سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در تازه‌ترین گزارش سالانه خود درباره «وضعیت جهانی منابع ژنتیک آبزی» از تأثیرات مثبت کاربرد فناوری‌ها و تکنیک‌های بهبود ژنتیک در آبزی‌پروری و افزایش تولید محصولات غذایی آبزی و ماهیان خبر داد.
طبق این گزارش کاربرد گسترده، مناسب و درازمدت فناوری‌ها و تکنیک‌های بهبود ژنتیک در آبزی‌پروری و به طور خاص بهگزینی آبزیان، بدون افزایش قابل توجه نهاده‌های مورد نیاز برای پرورش ماهیان، به رشد تولید محصولات غذایی دریایی و تأمین تقاضای فزاینده برای ماهیان و محصولات غذایی آبزی منجر می‌شود.
آبزی‌پروی در مقایسه با زراعت و دامداری، از نظر مختصات و مسئله بهبود منابع ژنتیک – با هدف تولید محصولات غذایی –دچار تأخر است. هرچند در این گزارش تأکید شده که همچنان فرصت کافی برای بهبود قابل توجه تولید پایدار در عرصه آبزی‌پروری از طریق مدیریت و توسعه راهبردی شماری از 550 گونه آبزیانی که هم‌اکنون در آبزی‌پروری استفاده می‌شوند، وجود دارد.
آبزی‌پروری همچنان تا حد زیادی بر پرورش گونههای دریایی متکی است و 45 درصد گونههای ماهیان پرورشی تفاوت اندکی با همتایان دریایی خود دارند.
در این گزارش بر امکان بالقوه تقویت تولید پایدار آبزیان از طریق بهبود ژنتیک منابع آبزی پرورشی تأکید شده است.
طبق اعلام فائو رشد جمعیت انسان بر کره خاکی طی دهه آتی موجب افزایش مصرف ماهیان با نرخ 1.2 درصد در سال شود. از سوی دیگر تخمین زده می‌شود که تولید ماهیان و محصولات غذایی آبزی در سال 2030 میلادی به بیش از 200 میلیون تن برسد.
بهره‌گیری از امکان بالقوه آبزی‌پروری
با توجه به اینکه میزان صید ماهیان دریایی در جهان در سطح 90 تا 95 میلیون تن در سال ثابت مانده است، و نظر به اینکه حدود یک سوم ذخایر ماهیان دریایی بیش از حد مورد صید قرار گرفته‌اند، جز کاهش ضایعات و بهبود مدیریت امکان دیگری برای افزایش تولید در آینده وجود ندارد. در نتیجه برای تأمین تقاضای فزاینده برای مصرف ماهیان لازم است تا حد زیادی به آبزی‌پروری روی آورد. در این شرایط، استفاده مسئولانه و پایدار از منابع ژنتیک آبزی نقشی حیاتی دارند.
در شرایطی که فناوری‌های متعددی برای بهبود منابع ژنتیک آبزی در دسترس هستند، فائو تمرکز بر برنامه‌های بهگزینی با طراحی مناسب و افق بلندمدت را توصیه می‌کند، برنامه‌هایی که می‌توانند بهره‌وری گونههای آبزی را طی هر نسل تا 10 درصد افزایش دهند.
همکاری فائو و ایران برای بهبود منابع ژنتیک آبزی‌پروری
در این چارچوب، فائو با هماهنگی دولت ایران اقدام به تأمین مالی پروژه «بهبود ژنتیک ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان در ایران» کرده است. پروژه‌ای که هدف آن ایجاد یک گونه بومی از قزل‌آلای رنگین‌کمان است. این پروژه کمک‌های فنی و راهبردی لازم را در زمینه اجرای نظام مدیریت یکپارچه و پایدار برای بهگزینی ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان، به ایران ارائه می‌دهد.
شمار زیادی از گونههای آبزی دریایی در معرض تهدید قرار دارند
در بخش دیگری از گزارش جدید فائو درباره «وضعیت جهانی منابع ژنتیک آبزی» آمده است که تمامی گونههای ماهیان پرورشی همچنان دارای گونههای مشابه در محیط طبیعی هستند؛ و در شرایطی که بسیاری از این گونه‌ها در معرض تهدید قرار دارند، ضروری است که مسئله حفظ/حفاظت آن‌ها به صورت خاص در اولویت قرار بگیرد.
به نوشته فائو، بیشترین گونههای ماهیان موجود در محیط طبیعی که در معرض کاهش شدید جمعیت قرار گرفته‌اند شامل تاس‌ماهی روسی، آزادماهی دانوب، فیل‌ماهی، آزادماهی اطلس و قزل‌آلای خال‌سرخ هستند.
فائو تأکید دارد که امنیت تغذیه به تنوع و سلامت سبد غذایی بستگی دارد که محصولات غذایی آبزی بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهند. در نتیجه لازم است که منابع ژنتیک آبزی در سیاست‌های مرتبط با تأمین امنیت غذایی و تغذیه در نظر گرفته شوند.