به عبارتی تراز تجاری خرداد، تیر و مرداد منفی ارزیابی شده است. از سویی از ماه دوم امسال، ترکیه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادراتی کالاهای ایرانی در ترکیب ۵ مقصد عمده صادرات کشور قرار گرفته است. این همسایه شمال‌غربی کشور در اردیبهشت ماه در صدر کشورهای مقصد صادراتی قرار گرفت و بعد از آن به‌عنوان سومین خریدار بزرگ کالاهای ایرانی جای خود را در ترکیب ۵ مقصد عمده صادرات به ثبت رساند. این کشور یکی از ۵ کشور عمده طرف معامله واردات کالا نیز است. حرکت به سمت تجارت با کشورهای همسایه یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های متولیان تجارت خارجی محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای‌که اخیرا نیز قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت از در اولویت قرار گرفتن ۱۵ کشور همسایه برای تجارت خارجی کشور خبر داد و گفت که قرار است تا دو سال دیگر رقم صادرات به این کشورها به ۵۰ میلیارد دلار برسد. البته کارشناسان و فعالان اقتصادی در این باره عنوان کردند که دستیابی به این هدف نیازمند زیرساخت‌های مختلفی است که بدون آنها نمی‌توان چندان به تحقق هدف تعیین شده امیدوار بود. گمرک ایران به‌طور همزمان آمارهای ۴ ماه منتهی به تیر و ۵ ماه منتهی به مرداد را منتشر کرد. اختلال در ارائه گزارش‌های آماری این دستگاه، از ابتدای سال آغاز شده و همچنان ادامه دارد. اگرچه پیش از این در آمارهای منتشر شده از سوی گمرک اقلام عمده صادراتی، صادرات به تفکیک گروه کالایی و اقلام عمده وارداتی اعلام می‌شد، اما گویا تصمیم بر این است که در شرایط کنونی تنها دو آمار واردات و صادرات و عمده مقاصد صادراتی و عمده مبادی وارداتی اعلام شود.
تراز مثبت چهار ماهه
آنچه در آمار ۴ ماه منتهی به تیر امسال منعکس شده، واردات ۱۴ میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلاری و افت بیش از ۵/ ۶ درصدی آن نسبت به مدت مشابه سال گذشته و صادرات ۱۴ میلیارد و ۶۰۵ میلیون دلاری و افت بیش از ۵/ ۷ درصدی آن نسبت به مدت مشابه سال گذشته است که تراز تجاری مثبت ۲۹۵ میلیون دلار را ثبت کرده است. حجم تجارت نیز در این چهار ماه، ۲۸ میلیارد و ۹۱۵ میلیون دلار بوده است. از ابتدای امسال تا پایان تیرماه وزن واردات با رشد نزدیک به یک درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۱۱ میلیون و ۸۲۹ هزار تن رسیده است. همچنین وزن صادرات در همین بازه زمانی نسبت به سال گذشته با رشد بیش از ۳۱درصدی، رقم ۴۹ میلیون و ۷۹۸ هزار تن را ثبت کرده است. آمارهای گمرک، کشورهای عمده مقصد صادرات در چهار ماه منتهی به تیر امسال را معرفی کرده است. بر این اساس، بیشترین میزان صادرات کشور به مقصد کشورهای چین با رقمی بالغ بر ۳ میلیارد و ۶۲۷ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۲۵ درصد از کل ارزش صادرات، عراق با ۲ میلیارد و ۸۸۹ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۲۰ درصد، ترکیه با ۲ میلیارد و ۳۶۰ میلیون دلار و سهم بیش از ۱۶ درصد، امارات با یک میلیارد و ۳۵۹ میلیون دلار و سهم بیش از ۹ درصد و افغانستان با ۷۳۳ میلیون دلار و سهم بیش از ۵ درصد از کل ارزش، صورت گرفته است. پنج کشور عمده طرف معامله واردات در چهارماه منتهی به تیر امسال نیز عبارتند از: چین با ارزش ۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار و سهم بیش از ۲۴ درصد از کل ارزش واردات، امارات با ۲ میلیارد و ۲۵۷ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۱۶ درصد، ترکیه با یک میلیارد و ۷۷۲ میلیون دلار و سهم بیش از ۱۲ درصد، هند با یک میلیارد و ۶۴۵ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۵/ ۱۱ درصد و آلمان با ۶۷۸ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۵ درصد از کل ارزش واردات.
