وابستگی کارخانه های قند خراسان رضوی به شکر وارداتی

چغندرقند از محصولات کشاورزی است که به آب زیاد نیاز دارد و طی چند سال اخیر تداوم پدیده خشکسالی و محدودیت منابع آبی موجب کاهش محسوس سطح زیر کشت و میزان تولید این محصول در خراسان رضوی و به تبع آن ایجاد مشکل برای کارخانه ها در تامین خوراک برای تولید شده است.

کاهش سطح زیر کشت چغندرقند و تامین نشدن نیاز کشور به شکر، راه واردات شکر خام را باز کرد و کارخانه های قند نیز به منظور حفظ سرمایه و تامین هزینه های مرتبط با کارگر و سایر امور به ناچار به استفاده از شکر خام رو آورده اند.

مسوولان حوزه کشاورزی ناگزیر برای حفظ تولید چغندرقند به استفاده از روشهای بهینه سازی مصرف آب، تغییر الگوی کشت و تغییر فصل کشت از بهار به پاییز روی آورده اند.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید: چغندرقند از محصولات آب بر است که کشت آن دشوار می باشد و در فصل پاییز برداشت می شود.

'محمد صبور بیلندی' به خبرنگار ایرنا گفت: حدود 10 سال پیش 75 هزار هکتار از مزارع خراسان به کشت چغند قند با تولید سالانه یک میلیون تن محصول اختصاص داشت اما با توجه به خشکسالی این میزان هم اکنون به 16 هزار هکتار با تولید سالانه حدود 700 هزار تن کاهش یافته است.

وی ادامه داد: عمده زمینهای خارج شده از کشت چغندر به تولید محصولاتی همچون ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی، سیب زمینی و مانند آن اختصاص یافته است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: قوچان، چناران و تربت حیدریه از جمله مراکز عمده تولید چغندر قند در این استان است و کارخانه های قند نیز در همین شهرستانها دایر شده اند.

وی افزود: از جمله راههای حفظ محصول چغندر با توجه به وجود هشت کارخانه قند در خراسان، تغییر فصل کشت از بهاره به پاییزه است لذا طی چند سال گذشته طرحهای پژوهشی مختلف و مزارع الگویی در برخی شهرستانها اجرا شد و نتایج حاکی از آن بود که خراسان رضوی قابلیت تولید چغندر پاییزه را دارد.

او گفت: امسال حدود 15 هکتار چغندرقند پاییزه در دو شهرستان رشتخوار و تربت حیدریه کشت شده که می تواند الگویی برای توسعه در سالهای بعد باشد.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهارداشت: تغییر فصل کشت این محصول، مصرف آب را به نصف کاهش می دهد و آفات و بیماریها نیز چون در فصل سرما کمتر است خسارت ناشی از آنها نیز کاهش می یابد.

صبور بیلندی افزود: هم اکنون کشاورزان نسبت به مزایای این کشت توجیه شده اند و آمادگی توسعه کشت پاییزه چغندر را دارند اما برای اقبال لازم از سوی کارخانه های قند و انعقاد قرارداد با کشاورزان اقدامی انجام نشده است.

وی گفت: در صورتی که کارخانه های قند اقبال لازم را از این نوع کشت نداشته باشند، با توجه به اینکه محصولات رقیب و جایگزین برای چغندر قند بسیار است روند کاهش تولید این محصول ادامه می یابد.

رییس انجمن صنایع غذایی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: به دلیل تداوم خشکسالی و تغییر فصل کشت دوره بهره برداری چغندرقند در کارخانه ها از هشت ماه در سالهای گذشته، به یک ماه و نیم در شرایط کنونی کاهش یافته است.

'جواد ابراهیم پور' افزود: تدوام خشکسالی باعث شده تولید کنندگان به سمت کشت محصولات کم آب پیش روند لذا دوره بهره برداری کارخانه های قند در خراسان رضوی نیز کاهش زیادی پیدا کرده است.

وی بیان کرد: فعالیت کارخانه های قند تنها برای دو ماه از سال، ضرر زیادی را برای کارگران و سرمایه گذاران در پی داشته بطوری که باعث شده صاحبان کارخانه ها مقروض به بانکها باقی بمانند و قادر به تامین هزینه ها نباشند.

رییس انجمن صنایع غذایی خراسان رضوی گفت: در شرایط بحرانی، شکر خام با قیمت کمتر وارد کشور شد و کارخانه ها در رقابت با آنها متضرر شدند و به ناچار به سمت استفاده از شکر خام وارداتی به عنوان مواد اولیه برای تولید پیش رفتند.

وی افزود: واردات بی رویه شکر خام باعث شد کارخانه های قند 'بخش بهره برداری از چغندر' را تعطیل کنند و در واقع ساختار کارخانه از تبدیل چغندرقند به شکر سفید، به تبدیل شکر خام به شکر سفید تغییر کرد.

