به دلیل محدودیت منابع آب شیرین در نواحی شرقی ایران از جمله خراسان جنوبی و ایجاد تغییر در میزان آبدهی در اغلب منابع آبی بر اثر کاهش بارش در دهه اخیر، چند سال است که در راستای استفاده بهینه از آب برای افزایش تولید، ساخت استخرهای دو منظوره کشاورزی در پایین دست چشمه‌ها، قنات‌ها و چاه‌های آب کشاورزی مورد توجه بهره‌برداران قرار گرفته است.
۱۱ هزار و ۷۴۰ منبع آبی خراسان جنوبی که شامل قنات، چشمه و چاه‌های آب کشاورزی است، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های زیادی برای استحصال انواع ماهیان گرم‌آبی، سردآبی و ماهیان زینتی دارد که سال‌های اخیر بیش از گذشته به این ظرفیت توجه شده است.
مردمان سخت‌کوش خراسان جنوبی صنعت آبزی پروری را با ساخت استخرهای چند منظوره کشاورزی به عنوان یکی از روش‌های مناسب در مصرف آب موجود، از دریا به سمت کویر داغ کشانده‌اند تا با حمایت دولت و مسوولان استانی علاوه بر ذخیره‌سازی آب و مدیریت مصرف، تولید سالانه آبزیان نیز به صورت قابل ملاحظه‌ای در این استان افزایش یابد.
سال گذشته خراسان جنوبی یکی از چهار استانی بود که موفق به اخذ مجوز پرورش ماهی تیلاپیا شد که پویایی بیش از پیش صنعت آبزی‌پروری و اشتغالزایی را در این استان در پی خواهد داشت.
خراسان جنوبی به دلیل دوری از دریای آزاد و نداشتن رودخانه دائمی همواره در معرض تنش آبی است اما دارا بودن آب‌های شور و لب شور که مورد علاقه برخی آبزیان است، فرصت مناسبی را برای پرورش و تولید ماهی پیش روی بهره‌برداران قرار داده است.
جهش تولید ماهی در خراسان جنوبی
استاندار خراسان جنوبی خرداد امسال نخستین مزرعه حد واسط پرورش ماهی استان به مساحت ۲ هزار و ۵۰۰ مترمربع و ظرفیت سالانه ۱۰ میلیون بچه ماهی را در روستای پهنایی شهرستان قاینات افتتاح و اعلام کرد که ظرفیت تولید آبزیان و ماهی در این استان به ۲ هزار و ۵۰۰ تن تا پایان امسال افزایش می‌یابد.
محمد صادق معتمدیان گفت: در حال حاضر میزان تولید ماهی و آبزیان در خراسان جنوبی هزار و ۲۰۰ تن است و بر مبنای اسناد بالادستی صنعت شیلات و آبزی پروری، از سال ۹۸ اقدامات خوبی در زمینه توسعه صنعت شیلات در استان انجام شده است.
وی گفت: خراسان جنوبی در شمار چهار استانی بود که توانست مجوز پرورش ماهی تیلاپیا را اخذ کند و سازمان جهاد کشاورزی در همین راستا نخستین مزرعه حد واسط پرورش تیلاپیا را در قاین راه‌اندازی کرد.
استاندار خراسان جنوبی از برنامه استان برای تحقق هزار هکتار مجتمع گلخانه‌ای گفت و افزود: ۵۰ هکتار از این مجتمع‌ها برای ایجاد مجتمع‌های شیلات در نظر گرفته شده است.
وی افزود: اختصاص آب و زمین و پرداخت تسهیلات از جمله برنامه‌های حمایتی استان برای متقاضیان راه‌اندازی این مجتمع‌هاست.
معتمدیان به پایین بودن سرانه مصرف ماهی در استان اشاره کرد و گفت: جهاد کشاورزی می‌تواند با افزایش میزان تولید آبزیان و آموزش خانواده‌ها به اصلاح الگوی مصرف مردم کمک کند.
افزایش ۷۰ درصدی تولید ماهی در خراسان جنوبی
مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: از پارسال تا سه ماه نخست امسال هفت طرح پرورش ماهی تیلاپیا با ظرفیت چهار هزار و ۶۵۰ تن برای اخذ تسهیلات به بانک معرفی شده است.
محمد مهدی سعیدی میزان تسهیلات این طرح‌ها را یک میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: ماهی تیلاپیا جزو ماهیان گرم‌آبی است که دوره پرورش آن از ۱۲۰ تا ۱۸۰ روز با دمای مطلوب ۲۷ تا ۳۰ درجه است.