کاهش فاصله صادرات و واردات در ۵ ماه
همزمان با آمارهای چهارماه منتهی به تیر، آمار پنج ماه منتهی به مرداد نیز منتشر شد. در این آمار که جدیدترین آمار منتشر شده از تجارت خارجی ایران است، اگرچه تراز تجاری همچنان به نفع صادرات و مثبت است، اما فاصله صادرات و واردات کاهش یافته است. آمار منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد از ابتدای امسال تا انتهای مرداد ۱۴میلیون و ۱۲۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۷ میلیارد و ۷۳۹ میلیون دلار وارد کشور شده که از نظر وزنی ۱۱صدم درصد و از نظر ارزشی نزدیک به ۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت داشته است. در این مدت ۶۰میلیون و ۷۳۷هزار تن کالا به ارزش ۱۷میلیارد و ۸۰۰میلیون دلار صادر شده است. این میزان صادرات به لحاظ وزنی حدود ۳۰درصد رشد و به لحاظ ارزشی بیش از ۹درصد افت داشته است. تراز تجاری در این بازه زمانی مثبت ۶۱ میلیون دلار بوده که نسبت به دوره چهارماه منتهی به تیر، کمتر است. در عین حال حجم تجارت خارجی ۳۵ میلیارد و ۵۳۹ میلیون دلار ثبت شده است. براساس این آمار، بیشترین میزان صادرات کشور به مقصد چین با ارزش ۴ میلیارد و ۴۳۵ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۲۵ درصد از کل صادرات، عراق با ۳ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۲۲ درصد، ترکیه با ۲ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۱۴ درصد، امارات با یک میلیارد و ۶۶۷ میلیون دلار و سهم بیش از ۹ درصد و افغانستان با ۸۹۸ میلیون دلار و سهم بیش از ۵ درصد از کل ارزش صورت گرفته است. همچنین عمده‌ترین کشور طرف معامله واردات نیز چین است که واردات از این کشور ارزشی معادل ۴ میلیارد و ۲۸۶ میلیون دلار و سهمی بیش از ۲۴ درصد از کل ارزش واردات دارد و در جایگاه نخست قرار گرفته است. همچنین کشورهای امارات با ۳ میلیارد و ۴۰ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۱۷ درصد، ترکیه با ۲ میلیارد و ۲۱۸ میلیون دلار و سهم ۵/ ۱۲ درصد، هند با یک میلیارد و ۸۷۱ میلیون دلار و سهم ۵/ ۱۰ درصد و آلمان با ۸۶۵ میلیون دلار واردات و سهم نزدیک به ۵ درصد از کل ارزش واردات جزو کشورهای عمده طرف معامله واردات بوده‌اند.
در تیر و مرداد چه گذشت؟
در این گزارش علاوه بر آمارهای منتشر شده از سوی گمرک، روند تجارت خارجی به تفکیک هر ماه نیز بررسی شده است. براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، تیرماه امسال منفی‌ترین تراز تجاری را بین ۵ ماه به خود اختصاص داده است. همچنین حجم تجارت خارجی در این ماه نیز ۷ میلیارد و ۱۳۱ میلیون دلار بوده است. در تیر امسال۹ میلیون و ۴۴۸ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۱۰۶ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده اما در مقابل ۲ میلیون و ۹۶۱ هزار تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۲۷ میلیون دلار از کشورهای مبدا خریداری شده است. بنابراین تراز تجاری تیرماه منفی ۹۲۱ میلیون دلار ثبت شده است. این درحالی است که در خرداد امسال تراز تجاری منفی ۴۳۳ میلیون دلار، در اردیبهشت ماه مثبت یک میلیارد و ۴۳۶ میلیون دلار و در فروردین ماه ۲۱۳ میلیون د لار بوده است. در مردادماه نیز تراز تجاری منفی ۲۳۴ میلیون دلار رقم خورده است. این تراز حاصل صادرات ۳ میلیارد و ۱۹۵ میلیون دلاری و واردات ۳ میلیارد و ۴۲۹ میلیون دلاری است. بررسی این آمارها نشان می‌دهد کاهش فاصله صادرات و واردات در مرداد، حاصل کاهش قابل‌توجه واردات است. چراکه رشد صادرات نسبت به تیر چندان چشمگیر نیست. وزن کالاهای وارداتی در این ماه (مرداد) ۲ میلیون و ۲۹۷ هزار تن و وزن کالاهای صادراتی ۱۰ میلیون و ۹۳۹ هزار تن است. البته آمارهای صادرات و واردات مرداد سال گذشته نیز نشان می‌دهد ارزش کالاهای وارداتی در پنجمین ماه سال ۹۷ معادل ۳ میلیارد و ۷۱۸ میلیون دلار و ارزش کالاهای صادراتی ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بوده و تراز تجاری نیز مثبت ۸۲ میلیون دلار ثبت شده است. حجم تجارت خارجی در مرداد امسال ۶ میلیارد و ۶۲۴ میلیون دلار است که نشان می‌دهد در این ماه کمتر از ماه قبل، تجارت خارجی صورت گرفته است.
