بیش از ۸۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود و صرفه جویی چند درصدی آب در این بخش، کمک شایانی به حفظ منابع و تامین آب مورد نیاز در سایر بخش ها می کند، در استان یزد که کم بارش ترین استان کشور است و در ۲ دهه اخیر با بحران شدید منابع آب بوده، سال هاست که زنگ خطر بحران کم آبی به صدا درآمده و این در حالی که حدود ۹۰ درصد منابع آب استان در بخش کشاورزی مصرف می شود و هنوز بخش قابل توجهی از زمین های زراعی به سامانه های آبیاری نوین تجهیز نشده و کماکان به شیوه سنتی غرقابی زیرکشت قرار می گیرد.
تداوم استفاده از روش های سنتی آبیاری که بهره وری پایینی دارد و باعث هدر رفت بخش عمده ای از منابع آب می شود و کشت برخی محصولات پر آبخواه مثل هنداونه از معضلاتی است که منابع بسیار محدود آب استان یزد را به شدت در معرض تهدید قرار داده و بازنگری در شیوه های کشت و آبیاری از ضرورت هایی است که در بخش کشاورزی یزد باید مورد توجه قرار گیرد اما برخی مسائل مانع از تغییر کامل رویکردهای حاکم بر این بخش شده است.
افت ۵۰ سانتیمتری آب‌های زیرزمینی استان یزد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد در این خصوص گفت: سالانه بین ۲۷۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن در منابع آب استان شاهد هستیم که این مسئله موجب شده هر ساله ۵۰ سانتیمتر سطح آب منابع زیرزمینی افت پیدا کند.
محمد مهدی جوادیان‌زاده افزود: میزان برداشت آبی که به آبخوان‌ها وارد می شود نباید بیشتر از ۷۵ درصد شود این در حالی است که هم اکنون میزان برداشت از منابع آب استان ۱۳۰ درصد است.
وی تصریح کرد: در بخش کشاورزی باید ۵۰ درصد کاهش مصرف و در هر یک از بخش های صنعت و شرب نیز ۳۰ درصد کاهش مصرف داشته باشیم تا به سطح تعادل بخشی منابع آب در استان برسیم.
جوادیان زاده از تدوین سند سازگاری با کم‌آبی در استان با همکاری دستگاه های ذیربط در حوزه آب خبرداد و گفت: این سند در قالب ۲۶ راهبرد با هدف صرفه جویی و کاهش مصرف در بخش های مختلف شده تدوین شده که باید در کارگروه ملی که به این منظور تشکیل شده تصویب شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی یزد نیز گفت: در چارچوب افزایش بهره وری از منابع آبی موجود استان تا کنون ۳۱ هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی به سامانه های آبیاری نوین تجهیز شده و چهار هزار و ۶۰۰ هکتار نیز در دست اجرا قرار دارد.
سید جمال سجادی پور اظهار داشت: دولت برای اجرای این سامانه ها که به صورت کم فشار، قطره ای ، زیرسطحی ، تیپ و تشتکی اجرا می شود ، ۴۰۰ میلیارد ریال کمک بلاعوض اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه با روش های نوین آبیاری برداشت آب در استان را مدیریت می کند، اظهار کرد: در این سامانه ها، راندمان آبیاری بین ۳۵ تا ۸۵ درصد افزایش می یابد و این در حالی است که در آبیاری سنتی به روش غرقابی میزان بهره وری در حالت خوش بینانه ترین حالت بین ۳۵ تا ۴۰ درصد است.
کمک بلاعوض دولت برای اجرای طرح های آبیاری نوین
رییس سازمان جهادکشاورزی یزد ادامه داد: دولت برای اجرای طرح های آبیاری کم فشار و قطره ای در هر هکتار به ترتیب ۷۰ میلیون ریال و ۱۷۰ میلیون ریال کمک بلاعوض پرداخت می کند که کشاورزان می توانند از این تسهیلات دولت برای پایداری تولید و افزایش بهره وری آب استفاده کنند.
سجادی پور، تصریح کرد: کشاورزان شهرستان ابرکوه که بیش از ۲ دهه با تبعات ناشی از خشکسالی دست به گریبان هستند، برای حفظ آب‌های موجود و افزایش بهره‌وری در مسیر توسعه سامانه های نوین آبیاری حرکت می کنند و مقام نخست را در اجرای طرح های آبیاری نوین استان را دارند.
