بذر برای امنیت غذایی بسیار حیاتی است اگرچه در سال های گذشته ایران در تولید بذر چغندرقند خودکفا بود اما اکنون وارد کننده عمده است و تنها بخش کوچکی از آن در داخل کشور تامین می شود در این نوشتار به مشکلات تولید بذر چغندر قند در کشور و چند راهکار مطرح می شود.
1-تولید بذر چغندر قند کاملا تخصصی بوده و در دست اروپایی‌ها می‌باشد. در منطقه خاورمیانه تنها ایران تخصص آن را دارد و تولیدات ما با اروپایی‌ها رقابت می‌کند.در 5 سال گذشته دو سال زارع نمونه کشوری با استفاده از بذر ایرانی نمونه شده است. هم اکنون در داخل کشور توان تولید صد در صد بذر مورد نیاز چغندر، قند از نظر اقلیمی و به صورت بالقوه و حدود 30 درصد به صورت بالفعل وجود دارد.
2- هم اکنون 80 درصد بذر مورد نیاز کشور (حدود 250 هزار یونیت) به صورت کامل با استفاه از ارز دولتی وارد می‌شود. در صورتی که می‌توان والدین بذر را وارد کرده و در ایران تکثیر کرد. چنانکه در سال‌های گذشته ای اینکار صورت گرفته و کاملا موفق بوده است. در این حالت ضمن انتقال تکنولوژی، انتقال ژرم پلاس، اشتغال ایجاد شده و میزان ارزبری به کمتر از 30درصد کاهش می‌یابد ولی متاسفانه این روش مورد حمایت قرار نمی‌گیرد.
به طور مثال در حال حاضر برای واردات یک رقم خاص برای هر یونیت 90 یوروی دولتی پرداخت می‌شود ولی برای واردات والدین همان رقم و تکثیر در داخل با مشکلات عدیده تنها ارز نیمایی تخصیص یافته است.
3- در سال 96 که ارز آزاد بود قیمت بذر تولید داخل 40 درصد قیمت خارجی بوده ولی در سال 97 به دلیل افزایش تورم قیمت تولید داخل افزایش یافت. همزمان با تخصیص ارز دولتی قیمت واردات ثابت ماند لذا قیمت تولید داخل به 80 درصد قیمت داخلی افزایش یافت در صورتی که حاشیه سود تولید داخل حداقل رسیده است.
یعنی با حمایت از واردات از افزایش قیمت آن جلوگیری شد ولی به دلیل عدم حمایت از تولید داخل و سوار شدن تورم بر آن قیمت داخلی افزایش یافته و عملا تولید داخل از صرفه اقتصادی خارج می‌شود. مضاف بر این تولید کننده بذر داخلی به طور مرتب با بازار در ارتباط بوده و مشکلات ایشان را دریافت و جوابگوی بذر فروخته شده می‌باشد در صورتی که برای بذر خارجی چنین امکانی وجود ندارد. به تمام زارعین خریدار بذر ایرانی پیشنهاد می‌شود در کنار بذر ایرانی جهت مقایسه بذر خارجی نیز بکارند و مقایسه نمایند.
4- تعداد بیش از 10 شرکت اروپایی در بازار بذر چغندر قند ایران حضور دارند و حدود بیش از 160 رقم از ارقام خارجی و داخلی نیز به عنوان ارقام ملی در ایران آزمون و معرفی شده‌اند ولی اخیرا مقدار مشابهی بذر از ارقامی که در ایران آزمون و ثبت نشده توسط شرکت‌های گمنام ترکیه‌ای وارد شده است. در صورتی که بازار بذر تقریبا اشباع بوده و همزمان تولید داخلی وجود داشته و شرکت‌های اروپایی نیز حاضر به واردات هستند.
5- قمیت بذر وارداتی به ایران از اروپا تقریبا 50 درصد ارزانتر از بذور مذکور در سوریه و مصر است که دلیل آن وجود بذر داخلی در ایران است و هدف آن شرکت‌ها غیراقتصادی کردن تولید داخل و ورشکسته و تعطیل کردن تولید داخل است.
