تاثیر بستهبندی بر زندگی روزمره ما غیرقابل کتمان است . مطابق تعریف ارائه شده در ویکی پدیا "بستهبندی جزء لازم و ضروری یک محصول است که شناساندن و نگهداری محصول را از تولید تا مصرف بر عهده دارد.اصل و پایه بازاریابی دربسته بندی است." اما در کشور ما اهمیت این جزء لازم و ضروری جدی گرفته نشده است. هراز چندگاهی سخنانی در مورد توجه به بستهبندی از سوی کارشناسان و مدیران کشور به گوش میرسد اما استراتژی مشخص و هدفمنددر این ارتباط تعریف نشده و هیچ سازمان یا نهادی متولی این امر نیست.
بستهبندی یعنی فروشنده خاموش و لباس کالا.هرماده خام اولیه که وارد خط تولید میشود بعد از فرآوری و فرآیندهای مختلف به محصول تبدیل شده و باید به بازار عرضه شود، عرضه این محصول به بازار درحکم تبدیل شدن آن به پول است که بازگشت این پول، مجدداً چرخه تولید را به گردش درمیآورد. بستهبندی دقیقاً در همین مرحله عرضه به بازار وارد عمل شده و با کیفیت مناسب خود این امر را سرعت میبخشد. در ایران متاسفانه به این بخش از فرآیند تولید، توجه نمیشود در حالیکه به عنوان مثال در کشورهایی نظیر ترکیه و یا مالزی با ایجاد تشکلهای یکپارچه در صنعت بستهبندی و ورود به سازمان بستهبندی جهانی یا همان WPO توانستهاند در این عرصه کاملاً موفق عمل کنند. بستهبندی حلقه مفقوده صنایع کشور اعم از غذایی، دارویی، آرایشی، بهداشتی، شیمیایی، پوشاک و غیره است. صنعت بستهبندی در ایران دوران جنینی خود را طی میکند و هنوز به نوزاد تبدیل نشده است. در صورتی میتوانیم به رشد این جنین خوشبین باشیم که بتوانیم آن را به مرحله نوزادی برسانیم و سپس گامی برای تسریع رشد آن برداریم.
در کشور ما رسم شده که همه مقامات از معضلات بستهبندی سخن میگویند، اما هیچگونه اقدام عملی و سازمان یافتهای در این مورد صورت نمیگیرد و به همین دلیل احساس میشود که صنعت بستهبندی به یک بازیچه و ملعبه سیاسی بدل گشته است. در این شرایط برنامهریزی و امکان سنجیهای اولیه صورت گرفت و به مدت پنج سال به اولویتبندی واحدهای تولیدی پرداختیم. بعد از پنج سال با در دست داشتن یک پرونده کامل امکان سنجی در زمینه راه اندازی رشته مهندسی بستهبندی، به دانشگاه علمی‌کاربردی مراجعه کردیم و روند راهاندازی رشته بستهبندی شکل گرفت. به هر حال رشته بستهبندی راهاندازی شد،دوره اول آن در مقطع کارشناسی پیوسته با ظرفیت 25 نفر در دانشگاه علمی‌کاربردی شهید هاشمی‌نژاد مشهد به اتمام رسید و در حال‌حاضر دوره دوم آن نیز آغاز شده است. ما در نظر داشتیم این رشته را در مقاطع پودمانی،کاردانی،کارشناسی‌ارشد و تا سطح دکترا ارائه کنیم، ولی به دلیل آنکه کشوردر حال حاضر به تکنسین بیشتر نیاز دارد این برنامه دکتری آن فعلاً متوقف شده است.
به نظر من تنها راه دستیابی به موفقیت در کشورهای جهان‌سوم نظیر کشور ما ، فرهنگسازی است. این جمله میرزاتقی‌خان امیرکبیر در هنگام تاسیس دارالفنون را فراموش نکنیم که گفت: «ما از لحاظ اقتصادی فقیر نیستیم بلکه فقر ما فقر فرهنگی است.» شاید فکر کنیم که 2500 سال سابقه تمدنی داریم ولی سئوال این است که در حال حاضر چه داریم؟! باید فرهنگ استفاده صحیح از انواع بستهبندیها در بین مردم رواج پیدا کند تا کمتر شاهد بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، ام اس و... باشیم.
بهترین پسته دنیا در ایران و در همین قزوین تولید میشود، پسته قزوین باوجود ریز و فندقی بودن، به علت دارا بودن آمینو اسیدهای اصلی و نیز کلروفیل پایدار بهترین کیفیت غذایی را در بین سایر انواع پسته دارد در عین‌حال پربارترین پسته نیز بوده و چهار ساله بار می دهد. در حالیکه در مناطق دیگر درخت پسته بالای هفت سال به باردهی میرسد. آمریکاییها به همین علت بزرگترین خریداران این پسته هستند. که به صورت فله و با قیمت پایین از ایران خریداری شده و در آمریکا بستهبندی میشود و تحت عنوان «تولید امریکا» به بازارهای جهانی عرضه میشود.
زعفران ما نیز در دنیا بهترین کیفیت را دارد. این زعفران به صورت فله و با گونی به اسپانیا صادر شده و در آنجا پس از بستهبندی به عنوان زعفران اسپانیا وارد بازار میشود.
در کشور ما بالغ بر چهارصد نوع خرما کشت میشود که بیشترشان جزء بینظیرترین خرماهای دنیا هستند. یکی از بهترین انواع خرما ، خرمای برحی‌شادگان آبادان است که هشتاد کیلو از آن را به قیمت پایینی به کشورهای فرانسه و آلمان میفروشند. شرکتهای آلمانی سه عدد از این خرماها را بستهبندی کرده و به قیمتی بالا به خود ما میفروشند. اینها همه به این علت است که فرهنگ بستهبندی در ایران بهدرستی جا نیفتاده است.
شرایط بستهبندی در خود آن مستتر است، بسته بندی در درجه اول وظیفه حفظ سلامت مشتری را برعهده دارد و در مرحله بعد ایمنی کالا ومحصول را. همچنین نباید باعث آلودگی محیط‌زیست شود و در انتها باید هزینه آن مقرون به صرفه باشد.
پلیمرها باید درصنعت بستهبندی بایستی بهینهسازی شوند وعلامت FG (Food Grade) راازسازمان غذا و دارو و همچنین مهراستاندارد بگیرند. همین بطری شیر پلاستیکی وقتی در آفتاب قرار میگیرد، باعث بروز فعل و انفعالات شیمیایی شده و مصرف آن شیر زمینهساز بیماری های های خاص میشود.در حال‌حاضر همه دنیا به سمت استفاده از بسته‌بندی‌های سلولزی، آلومینیمی و شیشهای حرکت میکند. ولی هنوز در ایران خبری از این تحول نیست.گاز متیل برماید به عنوان یک گاز سمی و سرطانزا از سوی WHO معرفی شده ولی هنوز در کشور ما به عنوان نگهدارنده در بستهبندی خرما مورد استفاده قرار میگیرد. همه‌ی این ها عوامل باعث عقب ماندن صنعت بستهبندی ایران میشود.
اخیرا نیز جلسهای با حضور مقامات دولتی برگزار شد و طی آن شورای برگزاری همایش بین‌المللی صنعت بستهبندی تصویب گردید که همایشی ملی وبین المللی در این زمینه از 9 تا 19اسفندماه سال جاری به مدت ده روز برگزارشود. امیدوارم با برگزاری جلسات و همایشهای این چنینی صنعت بستهبندی ایران از این وضعیت اسفناک خارج شود و شرایط عضویت درWPOنیز محقق گردد.دراین همایش بنابه دعوت اینجانب پروفسور" کیت پیرسون "دبیرکل سازمان بسته بندی جهانی دراین جشنواره امیدوارم که بیایند.
و در پایان...
ایرانیها دارای هوش بسیار بالایی هستند. به این دلیل اگر آگاهی و انسجام داشته باشند موفق خواهند شد. رسانهها نقش مهمی در ایجاد این آگاهی و انسجام دارند. وسایل‌ارتباط جمعی امکان تبادل افکار و برخورد اندیشهها را فراهم میآورند و این تبادل موجب فرهنگسازی در جامعه میشود. ما نمیتوانیم به دلیل ایراداتی که در آنها وجود دارد، از این وسایل استفاده نکنیم. امروزه بسیاری از امور تنها با اینترنت امکانپذیر است. در دوره معاصر ماهواره ودانش فنی-کاربردی IT,ITC میتواند نقش مهمی در دریافت اطلاعات داشته باشد . ماباید به سویی حرکت کنیم که بتوانیم از این امکانات درست استفاده کنیم. تاکید بی‌دلیل و بیش از حد بر معایب این امکانات جامعه را به سمت استفاده نادرست از آنها سوق خواهد دادو این امر نوید آینده خوبی را نخواهد داد. با استفاده درست از این وسایل ارتباط جمعی میتوانیم آموزشهای لازم استفاده صحیح از انواع بستهبندیها بهویژه مواد غذایی را به مصرفکنندگان بدهیم تا کمتر شاهد بروز بیماریهای ناشی از استفاده نامناسب از بستهبندیها باشیم.
پروفسور سید مصطفی ایرانمنش سالیان درازی است که در زمینه بستهبندی مشغول به فعالیت است و به تازگی «سندیکای یا اتحادیه...."انجمن متخصصین صنعت بستهبندی" به همت ایشان در دست راهاندازی است.
WPO_YouTube.jpg
پروفسور سیدمصظفی ایران منش تنها نماینده سازمان بسته بندی جهانی در ایران
www.persiapack.ir