وی با بیان اینکه پرورش ماهی تیلاپیا با آب‌های شور و لب شور سازگار است اضافه کرد: میزان شوری آب برخی منابع آبی استان به دلیل خشکسالی‌های چند سال اخیر بالا رفته است که از این ظرفیت برای پرورش ماهی تیلاپیا استفاده خواهیم کرد.
وی گفت: پارسال تعداد ۱۰۰ هزار قطعه ماهی تیلاپیا در ۱۱ باب استخر پروش ماهی در هفت شهرستان استان توزیع شد که پیش‌بینی می‌شود امسال ۵۰ تن ماهی تیلاپیا برداشت کنیم.
مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: با برداشت این ماهی پرورش یافته شاهد افزایش ۷۰ درصدی تولید ماهی در استان خواهیم بود.
وی میزان تولید انواع ماهی در استان خراسان جنوبی را یک هزار و ۲۲۶ تن در سال گذشته اعلام کرد و گفت: پیش‌بینی می‌شود این میزان در سال جاری به ۲ هزار و ۵۰۰ تن برسد.
سعیدی با بیان اینکه بیش از ۷۰۰ استخر پرورش آبزیان در استان فعال است افزود: همچنین پارسال یک میلیون و ۲۰۰ هزار قطعه ماهی زینتی در استان تولید شده است که پیش بینی تولید امسال نیز همین مقدار خواهد بود.
وی اظهار داشت: به دنبال این هستیم که با فرآوری، چرخه پرورش ماهی تیلاپیا را در استان تکمیل کنیم و راه‌اندازی مرکز تکثیر ماهی تیلاپیا در دستور کار قرار دارد.
وی گفت: اکنون سه کارخانه فرآوری ماهی یکی در شهرستان طبس و ۲ کارخانه در شهرستان بیرجند فعال است.
برنامه‌ریزی برای پرورش آرتمیا
مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی عنوان کرد: همچنین برای پرورش آرتمیا غذای ماهی زینتی هم برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است و منطقه نخاب شهرستان خوسف برای پرورش آن انتخاب شده است.
وی افزود: همچنین در سفر استاندار خراسان جنوبی به سیستان و بلوچستان تفاهم‌نامه‌ای به امضا رسید که براساس این تفاهم‌نامه ۳۰۰ هزار قطعه بچه ماهی کپور از زهک زابل وارد استان شد.
سعیدی گفت: براساس این تفاهم‌نامه ما نیز مرکز پرورش زالو را در زابل راه‌اندازی کردیم همچنین به زودی از محل این تفاهم‌نامه، ۳۰۰ هزار قطعه بچه ماهی کپور در استان توزیع خواهد شد.
وی تصریح کرد: پرورش ماهی در کنار کشاورزی یکی از روش‌های استفاده بهینه از منابع آبی است که ضمن اشتغالزایی و کمک به اقتصاد خانوار کشاورز موجب غنی‌سازی آب کشاورزی و افزایش محصولات زراعی و باغی می‌شود از این‌رو به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی برای ورود بیشتر کشاورزان به این عرصه و حمایت از تولیدکنندگان می‌تواند نقش مهمی در توسعه این صنعت داشته باشد.
پرورش ماهی کمک معیشت خوبی برای کشاورزان است
یکی از پرورش دهندگان ماهی در شهرستان قاینات گفت: پرورش ماهی در استخره‌های ذخیره آب کشاورزی مصرف کودهای شیمیایی را پایین می‌آورد همچنین در کنار شغل کشاورزی، کمک معیشت خوبی برای کشاورزان و روستاییان است.
امیر عسکری افزود: در شهرستان قاینات پرورش ماهی در چند سال اخیر خیلی رونق پیدا کرده و مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.
وی بیان کرد: قبلا مرکزی برای پرورش بچه ماهی در استان نداشتیم و پای دلالان در میان بود که با راه‌اندازی مرکز پرورش ماهی اکنون مشکل حل شده است.
وی گرانی خوراک ماهی را یکی از مشکلات پرورش دهندگان ماهی ذکر کرد و گفت: هر ماهی برای پرورش کامل به سه کیلوگرم خوراک نیاز دارد و با توجه به هزینه‌های بالا، قیمت فروش ماهی خیلی پایین است که گاهی صرفه اقتصادی برای کشاورز ندارد.
این تولیدکننده گفت: سال گذشته در استخر پرورش ماهی ۲ هزار قطعه بچه ماهی ریختم که امسال ۱.۵ تا ۲ تن ماهی را برداشت خواهم کرد.
اکنون علاوه بر قزل آلا که از ماهیان سردآبی است، انواع ماهیان گرم‌آبی از نوع کپور، هامور، فیتوفاک و تیلاپیا در ۷۰۰ باب استخر پرورش آبزیان در خراسان جنوبی پرورش داده می‌شود.