او اظهارداشت: در سالهای اخیر از 9 کارخانه قند که در خراسان رضوی فعالیت داشتند کارخانه قند آبکوه تعطیل شد و سایر کارخانه ها نیز با شرایط سخت در حالی که تعداد کارگرانشان به کمتر از نصف کاهش یافته بود، با تغییر کاربری و رفتن به سمت تولید محصولات کم آب یا کم کارگر یا استفاده از شکر خام، سرمایه خود را حفظ کردند.

رییس انجمن صنایع غذایی خراسان رضوی افزود: چغندرقند کشت سختی دارد و هم به لحاظ مکانیزاسیون، ماشین آلات خیلی خوبی نیاز دارد لذا تنها کارخانه هایی که از سرمایه مطمئن برای تغییر مکانیزاسیون یا استفاده از روشهای نوین برخوردار بودند توانستند تولید خود را حفظ کنند.

برخی صاحبان کارخانه های قند در خراسان رضوی که از سرمایه ای مطئمن برخوردار بودند با به روز کردن ماشین آلات و استفاده از روشهای نوین برای صرفه جویی در مصرف آب، موفق شدند تولید کارخانه را حفظ کنند.

یکی از کارخانه های قند موفق در این عرضه 'کارخانه قند چناران' وابسته به آستان قدس رضوی است که موفق شد تولید خود را حفظ کند.

مدیرعامل موسسه قند چناران در این خصوص گفت: کارخانه قند چناران در سال 1334 با ظرفیت اسمی 350 تن چغندر قند در شبانه روز در زمینی به مساحت 39 هکتار در شمال شرق استان خراسان رضوی به بهره برداری رسید.

'علی ناظران' افزود: محصولات تولید کارخانه قند چناران 'شکر، تفاله و ملاس' است که به دلیل شرایط اقتصادی و سهولت فروش شکر نسبت به قند، تولید قند در این کارخانه متوقف شده و در مقابل تولید شکر افزایش یافت.

وی یکی از مشکلات اصلی در کشت چغندرقند را تامین آب مورد نیاز عنوان کرد و گفت : به دلیل خشکسالی طولانی، کاهش نزولات آسمانی و کمبود آب امسال چغندرکاران تمایلی به کشت چغندر نداشتند.

مدیرعامل موسسه قند چناران ادامه داد: امسال در تعاملاتی که با کشاورزان و پیمانکاران داشتیم آموزشهای لازم برای صرفه جویی در مصرف آب جهت تولید چغندرقند منتقل شد و طبق مذاکراتی با بانک کشاورزی تسهیلات ویژه ای به منظور ارتقا سامانه آبرسانی مزارع شهرستان چناران در نظر گرفته شد.

وی با بیان اینکه برای تولید یک کیلوگرم شکر حدود 1.2 مترمکعب آب مصرف می شود افزود: تلاش داریم امسال این میزان را به حدود یک مترمکعب برسانیم.

او گفت: با اقداماتی که طی سالهای اخیر در سامانه های تبدیل چغندر در کارخانه قند چناران انجام گرفته مصرف آب برای تبدیل چغندر به شکر چندین برابر کاهش نشان می دهد.

ناظران تهیه بهترین و مناسبترین بذر برای کشاورزان را از جمله خدمات این شرکت عنوان کزد و افزود: هم اکنون برای حدود 95 درصد مزارع طرف قرارداد، بذر خارجی و مرغوب فراهم و واگذار شده است.

عضو هیات مدیره انجمن صنفی صنایع قند و شکر ایران و یکی از کارخانه داران سابق قند و شکر در خراسان رضوی نیز گفت: تاثیرات کم آبی در همه کشتهای سبزبرگ و سفیدبرگ این استان تاثیر گذاشته ولی بدان معنا نیست که علت افت تولید چغندر طی شش ساله اخیر فقط کاهش منابع آبی بوده است.

'علیرضا اشرف' افزود: نوسانات در ارقام مختلف تولیدات کشاورزی با توجه به افزایش غیرمعمول قیمت اقلامی مانند پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی از یک طرف و بی مهری دولتهای نهم و دهم نسبت به حمایت از تولید داخلی در برابر واردات بی رویه در سالهای 85 و 86 در کاهش کشت چغندرقند تاثیرگذار بوده است.

وی بیان کرد: از سوی دیگر همزمانی دوره بهره برداری کارخانه های قند با آغاز بهره برداری سایر محصولات کشاورزی که فرصتهای شغلی بسیاری را در صنعت و کشاورزی ایجاد می کند، باعث شده افراد تمایل کمتری نسبت به شرکت در بهره برداری چغندرقند یا اشتغال در کارخانه های مربوطه داشته باشند.

