در یادداشت مسیح انصاری آمده است: در اواخر دسامبر سال ۲۰۱۹ یک کرونا ویروس جدید (کووید-۱۹) به عنوان علت تعداد قابل توجهی از یک بیماری تنفسی انسانی در چین مشخص شد. شیوع آن برای اولین بار در شهر ووهان کشف شد که قطب اصلی اقتصادی و حمل و نقل داخلی و بین المللی در چین است. طی مدت کوتاهی این ویروس کشنده، جهان را به سمت وارونه خود سوق داد؛ بطوریکه شهرها در حالت قرنطینه، اعلان محدودیت سفر، نصب تعطیلی بر در کارخانه ها، همچنین به هم ریختگی در تجارت جهانی، جهانگردی، سرمایه گذاری و زنجیره های عرضه دیده می شود.
در حال حاضر محدودیت در حرکت کالا و مردم می تواند فراتر از تأثیر مستقیم بر سلامتی، عواقب اقتصادی و اجتماعی مهمی بر معیشت مردم بویژه آسیب پذیرترین گروه ها از جمله شاغلان در بخش کشاورزی، خدمات، گردشگری، خرده فروشی، حمل و نقل و رستوران ها داشته باشد. شورای سفر و گردشگری جهان هشدار داد که شیوع کرونا در جهان احتمالا به ۵۰ میلیون شغل لطمه می زند. انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) اعلام کرد که شرکتهای هواپیمایی در سال جاری میلادی احتمالا ۲۹ میلیارد دلار ضرر خواهند کرد. بر اساس برآورد برخی کارشناسان این معضل می تواند بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد کند.
همچنین تداوم تعطیلی مشاغل و ماندن مصرف کنندگان در منزل سخت ترین ضربه را به اقتصادهای محلی وارد می کند. در این حال بیشترین بخشهای آسیب دیده می توانند شرکت های متوسط و مشاغل کوچک باشند زیرا زنجیره های عرضه محصولات آنها به دلیل محدودیت حمل و نقل و حرکت مردم مختل می شود؛ لذا برای مقابله با چنین عوارض جانبی در مناطق روستایی، وزارتخانه های متولی امر تولید و توزیع باید به دقت وضعیت را رصد کرده و یکسری اقدامات را برای کاهش فشار بر مشاغل کوچک انجام دهند.
از سویی با توجه به تأثیر بیماری کووید-۱۹ بر زنجیره تأمین و نیز به دلیل اقدامات دولت ها برای کنترل شیوع آن بی تردید اختلالات قابل توجهی در زنجیره تأمین در سراسر جهان و نیز کشور ما به وجود خواهد آمد. این امر می تواند برای واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی به ویژه در صورتی که از یک شرکت تولید کننده خارجی به عنوان منبع اصلی خود برای تامین یک محصول یا مواد تشکیل دهنده استفاده می شود، بسیار مهم باشد.
نگرانی در مورد زنجیره تأمین برای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی بسیار مهم است. یکی از خطراتی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد امکان جایگزین کردن دیگر منابع در زنجیره تأمین بدون ارزیابی کامل بدلیل ضیق وقت است که به دلیل محدودیت در ترددهای بین المللی و بسته شدن مرزها مشکل دو چندان شده است؛ به گونه ای که دسترسی به برخی از مواد اولیه مورد نیاز صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی میسر نیست.
در حالی که امروز تمرکز روی متوقف کردن انتقال بین انسانی در بیماری ناشی از کرونا ویروس جدید است، باید اقدامات تسکین دهنده و بهبودی زود هنگام پیش بینی و در اسرع وقت عملی شود تا اثرات مخرب بر روی سیستم های غذایی و زنجیره های بازار، بصورت محلی و جهانی به حداقل برسد.
در خصوص بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی و غذایی ایران یکی از آثار مخرب شیوع کرونا ویروس جدید ممنوعیت بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی و غذایی است؛ به گونه ای که در سال ۱۳۹۷ در حدود ۹۴ درصد صادرات محصولات کشاورزی ایران به کشورهای عراق، افغانستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، آذربایجان، امارات متحده عربی، پاکستان، ترکمنستان، کویت، قطر، قزاقستان، جمهوری عربی سوریه، ارمنستان، گرجستان و اکراین بوده است. در این راستا رییس انجمن اتاق بازرگانی ایران و عراق گفته که میزان صادرات ایران به عراق در سال گذشته ۱۳ میلیارد دلار بوده و در ۱۰ ماهه سال ۱۳۹۸ میزان صادرات به کشور عراق ۹ میلیارد دلار کالا است.
از سویی تا روز ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ بیش از ۱۵ کشور که غالبا جزو کشورهای فوق هستند، اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کرونا ویروس را شناسایی کرده‌اند که از مبدأ ایران آمده‌اند. این تهدیدی جدی برای بازار جهانی محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی و غذایی ما محسوب می شود. بدیهی است ممنوعیت صادرات بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی و غذایی توسط کشورهای مهم هدف صادراتی، باعث از دست دادن بازار فروش به سبب از دست دادن اطمینان و اعتماد مصرف کننده بازارهای صادراتی نسبت به سلامت غذای ایران خواهد شد. بدیهی است برگشت اعتماد به بازارهای هدف و مصرف کنندگان بسیار هزینه بر و زمان بر است.
لذا راهکارهای زیر به منظور تعدیل تاثیر شدید کرونا ویروس بر عملکرد صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی پیشنهاد می شود:
۱- رصد کشت: حصول اطمینان از اینکه کشاورزان به عنوان منابع تامین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی، با وجود شیوع کرونا ویروس جدید، فصل کاشت را از دست ندهند، زیرا از دست دادن فصل کاشت بر بنیاد اقتصادی و ثبات اجتماعی تأثیر خواهد گذاشت.
۲- اقدامات پیشگیرانه: واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی در راستای اجرای اقدامات پیشگیرانه برای محافظت از کارکنان خود تلاش کرده، اقلام شامل ارائه ماسک صورت و ضدعفونی کننده دستی، نصب غربالگری درجه حرارت بمنظور مکانیسم های نظارت بر سلامت کارکنان خود را در سراسر سیستم به عمل آورند.
۳- تامین مواد اولیه: امکان دسترسی واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی به منابع تامین مواد اولیه مورد نیاز به ویژه با توجه به ایجاد محدودیت در ترددها و مشکلات ناشی از حمل و نقل و لجستیک داخلی و بین المللی و حرکت کالا و مردم.
۴- تداوم فروش: امکان تداوم دسترسی واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی به بازارهای داخلی و بین المللی علیرغم تعطیل شدن کسب و کارها و محدودیت در گردش کالا و تردد مردم. در این حالت کشاورزان نیز نمی توانند محصولات خود را در بازارها بفروشند.
۵- تثبیت قیمت ها: از آنجایی که غالب واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی در کشور شرکت های متوسط و کوچک بوده، در معرض بیشترین آسیب دیدگی قرار دارند زیرا زنجیره های تامین و عرضه محصولات آنها به دلیل محدودیت حمل و نقل و تردد مردم مختل می شود که در نهایت منجر به افزایش قیمت تمام شده محصول نهایی شده و امکان از دست دادن بازارهای هدف وجود دارد.
با عنایت به موارد بالا وزارتخانه های متولی امر تولید و توزیع باید به دقت وضعیت واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی را رصد کرده و اقداماتی در راستای کاهش فشار و ایجاد بستر مناسب بمنظور اجرای راهکارهای فوق انجام دهند.