اجرای سه هزار هکتار طرح آبیاری نوین در ابرکوه
مدیر جهاد کشاورزی ابرکوه نیز با بیان اینکه پنج هزار هکتار از اراضی و باغ های این شهرستان از سال ۱۳۷۰ تاکنون به آبیاری نوین تجهیز شده، گفت: از این میزان حدود سه هزار هکتار آن در دولت یازدهم و دوازدهم اجرا شده است .
مهدی غیب الهی با تبیین اهمیت طرح‌های آبیاری نوین در افزایش بهره وری و راندمان تولید، افزود: دولت تدبیر و امید برای این میزان آبیاری نوین ۴۰۰ میلیارد ریال کمک بلاعوض به کشاورزان پرداخت کرده است.
وی با بیان اینکه تجهیز ۵۰۰ هکتار از اراضی و باغ های شهرستان به سامانه های آبیاری نوین در دست اجراست، اظهار کرد: با توجه به تداوم ۲ دهه خشکسالی و افت سطح آب های زیرزمینی بهترین روش برای حفظ منابع موجود، اجرای طرح های آبیاری نوین است .
۳۰۰ لیتر آب در افق ۱۰ ساله علاوه بر آب موجود نیاز ابرکوه است
فرماندار و رییس شورای حفاظت منابع آب ابرکوه نیز از ایجاد نهضت مدیریت برداشت آب در این شهرستان خبرداد و افزود: اجرای طرح های آبیاری نوین، خاموشی زمستانی چاه های کشاورزی و هوشمند کردن چاه ها برخی از اقداماتی است که در این راستا اجرا شده است.
محمد کاظمی نسب افزود: کشاورزان برای مدیریت هرچه بهتر برداشت آب در زمینه توسعه کشت گلخانه ای با بهره وری مناسب و افزایش تولید حرکت می کنند و دولت نیز شرایط خوبی را برای پرداخت تسهیلات ارزان قیمت و کمک های بلاعوض در این زمینه فراهم کرده است.
وی همچنین با اشاره به اتمام مطالعات طرح خط انتقال آب از دریای عمان به یزد ، ادامه داد: بخشی از این آب سهم ابرکوه است و در عین حال ۳۰۰ لیتر آب در افق ۱۰ ساله علاوه بر منابع موجود در حوزه صنایع و کشاورزی در این شهرستان مورد نیاز است.
یکی از کشاورزان شهرستان ابرکوه گفت: هزینه وسایل مورد نیاز تجهیز مزارع و باغ ها به سامانه های آبیاری نوین به قدری افزایش یافته است که کمک های بلاعوض دولت جوابگوی بخش اندکی از این هزینه هاست و کشاورزان نیز که عمدتا خرده مالک هستند، توان مالی کافی برای خرید این تجهیزات را ندارند.
علی اکرمی ادامه داد: تورم یکی دوسال گذشته هزینه اجرای هرهکتار آبیاری نوین به طور متوسط از ۲۵۰میلیون ریال به ۳۴۰ میلیون ریال افزایش داده که ۱۷۵ میلیون ریال آن را دولت به عنوان کمک بلاعوض پرداخت می کند که تامین مابقی آن برای کشاورزان بسیار دشوار است.
وی اضافه کرد: دولت بایستی برای استفاده بهینه از آب در میزان کمک های بلاعوض تجدید نظر کند یا وسایل مورد نیاز آبیاری نوین را به صورت یارانه ای به دست بهره برداران برساند.یکی دیگر از کشاورزان مزرعه علی آباد روستای هارونی که در فاصله حدود ۴۵ کیلومتری ابرکوه واقع شده نیز به گزارشگر ایرنا گفت: کشاورزان برای حفظ آب های موجود و بهره وری عاقه مند به استفاده از سیستم های آبیاری نوین در مزارع و باغ ها هستند زیرا علاوه بر افزایش راندمان آبیاری کمک بزرگی به حفظ سفره های زیر زمینی می کند.
محمدحسن شمس خاطر نشان کرد: می توان از طریق سامانه های آبیاری نوین با آبیاری به موقع و کوددهی مناسب مزارع و باغ را تغذیه کرد که من در مجموع ۹۵ هکتار سطح زیر کشت باغ و زراعت را به این سامانه آبیاری قطره ای و تیپ تجهیز کرده ام.