عضو هیات مدیره انجمن صنفی صنایع قند و شکر ایران گفت: بطور کلی واردات بدون تعرفه حمایتی از تولید داخلی بیشترین تاثیر را در کاهش تولید در کشور داشته و برابر با برنامه های سوم، چهارم و پنجم توسعه برنامه چشم انداز برای خودکفایی نظام حمایت تعرفه ای مصوب شده که طی 10 ماه گذشته بدان عمل نشده است.

وی افزود: انجمن صنفی صنایع قند و شکر ایران برنامه هایی را تاکنون در زمینه نحوه بکارگیری ظرفیتهای خالی کارخانه های خراسان برای واردات موقت شکر خام به منظور تصفیه و صادرات به کشورهای آسیای میانه ارائه کرده است.

ناظران گفت: تاکنون تصمیمی از سوی دولت در زمینه این برنامه اتخاذ نشده زیرا این برنامه نیازمند همکاری کشورهای آسیای میانه و مشوقهای گمرکی در قالب تفاهمنامه هایی بین دولتها است.

وی در خصوص بهبود وضعیت کارخانه های قند و شکر در خراسان رضوی نیز گفت: رونق تولید شکر در این استان علاوه بر حمایت از کشت چغندر در برنامه های ملی و حمایت تعرفه ای شکر، امکان تصفیه شکر خام به منظور صادرات را که می تواند باعث رونق این صنعت در استان و ایجاد اشتغال پایدار شود فراهم می کند.

دبیر انجمن صنفی کارخانه های قند و شکر ایران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا وضعیت صنعت قند و شکر را در زمان فعالیت دولتهای نهم و دهم اسفبار عنوان کرد و شرایط امروز حاکم بر این واحدهای تولیدی را ناشی از اشتباهات گذشته دانست.

'بهمن دانایی' گفت: در دولتهای نهم و دهم 30 تا 40 هزار نفر از کارگران کارخانه های قند ایران بیکار شدند و تعداد کشاورزان بخش چغندر کشور از 90 هزار نفر به کمتر از 30 هزار نفر کاهش یافت.

وی بیان کرد: تصمیم گیران در دولت نهم و دهم بی برنامه بودند و اطلاع نداشتند که کارخانه های قند ایران در 120 سال گذشته چه کمکهایی در زمینه راهسازی و مکانیزه کردن کشاورزی کشور انجام داده اند.

دبیر انجمن صنفی کارخانه های قند و شکر ایران افزود: آنها اطلاع نداشتند که چغندرقند وقتی در زمین کشت می شود محصول بعد از آن بیشترین بار را می دهد یعنی حذف این محصول به کشت گندم هم ضرر می زند.

وی گفت: واردات شکر در هشت سال گذشته به شدت سنگین بود و لطمه های بسیاری به صنعت قند و شکر ایران وارد کرد.

دانایی افزود: از نیمه دوم سال 1384 تا پایان پارسال 12 میلیون و 680 هزار تن شکر وارد کشور شد که شکل طبیعی آن ورود سالانه 600 تا 700 هزار تن بود.

وی گفت: در ابتدای سال جاری یک میلیون و 711 هزار تن شکر در انبارهای کشور موجود بود که با این میزان ذخیره ادامه واردات به منزله بلا برای صنعت تولید داخلی شکر است.

او افزود: در سال 1380 با کمک وزارت جهاد کشاورزی و وزیر وقت و کنونی جهاد کشاورزی طرحی تهیه شد و قرار بود که تا سال 1390 در شکر به خودکفایی برسیم و بر اساس همان طرح تولید شکر را از 800 هزار تن به یک میلیون و 300 هزار تن رساندیم اما به یک باره در سال 1385 با واردات 2.5 میلیون تن شکر مواجه شدیم.

دبیر انجمن صنفی کارخانه های قند و شکر ایران گفت: هم اکنون وضعیت کارخانه های قند و شکر تا حدودی مناسبتر است و اعضای دولت یازدهم نیز کاردان و کارشناس هستند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز درباره واردات شکر و میزان تعرفه اختصاص یافته به آن، اظهار داشت: بر اساس آمار گمرک ایران بعد از تیر ماه امسال ثبت سفارش مربوط به واردات شکر انجام نشد لذا هیچ شکری وارد نشده که تعرفه حمایتی به آن تعلق گیرد.

'راضیه علیرضایی' افزود: شکر و قند از کالاهای مهم کشور است لذا با توجه به خشکسالی و کاهش سطح زیر کشت چغندرقند در شرق کشور نمی توان به تولید داخل اکتفا کرد.

وی بیان کرد: پس از دوره بهره برداری چغندرقند در پاییز و تامین نیاز مردم، دولت برای تامین کسری تولید، شکر را به میزان لازم وارد می کند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: اکنون کارخانه های قند این استان شکر خام وارد می کنند و تولید قند و شکر دارند زیرا سطح زیر کشت چغندرقند به شدت کاهش یافته است.