بارقه‌های امید افزایش تولید طلای سفید در کشور زنده شده و اتفاقاتی که در پنبه کشور رخ داده، کشاورزان رغبت بیشتری به تولید این محصول استراتژیک پبدا کرده‌اند، سطح زیر کشت در چند سال گذشته از 70 هزار هکتار به 98 هزار هکتار رسیده و تولید هم تنها در سال گذشته 18 درصد رشد داشته است، اهمیت دادن دوباره به پنبه و انتخاب مجری تولید، افزایش نرخ ارز و برنامه‌های تحقیق و توسعه‌ای در این افزایش موثر بوده است.
اما هنوز طلای سفید با دوران اوج خود که زمانی 320 هزار هکتار از زمین‌های این کشور به کشت پنبه اختصاص می‌یافت و ایران صادر کننده بود، فاصله دارد.
مشکلاتی در تولید پنبه کشور وجود دارد که مسیر توسعه این محصول استراتژیک را ناهموار کرده است، از جمله اینکه حلقه‌های زنجیره تولید پنبه معیوب است، مدیریتهای این صنعت که از تولید، فراوری و محصول جدید را شامل می‌شود، به صورت جزیره ای است، حمایت های دولت همچنان ناکافی است، سیاست های تشویقی و حمایتی در این بخش وجود ندارد، قیمت‌های خرید تضمینی نسبت به نهاده های گران بسیار پایین است و دیگر ا ینکه کشاورزان در تامین نهاده های تولید مشکل دارند.
ابراهیم هزارجریبی مجری طرح پنبه کشور در بازدید از قطب تولید پنبه کشور یعنی کاشمر از افزایش دوباره تولید پنبه در کشور خبر داد و گفت: سطح زیر کشت پنبه امسال به ۹۸ هزار هکتار رسیده که پیش‌بینی می‌شود ۲۷۰ هزار تن وش پنبه از این مزارع برداشت شود.
وی از رشد ۸ درصدی سطح زیر کشت پنبه خبر داد و گفت: تولید این محصول نسبت به سال گذشته ۱۸ درصد رشد داشته است.
مجری طرح پنبه کشور همچنین گفت: با آغاز برنامه ششم حدود ۶۸ درصد رشد تولید در پنبه را شاهد بوده‌ایم، گفت: البته همچنان با دوره درخشان پنبه که در آن صادرکننده بودیم، فاصله زیادی داریم.
پنبه که یک محصول استراتژیک در جهان به حساب می آید و کشورها حساب ویژه‌ای روی این محصول باز کرده‌اند، بیش از 100 نوع محصول از پنبه به دست می‌آید و در مسائل نظامی هم کاربرد دارد، دهه 50 اوج تولید پنبه در کشور بوده و صنایع مرتبط با آن از جمله کارخانههای پنبه پاک کنی و ریسندگی و بافندگی در کنار آن فعال بودند، با توجه به اهمیت پنبه این صنعت اخیرا جزو لیست تحریم‌های آمریکا در آمد.
پنبه در جهان به اندازه‌ای اهمیت دارد که سال گذشته با حضور 30 کشور جهان در ژنو سوئد 8 ا کتبر را به عنوان روز جهانی پنبه نامگذاری کردند، اما کشور ما که زمانی صادر کننده عمده این محصول بود در این اجلاس حضور نداشت.
هزار جریبی در پاسخ به وضعیت تولید پنبه در کشور گفت: سطح کشت پنبه پس از انقلاب از 320 هزار هکتار به 70 هکتار رسیده بود، اما با برنامه‌هایی که برای افزایش تولید دوباره این طلای سفید در کشور انجام می‌شود، کشت این محصول دوباره افزایش یافته و اکنون به 98 هزار هکتار رسیده است.
پنبه اولویت اصلی تولید محصولات اساسی قرار گرفت
وی در پاسخ به اینکه چه عواملی سبب شد که پس از یک دوره طولانی رکود تولید پنبه در کشور اوج می‌گیرد، گفت: نخست اینکه اهمیت پنبه دوباره به عنوان اولویت اصلی بین تصمیم‌گیران کشور قرار گرفت و به همین دلیل مجری برای توسعه طلای سفید در کشور انتخاب کردند.
معرفی ارقام پرمحصول پنبه توسط محققان کشور
هزار جریبی گفت: ارقام جدیدی هم در داخل کشور توسط محققان تولید شد که از نظر تولید با تولیدکنندگان مهم جهانی برابری می‌کنند این ارقام شامل کاشمر، خورشید و خرداد و ورامین است که 95 درصد پنبه کشور توسط ارقام داخلی کشت می‌شوند.
وی افزود: این ارقام از نظر تولید کشور ما را در جایگاه هشتم تولید جهان از نظر بذری قرار داده، اما با این حال واردات بذر هم داریم تا کشاورزان حق انتخاب بیشتری داشته باشند.
رئیس تحقیقات مرکز پنبه کشور در کاشمرگفت: به دلیل اینکه کشورهای دیگر دانش و فن آوری تولید بذر از جمله ژرم پلاسم را در اختیار ما نمی‌گذاشتند، مجبور شدیم، تمام نیازها را با کمک متخصصانداخلی خودمان درست کنیم و نتیجه آن تولید بذرهایی بود که سازگاری بیشتری نسبت به بذرهای وارداتی داشت.
روشنی گفت: بذرهای خارجی در داخل کشور کارایی لازم را ندارد، چون به شرایط سخت محیطی عادت ندارند، اما با اصلاح بذرهای داخلی می‌توانیم پنبه را در مناطق شور هم بکاریم و به همین دلیل وسعت کشت پنبه در کشور بیشتر می‌شود، یعنی ما از زمینه‌ها بیشتری می‌توانیم استفاده کنیم.