وی ادامه داد: قبل از اجرای این طرح ها، با ۱۵ لیتر آب در ثانیه که از چاه استحصال می شد در دوره ۵۰ روزه اراضی و باغ های خود را آبیاری می کردم که هم اکنون این دوره آبیاری به ۱۲ روز کاهش یافته و با هدف مدیریت منابع هفت روز هم با اختیار خودم در ماه، چاه کشاورزی را خاموش می کنم.
این کشاورز ابرکوهی یادآور شد: با اجرای سامانه آبیاری نوین علاوه بر افزایش راندمان آبیاری از ۳۵ درصد به ۸۵ درصد ، کیفیت محصول با تغذیه به موقع افزایش یافت.
برداشت غیرمجاز از منابع آب درحوزه شمال استان فارس، حیات کشاورزی ابرکوه را تهدید می کند
خلیل روشن ابرقویی یکی دیگر از کشاورزان نمونه استانی و ملی شهرستان ابرکوه نیز با بیان اینکه به دلیل تداوم ۲ دهه خشکسالی، استان یزد در مقایسه با سایر استان‌ها از نظر منابع آب در تنگنای بیشتری قرار دارد و افزود: حوزه آبریز شهرستان ابرکوه در شمال استان فارس قرار دارد و به دلیل برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب در این استان، حیات کشاورزی ابرکوه به شدت تهدید می شود و امیدوارم که مسوولان نسبت به رفع این معضل و جلوگیری از برداشت های بی رویه در بالادست، اقدام کنند.
وی که نیم قرن است در حوزه کشاورزی و دامداری در منطقه « گاشار» دهستان فراغه ابرکوه فعالیت دارد، ادامه داد: از مجموع ۲۴۰ هکتار اراضی قابل کشت به دلیل کم آبی ۶۰ هکتار آن را به کاشت محصول باغی و زراعی شامل گندم ، جو ، ذرت علوفه ای و دانه ای ، زردآلو ، هلو ، انار و انجیر اختصاص داده ام .
به گفته وی باتوجه به اهمیت بهره وری از منابع آبی هم اکنون ۱۵هکتار از اراضی برای کشت خربزه ، گندم و ذرت دانه ای وعلوه ای از طریق سیستم آبیاری تیپ آبیاری می شود و با وجود افزایش سرسام آور قیمت وسایل آبیاری نوین، ۱۰هکتار از باغ خود را به سیستم آبیاری قطره ای تجهیز کرده ام.
روشن ابرقویی با بیان اینکه شهرستان ابرکوه و در کل استان یزد به شدت از کم آبی و خشکسالی آسیب دیده تصریح کرد: کشاورزان و بهره برداران بایستی با استفاده از تسهیلات و کمک‌های بلاعوض دولت در زمینه اجرای طرح های آبیاری نوین تلاش مضاعفی داشته باشند، چراکه از دست رفتن منابع و برداشت بیش از ظرفیت در آینده نه چندان دور رمق کشاورزی را می گیرد و آنگاه همین کشاورزی اندک نیز در کویر مرکزی ایران از بین رفته و باعث گسترس بیابان می شود.
مجموع اراضی قابل کشت استان یزد ۱۷۰ هزار هکتار است که به دلیل تداوم خشکسالی و تغییر الگوی کاشت و کشت گیاهان کم آبخواه هم اکنون ۱۱۳ هزار و ۷۶۰ هکتار آن زیرکشت قرار دارد از این مقدار ۳۲ هزار و ۶۶۹ هکتار ( ۲۹ درصد) زارعی و ۷۹ هزار و ۲۴۸ هکتار (۶۹ درصد) به کشت محصولات باغی و هزار و ۸۴۳ هکتار ( ۲ درصد) آن به کشت محصولات گلخانه ای اختصاص دارد.
در استان یزد کشاورزان و دامداران با رعایت الگوی کشت نوین و بهره وری از آب مجازی در بخش کشاورزی و دامداری سالانه یک میلیون و ۸۰۳ هزار تن انواع محصولات کشاورزی و دامی تولید می‌شود.
یزد با ۷۳ هزار هکتار وسعت و یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت در منطقه گرم و خشک ناحیه مرکزی ایران قرار دارد و از مناطق کم باران کشور است، ۸۷ درصد جمعیت آن در ۲۴ شهر و بقیه در روستاها و آبادی ها زندگی می کنند.
مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفری ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد.