولات خود منظور می کنند. از این میان فقط 17 درصد کارخانجات صنایع لبنی سود می برند.
 

 
-حسین چمنی مشاور انجمن صنفی صنایع فرآورده های لبنی ایران : مشخص نیست برآورد آقای سلطانی از چه مرجعی بدست آمده است، اما روشن است که کاملا اشتباه است. صنایع تبدیلی حسابرسی رسمی می شوند و تعدادی از آنها در بورس حضور دارند. تراز مالی همه آنها حاکی از سود حدود 3 درصدی سال گذشته وزیان حدود یک درصدی سال جاریست. در نقطه مقابل برآوردهای کارشناسی نشان می دهند که قیمت 930 تومانی که برای شیر خام در نظر گرفته شده حداقل 15 درصد سود برای دامداران درپی دارد که البته حق آنان است. اما حباب موجود در قیمت شیر خام سود 40 درصدی را نصیب دامداران می کند که در شرایط فعلی به مصلحت نیست و نتیجه آن منجر به زیان صنایع و فشار بر مردم شده است.
 
-عزیزالهی: آقای سلطانی این موضوع را قبول دارید با توجه به قیمت گوشت، قیمت تلیسه، گاو و گوساله نر هزینه  پشت گله از محل درآمد آن تامین می شود؟
 
-سلطانی: این صحبتی که می کنید همیشگی نیست و مقطعی است.
 
-عزیزاللهی: اگر بپذیریم که هزینه پشت گله از محل درآمد آن تامین شود فقط هزینه دام مولد می ماند. با توجه به اینکه 70 درصد هزینه های یک دامداری مربوط به علوفه و نهاده های دامی است اگر یک گاو شیرده مولد برای تولید 10 کیلوگرم بخواهیم جیره اش را تنظیم کنیم باید 13.5 کیلوگرم کنستانتره با قیمت هرکیلوگرم 950 تومان،  3کیلوگرم ذرت علوفه ای با قیمت هرکیلوگرم 150 تومان، 4.5 کیلوگرم یونجه بدهیم با قیمت هرکیلوگرم 650 تومان و...
 
الان دامداران با توجه به افزایش قیمت گوشت قرمز در بازار می توانند هزینه پشت گله را از محل درآمد آن تامین کنند درحالیکه قبلا نمی توانستند این کار را انجام دهند.
 
-سلطانی: به هرحال دامدرانی که با اتحادیه قرارداد دارند موظفند که شیرخام خود را باقیمت 930 تومان به کارخانجاتی صنایع لبنی تحویل دهند ولی هزینه های دیگر به شما ارتباطی ندارد. به هرحال اگر دامداران شیرخام خود را گرانتر از 930 تومان دادند شما نخرید.
 
* گزارش از محمدابراهیم پاکزاد