بررسی‌ها از مزارع و واحد‌های کشاورزی نشان می‌دهد که سالیانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی تحت تاثیر عوامل مختلف از مزرعه تا سفره هدر می‌رود که این میزان ضایعات در محصولات استراتژیک گندم، جو و ذرت فاجعه محسوب می‌شود.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فرسوده بودن ماشین آلات، کشاورزی سنتی، بی توجهی به اجرای الگوی کشت و ناعادلانه بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از علل اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات کشاورزی به شمار می‌رود و اجرای کشت قراردادی، واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی و نوسازی ماشین آلات در کاهش هدررفت محصولات از مزرعه تا سفره تاثیر بسزایی دارد.
ناگفته نماند که با کاهش ضایعات محصولات میوه و تره بار، رونق بخش کشاورزی و توسعه صادرات دیگر نیازی به درآمد‌های نفتی نیست.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از علل اصلی افزایش ضایعات محصولات کشاورزی و راهکار‌های کاهش آن به منظور افزایش درآمد کشاورزان و رونق صادرات غیرنفتی با خبر شویم:
۱۰ درصد ضایعات بخش کشاورزی به فرسوده بودن ماشین آلات بر می‌گردد/کشاورزی سنتی آمار ضایعات را افزایش داد
محمد شفیع ملک زاده رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی از ضایعات ۳۰ تا ۳۵ درصدی محصولات کشاورزی خبر داد و گفت: اگرچه مسئولان ادعا می‌کنند که ضایعات در بخش ماشین آلات و مکانیزاسیون حدود ۴ تا ۵ درصد است، اما بررسی‌ها از مزارع و واحد‌های کشاورزی نشان می‌دهد که ضایعات ما در بخش کشاورزی بالاست.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۱۰ درصد ضایعات مربوط به ماشین آلات فرسوده است، افزود: با وجود فرسوده و قدیمی بودن ماشین آلات بویژه کمباین برداشت گندم و ذرت، در هنگام برداشت مشاهده می شود که ۲ طرف جاده از گندم‌های ریخته شده زرد رنگ است.
ملک زاده از هدر رفت محصولات کشاورزی از طریق حمل و نقل و ریزش از کمباین و ماشین آلات خبر داد و گفت: در سیلو‌ها هم امکان دارد بخشی از محصولات تولیدی جزو ضایعات باشد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی با اشاره به اینکه ۱۰ درصد از ضایعات بخش کشاورزی مربوط به مشکلات مکانیزاسیون، ماشین آلات و قدیمی بودن کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی است، بیان کرد: قدیمی بودن ماشین آلات کشاورزی علاوه بر آنکه منجر به افزایش ضایعات محصولات کشاورزی می شود، در کاهش کیفیت محصولات فرآوری شده هم تاثیر گذار است.
وی قیمت منطقی و عادلانه خرید تضمینی محصولات کشاورزی را یکی از راهکار‌های اصلی کاهش ضایعات برشمرد و گفت: استفاده از ماشین آلات مدرن و تکنولوژی روز دنیا، ارائه تسهیلات کم بهره و به صفر رساندن تعرفه واردات ماشین آلات کشاورزی از دیگر راهکار‌های کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در جهت حمایت از کشاورزان به شمار می‌رود.
این مقام مسئول کشاورزی سنتی را یکی دیگر از دلایل افزایش ضایعات محصولات کشاورزی اعلام کرد و افزود: با وجود قیمت‌های سرسام آور ماشین آلات و نبود قدرت خرید کشاورزان، تولیدکنندگان مجبور به استفاده از ماشین آلات قدیمی هستند که ارائه تسهیلات کم بهره و بدون بهره و حذف تعرفه واردات ماشین آلات موجب می شود تا کشاورزان درآمد بیشتری از ناحیه فروش محصولشان داشته باشند.
واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی امری مهم در کاهش ضایعات
سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور با اشاره به عوامل موثر در افزایش ضایعات محصولات کشاورزی اظهار کرد: ضایعات در محصولات کشاورزی متفاوت است، اما در محصولاتی همچون گندم، جو و ذرت دانه‌ای مربوط به ناوگان برداشت و فرسوده بودن آن است که به دلیل ریزش از پشت کمباین اتفاق می‌افتد.
وی افزود: ضایعات محصولات کشاورزی علاوه بر زیان تولیدکننده، ضربه مهلکی به اقتصاد کشور وارد می‌کند.
حسینی ادامه داد: در بحث کلان تولید، وقتی ریزش گندم در کشور ما از ۳ درصد استاندارد جهانی به ۱۰ تا ۱۵ درصد می رسد ، این رقم در تولید ۱۵ میلیون تن گندم بسیار چشمگیر است و آسیب جدی به اقتصاد می‌زند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه ضایعات در محصولات تره بار به شدت بالاست، بیان کرد: ضایعات در زمان برداشت محصولات سبزی و صیفی به سبب مکانیزه نبودن و نبود بازار مناسب اتفاق می‌افتد.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با بیان اینکه قیمت نامناسب خرید تضمینی محصولات کشاورزی یکی دیگر از علل ضایعات محصولات محسوب می‌شود، بیان کرد: همه ساله بخشی از محصولات به علت قیمت نامناسب خرید تضمینی روی دست کشاورز می‌ماند و تبدیل به ضایعات می‌شود. به عنوان مثال بخش عمده‌ای از برنج تولیدی و میوه در حوزه مصرف رستوران‌ها و منازل به هدر می‌رود.
وی با اشاره به راهکار‌های کاهش ضایعات محصولات کشاورزی بیان کرد: اصلاح ناوگان ماشین آلات برداشت، اجرای الگوی کشت و تلاش برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی علاوه بر حمایت از کشاورزان امری مهم در کاهش ضایعات سبزی و صیفی به شمار می‌رود.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با تاکید بر واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی تصریح کرد: با افزایش قیمت محصولات کشاورزی و رسیدن به نرخ واقعی، میزان مصرف اصلاح می‌شود چرا که در هیچ جای دنیا امکان خرید یک سبد میوه و خراب شدن نیمی از آن وجود ندارد که این امر نشان می‌دهد قیمت پایین مواد غذایی و محصولات کشاورزی در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها، علت اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات به شمار می‌رود.
ضایعات بخش کشاورزی به ۳۰ درصد می‌رسد/ اجرای الگوی کشت نسخه شفابخش برای کاهش ضایعات
علی خان محمدی مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با اشاره به اینکه عوامل متعددی در ضایعات محصولات کشاورزی موثر است، اظهار کرد: اجرای الگوی کشت و کشاورزی قراردادی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی نقش موثری دارد.
وی اجرای الگوی کشت یا کشاورزی قراردادی را مبتنی بر سفارش بر مبنای کیفیت و استاندارد‌های حمل و نقل و عرضه اعلام کرد و گفت: توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی نقش اساسی دارد.
خان محمدی ادامه داد: بنابر آمار سالیانه ۲۸ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی هدر می‌رود که نهادینه کردن کشاورزی قراردادی و تولید بر مبنای ثبت سفارش با استاندارد‌های مشخص در به صفر رساندن ضایعات تاثیر گذار است.
مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی درباره تاثیر الگوی کشت قراردادی در رونق بخش کشاورزی گفت: در حال حاضر کشت قراردادی در محصولاتی همچون چغندر قند، گندم و نیشکر انجام می‌شود که انتظار می‌رود در تمامی محصولات انجام گیرد تا با تولید بر مبنای ثبت سفارش و صادرات شاهد رونق بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی کشور باشیم.
خان محمدی در پایان تصریح کرد: با اجرای الگوی کشت و کشاورزی قراردادی شاهد کاهش ضایعات، پایداری تولید و ارتقای کیفیت هستیم که این امر به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان است.