6- در ایران قبل از واردات بذر آلودگی مزرعه از جمله برخی بیماری‌های خاص چغندر قند وجود نداشته و آلودگی تنها از طریق بذر وارد کشور شدند. بیوتروریسم و آلوده کردن اراضی یک منطقه یا کشور عموما از طریق واردات انجام می‌گیرد. بدین منظور کشورهای مختلف سازوکارهای سخت‌گیرانه برای واردات اندیشیده‌اند. مثلا در ترکیه هر شرکت خارجی جهت فروش بذر باید والدین بذور را در داخل ترکیه تکثیر کند. در ایران نیز می‌توان چنین سازوکاری را ایجاد کرد. در صورتی که این روش چندان حمایت نمی‌شود.
7- عموما رقم بذر بعد از چند سال افت کیفیت پیدا می‌کند و عمر مشخص تجارتی دارد لذا ضرورت دارد ورود هر رقم بذر وارداتی پس از دوره عمر (کمتر از 5 سال) متوقف شود یا حداقل در داخل تولید شود. ولی هم اکنون بذوری توزیع می‌شود که بیش از 15 سال عمر دارند. در مکانیزم فعلی واردات ایران هیچ وقت امکان تولید در داخل فراهم نخواهد شد زیرا بذر آماده وارد شده و پس از کاشت تمام می‌شود.
8- در هر دوره پنجساله از طریق سازمان‌های جهاد کشاورزی، معاونت زراعت، ترویج و مؤسسه ثبت ارقام مطرح و در عرصه داخلی و خارجی در مناطق مختلف چغندرکاری به صورت ناشناس (کد) در مزارع آزمایشی کشت شده و در نهایت با هم مقایسه می‌شود و نتایج مقایسه می‌شود. در آخرین پایلوت (1393) ارقام ایرانی در بین 21 رقم داخلی و خارجی در ردیف‌های سوم تا هفتم قرار دارد در صورتی که بیشترین واردات از ردیف‌های اول و بهترین‌ها صورت نمی‌گیرد. آزمایشات نشان می‌دهد بذر ایرانی کاملا قابل رقابت با اروپایی هستند.
9- هم اکنون حدود 20 درصد بذر مورد نیاز در داخل تولید و توزیع می‌شود و خریداران بذر با میل و درخواست خودشان بذر داخلی را انتخاب می‌کنند و هیچ اجباری برای فروش داخلی وجود ندارد.
پیشنهاد:
1- وجود بذر خارجی در بازار جهت رقابت با بذر داخلی ضرورت دارد ولی نباید بی‌رویه و بدون کنترل نیاز صورت پذیرد. این امر در معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی انجام می‌شود.
2- حمایت از تولید بذر چه داخلی چه خارجی باید هماهنگ باشد. چنانچه ارز دولتی به بذر خارجی تخصیص می‌یابد حداقل معادل میزان افزایش قیمت داخلی در اثر تورم به تولید کننده یا مصرف کننده پرداخت شود. مجری این امر معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی است.
3- بهترین حالت برای استفاده از ارقام خارجی وارد کردن والدین و تکثیر آنها در ایران است که ضمن کاهش خروج ارز بذر تامین شده تکنولوژی ژرم پلاس به همراه داشته و اشتغال ایجاد می‌کند. ضرورت دارد نیاز ارزی اندک این روش تامین شود که سیاست‌گذاری در معاونت زراعت جهاد کشاورزی انجام می‌گیرد.
4- در صورت حمایت و مساعدت در پرداخت رویالیتی می‌توان با شرکت‌های اروپایی ارقام مشترک تولید کرد که در این صورت کشور به صادر کننده تبدیل می‌شود و معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی مجری این امر هستند.
5- از ورود بذر تست و آزمون نشده و بذور ارقام قدیمی به کشور جلوگیری شود و در صورت واردات ارقام برتر از داخلی وارد شود. این امر توسط معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی، نیروی انتظامی و وزارت صمت انجام می‌شود.