گرانی گریبان غذای کم‌درآمدها را هم گرفت/ ریشه افزایش قیمت تخم مرغ چیست؟

تخم مرغ نیز از افزایش های اخیر قیمت در حوزه محصولات پروتئینی عقب نمانده و در بازار تهران هر کارتن تخم مرغ به 181 هزار تومان و هر شانه به 36 هزار تومان افزایش یافته است. این در حالی‌ست که براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار در مهرماه، مقرر شده بود که تخم مرغ ۳۰ عددی بسته بندی شناسنامه دار دارای زنجیره سرد حداکثر ۳۱ هزار تومان، تخم مرغ ۲۰ عددی ۲۲ هزار تومان، تخم مرغ ۱۵ عددی ۱۸ هزار تومان، تخم مرغ ۹ عددی ۱۱ هزار تومان و تخم مرغ شش عددی ۷۰۰۰ تومان عرضه شود.
* ریشه گرانی تخم مرغ کجاست؟
تخم مرغ از قدیم به غذای فقرا معروف است و یک غذای ساده، ارزان و سهل الوصول بوده و به همین دلیل  سفره خانواده‌ها به ویژه خانواده های کم درآمد با این غذای همواره آشنا بوده اما آیا اکنون با این قیمت ها هم می توان گفت که غذای فقرا است؟
مهدی دستوری مدیر فروشگاه بزرگ در منطقه 19 تهران از افزایش بیش از 8 هزار تومانی قیمت تخم مرغ در یک کارتن و افزایش بیش از 2 هزار تومانی در هر شانه تخم مرغ در یک هفته گذشته خبر می‌دهد. او فاکتورهای خرید خود از میدان بهمن تهران که محل عمده فروشی این قبیل محصولات است را نشان می‌دهد که قیمت هر کارتن تخم مرغ 181 هزار تومان درج شده است.
بررسی میدانی از قیمت شانه تخم مرغ در سطح خرده فروشی های این منطقه از تهران هم نشان می دهد که قیمت هر شانه تخم مرغ 30 تایی از 36 هزار تومان تا 38 هزار تومان متغیر است.
در زیر فاکتور خرید تخم مرغ به نرخ عمده فروشی از میدان بهمن معروف به کشتارگاه تهران را ملاحظه می کنید:
مردم از افزایش قیمت محصولاتی که نیاز روزمره اشان هست بسیار ناراضی اند، آنها میگویند تخم مرغ ، مرغ و گوشت و لبنیات محصولاتی هستند که روزانه در سبد خانوارها وجود دارد و افزایش قیمت آنها فشار زیادی به اقتصاد خانوار می آورد و دولت باید با هر روشی که شده قیمت آنها را کنترل کند.
مردم چه می گویند؟
یک مرد میانسال در فروشگاه مواد غذایی منطقه 19 گفت: اگر مسکن،خودرو یا پوشاک گران می شود چون اینها نیاز روزانه نیست بلاخره می توان مدارا کرد یا امید به آینده داشت که انشالله روزی بهتر شود. اما درباره تخم مرغ  و لبنیات که در حقیقت مصرف روزانه خانوارها است نمی توان به بچه گفت که امروز شیر نخورد اگرچه فعلا با این قیمت ها هفته ای یکیار هم شیر نمی خورند.
وی که تاکید دارد افزایش قیمت ها روی خرید مردم تاثیر منفی قابل توجهی گذاشته است، گفت: مردم یک درآمد ثابتی دارند که با افزایش روز به روز قیمت ها قدرت خرید با این درآمد اندک بسیار کاهش می یابد و خانواده ها مجبورند فقط نیازهای بسیار ضروری را خریداری کنند که متاسفانه مدتی است افزایش قیمت ها هم روی کالاهای ضروری هم جولان میدهد.
یک خانم حدودا 40 ساله هم از تاثیر ویروس کرونا بر درآمد خانوارها می گوید که بسیاری از سرپرستان خانوارها را از کار بیکار کرده است.
وی میگوید: د رخانواده 7 نفره آنها 3 نفر  به خاطر این ویروس بیکار شده اند یعنی محل کسب و کار آنها تعطیل است دو نفر از اعضای خانواده در نورپردازی و یک نفر دیگر در سبزی فروشی کار می کرده اند که همه بیکار هستند.
آیا تخم مرغ هم باید گران شود؟
به گفته ناصر نبی پور سخنگوی اتحادیه مرغداران میهن، در ایران روزانه 250 تن بیش از نیاز کشور تخم مرغ میشود و تولید سالانه هم از یک میلیون تن فراتر است.
وزیر سابق جهاد کشاورزی هم جایگاه تولید مرغ و تخم مرغ کشور را هفتم جهان اعلام کرده بود. آمارها هم این جایگاه مهم جهانی را تاییدمی کند.
تولید 250 تن بیش از نیاز این محصول که ما را به صادر کننده تبدیل کرده بود و دارا بودن جایگاه هفتم تولید جهان میگوید که قیمت این محصول نباید بی رویه بالا برود.  اما چرا مهار قیمت ها از دست خارج شده است؟
* دلایل بالا رفتن قیمت تخم مرغ
1- کمبود نهاده
ناصر نبی پور سخنگوی اتحادیه مرغداران میهن گفت: نهاده‌های دولتی که پیش از این قول داده بودند به نرخ دولتی در اختیار تولید کنندگان قرار داده شود عملی نشده و مرغداران با مضیقه های زیادی تولید می کنند.