وضعیت واردات کالاهای اساسی
علاوه بر آنچه در آمارهای رسمی گمرک منعکس شده، این دستگاه متولی تجارت خارجی کشور از واردات ۹/ ۵ میلیون تن کالای اساسی در پنج ماه منتهی به مرداد امسال خبر داده است.
به گزارش گمرک ایران، از ابتدای امسال تا پایان مرداد، بالغ بر ۹ میلیون و ۵۱۰ هزار و ۶۳۲ تن کالای اساسی به ارزش بیش از ۴ میلیارد و ۷۳۲ میلیون و ۷۷۰ هزار دلار وارد کشور شده است. این ارقام در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۲۱ درصد و از نظر ارزش دلاری ۱۹ درصد افزایش را نشان می‌دهد. براساس این گزارش برنج، ذرت، دانه‌های روغنی، روغن‌های خوراکی و کنجاله سویا در صدر کالاهای اساسی وارد شده به کشور در مدت مذکور بوده است. این گزارش حاکی است برنج با ۹۴۶ میلیون و ۲۱۶ هزار و ۲۱۰ دلار و وزن ۸۸۸ هزار و ۴۹۱ تن بالاترین میزان واردات به لحاظ ارزش دلاری را به خود اختصاص داده و پس از آن ذرت با ۸۸۰ میلیون و ۴۱۷ هزار و ۸۱۲ دلار و وزن ۳ میلیون و ۵۳۰ هزار و ۱۳۴ تن، دانه‌های روغنی با ۵۷۷ میلیون و ۵۱ هزار و ۸۱ دلار و وزن یک میلیون و ۲۱۳ هزار و ۶۴۷ تن، روغن‌های خوراکی با ۵۱۲ میلیون و ۷۷۴ هزار و ۶۱۴ دلار و وزن ۶۶۱ هزار و ۳۷ تن، کنجاله سویا با ۴۰۲ میلیون و ۷۳۸ هزار و ۶۴۸ دلار و وزن ۹۱۰ هزار و ۶۶۸ تن به ترتیب رده‌های دوم تا پنجم را داشتند. در پنج ماه منتهی به مرداد همچنین ۳۷۰ میلیون و ۲۵۱ هزار دلار دارو به وزن ۴ هزار و ۷۵۴ تن، ۳۱۴ میلیون و ۱۱ هزار و ۵۲۳ دلار گوشت قرمز به وزن ۶۹ هزار و ۱۷۴ تن، ۳۰۵ میلیون و ۹۷ هزار و ۸۳ دلار قند و شکر به وزن ۸۷۲ هزار و ۲۰۷ تن، ۲۹۵ میلیون و ۷۷۲ هزار و ۵۸۷ دلار جو به وزن یک میلیون و ۱۲۱ هزار و ۹۰۴ تن، ۱۲۵ میلیون و ۷۱۲ هزار و ۶۶۷ دلار کود شیمیایی به وزن ۲۳۷ هزار و ۱۰۱ تن و ۲ میلیون و ۷۲۶ هزار و ۷۵۷ دلار گوشت مرغ به وزن یک هزار و ۵۱۶ تن به‌عنوان کالاهای اساسی وارد کشور شده است. در بررسی تغییرات صورت گرفته از لحاظ ارزش و وزن کالاهای اساسی در مدت مذکور قند و شکر با ۶۴۰ درصد رشد از لحاظ ارزش دلاری و ۸۹۱ درصد افزایش از نظر وزن بالاترین سطح تغییرات را نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته و پس از آن کنجاله سویا با ۱۱۷ درصد در ارزش دلاری و ۱۱۴ درصد افزایش وزنی، کود شیمیایی با ۵۸ درصد رشد در ارزش دلاری و ۷۸ درصد رشد در وزن و جو با ۴۹ درصد افزایش در ارزش و ۲۲ درصد رشد در وزن بیشترین تغییرات را داشته‌اند.