برخی از این بذور هم مقاوم به خشکی است که می‌تواند در شرایط کم آبی محصول بیشتری بدهد.
راه‌اندازی سامانه رصد و پایش آفات و بیماری‌های پنبه
هزار جریبی گفت: سامانه رصد و پایش آفات و بیماری های پنبه را در کشور راه‌اندازی کرده‌ایم که با استفاده از تیمی مجرب بیماری ها و آفات پنبه را در کشور رصد و پایش می کنیم و در وهله نخست به دنبال پیشگیری و در مرحله بعدی درمان بیماری‌ها هستیم.
وی گفت: پنبه یک محصول کاملا مناسب برای به کارگیری در تناوب زراعی است وباعث اصلاح و بهبود خاک کشاورزی می‌شود و به همین دلیل کشاورزان متخصص و آنهایی که تجربه کشت این محصول را داشته‌اند، به این محصول بیشتر رغبت دارند.
وجود مشتری داخلی و خارجی برای پنبه
مجری طرح پنبه کشور گفت: یکی از مزیت‌های این محصول که باعث شده رغبت دوباره به کشت این محصول بیشتر شود، وجود صنایع در داخل است که محصول کشاورزان را خریدای می‌کنند و کشاورزان مطمئن هستند که محصولشان روی دستشان نمی‌ماند.
کشاورزان منطقه کاشمر به پایین بودن نرخ خرید تضمینی پنبه انتقاد داشتند که از نظر آنها دولت نرخ این محصول استراتژیک را بسیار پایین تر تعیین می‌کند، در حالی که قیمت تمام شده تولید این محصول بالاست.
بالا رفتن نرخ ارز به سود کشاورزان پنبه کار تمام شد
مجری طرح پنبه در کشور در پاسخ به تاثیر نرخ ارز در تولید پنبه گفت: افزایش نرخ ارز از دو جهت به نفع تولید پنبه در کشور شد، نخست اینکه وارد کنندگان به علت گران شدن محصول وارداتی مجبور شدند بیشتر به محصول داخلی روی آورند که این مسئله باعث افزایش تقاضای محصول داخلی شد.
از سوی دیگر قیمت‌های داخلی به دلیل مقایسه با مشابه خارجی و نیز افزایش تقاضا افزایش یافت و به همین دلیل سود بیشتری نصیب کشاورزان شد و آنها بیشتر به کشت این محصول روی آوردند.
چند پیشنهاد برای برگشت به دوران طلایی پنبه
وی درپایان پیشنهاد کرد که برای برگشت دوباره پنبه به دوران طلایی باید همه دستگاه‌ها همکاری کنند، نخست اینکه دولت نرخ خرید تضمینی مناسبی تعیین کند تا کشاورزان در مقایسه با محصولات دیگر پنبه را ترجیح دهند.
هادی تقوی پنبه کار نمونه منطقه کاشمر گفت: نرخ خرید هر کیلو وش پنبه 9 هزار تومان است که در برابر هزینه‌های بسیاری زیادی که این محصول دارد رقم بسیارکمی است.
یک پنبه کار دیگر هم از عدم حمایت‌های دولت از پنبه کاران اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم یک استخر کوچک بزنیم، باید چندین سال در صف دریافت تسهیلات بمانیم، در حالی که پنبه محصول آب بری است و باید آب آن تامین باشد.
لزوم بسته‌های حمایتی و تشویقی دولت برای پنبه
مجری طرح پنبه گفت: بسته‌های حمایتی باید از سوی دولت برای ترغیب کشاورزان به کشت این محصول طراحی شود، کشاورزان باید مطمئن شوند که اگر به این محصول روی می‌آورند تحت حمایت های دولت هستند.
هزار جریبی گفت: دولت باید بسته های تشویقی هم در نظر بگیرد که اگر کشاورزی به این محصول استراتژیک روی آورد نسبت به دیگران از مزایای بیشتری برخوردار باشد، مثلا نهاده های آنها را به موقع و با قیمت مناسب تامین کند و یا تسهیلات به آنها بدهند.
کشاورزان منطقه کاشمر گفتند: در سالهای گذشته به دلیل عدم حمایت‌های دولت از تولید پنبه به ویژه واردات بی‌رویه که وجود داشت و قیمت محصول را پایین می آورد آ«ها مجبور شدند، به جای پنبه عمدتا انگور و محصولاتی مانند پسته انار و ذرت بکارند.
حال که امیدها برای افزایش دوباره تولید پنبه در کشور زنده شده، رفع مشکلات در همه زمینه‌ها باید آغاز شود، تولید پنبه زنجیره‌های پسین به نام کارخانه های فراوری پنبه، کارخانه ریسندگی و کارخانه بافندگی دارد، تا اینها تقویت نشوند، حلقه اولیه یعنی تولید به خوبی پیش نمی‌رود، که البته در حال حاضر این حلقه‌ها معیوب هستند.
در کشور 70 کارخانه فراوری پنبه وجود دارد که عمر آنها 57 سال است، اینها تقریبا خارج از رده هستند، البته زمانی تعداد این کارخانه‌ها در کشور 150 بود، بسته بندی‌های نامناسب محلوج پنبه و کیفیت پایین سبب شده که کارخانههای ریسندگی به خوبی از آنها استقبال نکنند و به واردات از کشورهای دیگر روی بیاورند.
باید تعرفه واردات نخ خارجی کنترل شود، تا کارخانههای ریسندگی هم به خرید از تولید داخل روی بیاورند، واردات ارزان در سالهای گذشته کارخانه‌ها را به سمت خرید محلوج از خارج سوق داده است.