به گفته این مسئول افزایش قیمت نهاده هزینه تولید را افزایش داده و آنها مجبورند برای داشتن  حاشیه سود و یا فرار از ضرر و زیان محصول خود را به قیمت بالاتری بفروشند بیشتر مواقع نهاده دولتی نیست و مرغداران مجبورند برای رفع کمبود نهاده به بازار آزاد مراجعه کنند که البته به دلیل قیمت‌های بسیار بالا توان مالی برای خرید ازبازار آزاد وجود ندارد. زیرا یک کامیون سویا با قیمت مصوب ۳۲ میلیون تومان می‌شود در حالی که در بازار آزاد باید ۱۶۵ میلیون تومان پرداخت کنند و پرداخت این رقم برای مرغدار امکان پذیر نیست.
نبی پور معتقد است: تأمین نشدن سهمیه نهاده‌های دولتی سبب ایجاد کمبود و کاهش تولید در واحدهای مرغ تخم گذار شده است، زیرا مرغداران مرغ‌های خود را به کشتارگاه تحویل می‌دهند.
این مسئول معتقد است که تولید مرغ هم به دلیل تامین نشدن نهاده های خوراک دام و طیور کاهش یافته است.
اما این کاهش تولید به معنی عدم تامین در بازار نیست بلکه دولت باید با مدیریت بازار یعنی کاهش صادرات و یا تنظیم تعرفه گذاری و یا ذخیره سازی در زمان مازاد و عرضه در زمان نیاز بازار را مدیریت کند.
2- بیماری نیوکاسل
خبرهایی مبنی بر شیوع بیماری نیوکاسل در مرغداری ها شنیده می‌شود که باعث کاهش تولید شده است.
سخنگوی مرغداران میهن هم تایید می کند که بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها شیوع داشته و بر عرضه تخم مرغ تاثیر گذاشته است.
بیماری نیوکاسل یک بیماری ویروسی است. این بیماری اولین بار در سال ۱۹۲۶ در نیوکاسل انگلستان تشخیص داده شد.
نیوکاسل یکی از مهم‌ترین بیماری‌های پرندگانی است که به صورت صنعتی و متراکم پرورش داده می‌شوند و گله‌های بسیاری از جوجه‌های گوشتی در صورت عدم واکسیناسیون با این بیماری درگیر می‌شوند. این بیماری در سال ۱۳۲۹ در  ایران  شناسایی  شده‌ است.
3- شایعه صادرات تخم مرغ
صادرات تخم مرغ هم از دیگر دلایل افزایش قیمت در بازار شده است. روزانه 3 هزارتن تخم مرغ در کشور تولید می‌شود که به گفته اتحادیه تولید کنندگان تخم مرغ 250 تن آن مازاد است و اگر بر اساس آنچه که  گفته شده 100 تن در روز صادر شود، نباید تاثیری در قیمت بازار داشته باشد.
اما بدیهی است که با این افزایش قیمت ها در بازار، دولت باید در دادن مجوز صادرات به این محصول دست به عصا حرکت کند.
4- کاهش تولید به دلیل افزایش هزینه های خوراک
برومند چهارآیین عضو سابق هیئت مدیره کانون سراسری مرغداران گوشتی هم به اثرات منفی کمبود و گرانی نهاده در تولیدتاکید می‌کند و می‌گوید: تولید کنندگان نمی توانند خوراک به  حد کافی به مرغ بدهند بنابراین آنها وزن کمتری دارند که این در مقیاس کشور می تواند ماهانه 25 هزارتن عرضه را کاهش دهد.
وی از پاس کاری های مدیریتی دو وزارتخانه هم گلایه می کند و می گوید:کوچکترین تصمیمات در صنعت طیور ۲ ماه آینده جواب می‌دهد و این گونه نیست که امروز با واگذاری ماموریتی از یک دستگاه به دستگاه دیگر بتوان  انتظار معجزه داشت.
گرانی قیمت نهاده ها که از آن به عنوان پاشنه آشیل افزایش قیمت ا نواع محصولات پروتئینی ولبنی یاد می شود خود معلول علت های دیگر است. ناکامی برنامه های تولید خوراک دام و طیور در دهه های گذشته باعث وابستگی بیش از 70 درصدی به این محصول شده و ما را به واردات این محصول وابسته تر کرده است.
صرف 4.5 میلیارد دلار ارز برای واردات این قبیل نهاده ها در شرایط تحریم و محدودیت ارزی و نیز شرایط کرونایی که بسیاری از کشورها صادرات خود را متوقف کرده و یا کاهش داده اند نیز بسیار سخت شده است.
اما نکته مهم‌تر آن است که سوء مدیریت در داخل برای توزیع نهاده های وارداتی باعث تشکیل بازارهای سیاه و فروش 5 برابری این نهاده ها و افزایش هزینه های تولید مرغداران شده است. پاس کاری وظایف بین وزراتخانه های جهاد کشاورزی و صمت از جمله این سوء مدیریت ها است که تنها در این دولت چندین بار وظایف تنظیم بازار نهاده و بازار محصولات کشاورزی بین این و وزارتخانه دست به دست شده است.