قانون ساماندهی مبادلات مرزی که در مهر ماه سال 84 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در مرداد ماه سال 85 آیین‌نامه اجرایی آن از سوی هیات وزیران ابلاغ شده است به کلیه اهالی ساکن در مناطق مرزی کشور اجازه می‌دهد با دریافت کارت مبادلات مرزی مشمول تسهیلات مصوب در مفاد این قانون شوند اما چنین قانونی نمی‌تواند حربه‌ای برای عده‌ای شود تا هر محصول کشاورزی را که با سلامت مصرف‌کنندگان سر و کار دارد، بدون نظارت گمرک و دیگر سازمان‌های نظارتی وارد کشور کنند.
در ماده 6 قانون ساماندهی مبادلات مرزی آمده است: « وزارت تجارت باید فهرست، نوع، مقدار و میزان معافیت حقوق ورودی کالاهای قابل ورود توسط مرزنشینان و شرکت‌های تعاونی آنها را به صورت منطقه‌ای تعیین و پس از تأیید کارگروه موضوع ماده 12 قانون مزبور برای تصویب به هیات وزیران ارسال کند».
در تبصره 4 همین ماده قانونی تاکید شده است: « صادرات و واردات توسط مرزنشینان و شرکت‌های تعاونی‌های آنها فقط در حوزه گمرکات بازارچه‌های مرزی یا گمرک همان استان باید صورت گیرد».
این در حالیست که ثبت نشدن محموله‌های انبه وارداتی به کشور در آخرین آمار واردات گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد این محصول که امروزه در بازار و گوشه و کنار هر جاده‌ای قابل مشاهده است بدون در نظر گرفتن قانون ساماندهی مبادلات مرزی و نقش نظارتی دستگاه‌های متولی مانند گمرکات به کشور وارد شده است.
از سوی دیگر در نخستین تبصره ماده 8 قانون ساماندهی مبادلات مرزی به صراحت آمده است: « در ورود این کالاها، رعایت قوانین و مقررات بهداشتی و قرنطینه‌ای الزامی است».
گرچه این تبصره در آیین‌نامه اجرایی ابلاغ شده از سوی هیات وزیران تفسیر نشده اما همواره سازمان‌های نظارتی مانند سازمان حفظ نباتات، سازمان استاندارد و وزارت بهداشت در تایید سلامت محصولات کشاورزی و غذایی وارداتی و صادراتی دخیل بوده‌اند.
قوانین و استانداردهای داخلی و بین‌المللی نیز ارزیابی سالم یا ناسالم بودن محصولات کشاورزی وارداتی یا صادراتی را به کشورهای مبدأ و مقصد واگذار می‌کند که البته این موضوع برای محموله‌های قاچاق صدق نمی‌کند.
رضا فتوحی - رییس سازمان حفظ نباتات - در این باره به ایسنا گفت: بر اساس بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی موضوع ماده 16 قانون افزایش بهره‌وری، واردات هر گونه میوه به کشور ممنوع است اما انبه‌هایی که به کشور وارد می‌شوند توسط تعاونی‌های مرزنشینان صورت می‌گیرد که بر اساس بخشنامه‌های گمرک، سازمان توسعه تجارت ایران و معاون حقوقی ریاست جمهوری واردات محصولات کشاورزی توسط مرزنشینان در چارچوب ماده 8 قانون ساماندهی مبادلات مرزی مستثنی از ممنوعیت مذکور است.
این در حالیست که اسماعیل عباس پور- مدیرکل بازرگانی وزارت جهادکشاورزی - اظهارکرد: وزارت جهاد کشاورزی از خرداد ماه سال 90 تاکنون هیچ مجوزی برای واردات میوه اعم از میوه‌های لوکس و فانتزی (انبه، نارگیل، آناناس و ... ) تا میوه‌هایی مانند پرتقال، سیب و ... صادر نکرده و محموله‌های انبه که امسال به کشور وارد شده‌اند از کانال بازارچه‌های مرزی و مبادی غیر رسمی به صورت قاچاقی آمده‌اند.
گرچه رییس سازمان حفظ نباتات معتقد است: این سازمان تنها مسئول اعمال ضوابط قرنطینه و بهداشت گیاهی محموله‌های وارداتی است و اگر چه ممکن است انبه‌های وارداتی از نظر بهداشت گیاهی مشکلی نداشته باشند اما اگر برای واردات اینگونه محصولات، مجوزهای دیگری از طریق ارگان‌های دیگر لازم است پیگیری شود و پاسخگو باشند.
اما قانون و آیین‌نامه اجرایی علی‌رغم تاکید بر تضمین سلامت و بهداشت محموله‌های وارداتی به سازمان‌های متولی مانند سازمان حفظ نباتات اشاره نکرده است که نگرانی درباره میزان سلامت این محموله‌ها را که البته از مبادی غیر رسمی هم وارد می‌شود بیشتر می‌کند.
با توجه به قوانین و مقرارات ملی و بین المللی که بر تایید سلامت و گواهی بهداشت محصولات غذایی و کشاورزی وارداتی و صادراتی تاکید دارد به نظر می رسد سازمان های متولی مانند سازمان حفظ نباتات، وزارت بهداشت و سازمان استاندارد نباید با تمسک به معافیت های مالیاتی مندرج در قانون ساماندهی مبادلات مرزی خیال خود را از نظارت بر این محموله ها راحت کرده و از انجام وظیفه در این زمینه سر باز زنند.
ایسنا