براساس قانون خرید تضمینی محصولات کشاورزی مصوب سال ۱۳۶۸ دولت مکلف است به منظور حمایت از تولید محصولات اساسی کشاورزی و ایجاد تعادل در نظام تولید و جلوگیری از ضایعات این محصولات و ضرر و زیان کشاورزان همه‌ساله خرید محصولات اساسی کشاورزی (گندم، برنج، جو، ذرت، چغندر، پنبه وش، دانه‌های روغنی، سیب‌زمینی، پیاز و حبوبات) را تضمین کند. براساس یکی از تبصره های این قانون وزارت کشاورزی موظف است همه‌ساله قیمت خرید تضمینی محصولات فوق را با رعایت هزینه‌های واقعی تولید تعیین و حداکثر تا آخر تیر ماه به هیأت دولت تقدیم کند و دولت نیز موظف است قیمت های مصوب را قبل از آغاز هر سال زراعی (آخرشهریور ماه) اعلام کند. همچنین در تبصره دیگر این قانون نیز ذکر شده است که قیمت تعیین شده نیز باید به گونه ای باشد که میزان افزایش آن هیچگاه از نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی در همان سال کمتر نباشد.
در مهرماه سال ۱۳۹۹ نیز قیمت خرید تضمینی محصولات باغی و زراعی سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ توسط شورای اقتصاد مصوب شد که البته بعضی از این نرخ‌های مصوب مورد انتقاد بسیاری از تولیدکنندگان و کشاورزان قرار گرفت و در نهایت باعث شد که شورای تخصصی قیمت گذاری برخی از قیمت‌ها را مجددا بررسی، اصلاح و در نهایت ابلاغ کند ولی قیمت برخی دیگر از محصولات مانند پیاز همچنان ثابت ماند.
تعیین قیمت ۵۹۶ تومان برای خرید تضمینی هرکیلو پیاز بنابر گفته فعالان کشاورزی، پیازکاران را با چالش های بسیاری همراه کرده است و حتی برخی از آنها تمایلی به برداشت پیاز از روی زمین ندارند. این کشاورزان در تصاویر و ویدیوهایی که اخیر در فضای مجازی منتشر کرده اند می گویند پیازها بر روی دستشان مانده است و قیمت تعیین شده حتی هزینه کارگری که بر روی زمین کار می کند را پاس نمی کند چه برسد به سایر هزینه های بذر، کود و سم و سایر نهاده ها.
در این راستا محمدعلی پیراسته - رئیس نظام صنفی کشاورزی جنوب کرمان - با بیان اینکه منطقه جنوب استان کرمان حدود ۱۵ هزار و ۷۵۰ هکتار سطح زیر کشت و معادل ۸۵۰ هزارتن پیاز استمرار و نوبت دوم دارد به ایسنا، گفت:به طور متوسط اگر هر کیلو پیاز با قیمت ۲۵۰۰ تا ۲۶۰۰ تومان فروخته شود فقط هزینه بذر، غده، کود، سم، کارگر، برداشت و تراکتور پرداخت می شود و سودی عاید کشاورز نمی شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر قیمت خرید تضمینی پیاز ۵۹۶ تومان است، گفت:چندی پیش در خواست کردیم و برخی از مقامات از جمله وزیر جهاد کشاورزی و برخی از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس و رئیس سازمان تعاون روستایی به جیرفت آمدند و طبق بررسی هایی که انجام دادند اعلام کردند که قیمت خرید تضمینی پیاز بایستی در رنج ۲۱۰۰ تا ۲۲۰۰ تومان باشد. قیمتی که کشاورز نه سود می کند نه ضرر. این موضوع در کمیسیون کشاورزی مجلس مطرح و با آن موافقت شد اما شورای اقتصاد و رئیس جمهوری با آن موافقت نکردند.
رئیس نظام صنفی کشاورزی جنوب کرمان اضافه کرد: علت عدم موافقت رئیس جمهوری و شورای اقتصاد این بود که آنها معتقدند بودند اگر افزایش قیمت داشته باشیم سال بعد سطح زیر کشت پیاز نیز افزایش می یابد. در حالی که باید پرسید افزایش سطح زیرکشت مدیریت شده چه ایرادی دارد؟
به گفته وی وقتی در سال ۱۳۹۹ کود، سم و بذر به دلیل افزایش نرخ ارز افزایش ۵۰۰ تا ۷۰۰ درصدی داشته اند، آیا نباید قیمت ها تغییر کند؟
وی تصریح کرد: عمده کشاورزان که بالای ۱۰۰ هکتار زمین زیرکشت داشتند پیازهایشان را برداشت نکردند و در زمین شخم زدند یا اینکه اگر پیازهای برداشت شده بر روی دستشان مانده است. خرده مالکان و کسانی که در آمد خوبی نداشتند به دلیل بالا بودن دستمزد کارگر با کمک همسایگان پیازهایشان را برداشت کردند و مجبور شدند با همان قیمت ۵۹۶ تومان بفروشند که ضرر بسیاری کرده اند.
پیازهای کشت دوم در راه است
به گفته وی هنوز این پیازهای کشت قبل برداشت نشده و به فروش نرفته که پیازهای کشت دوم در راه است و بر اساس محاسباتی که انجام دادیم حدود ۳۰۰ هزارتن برداشت از کشت دوم پیاز به دست می آید. البته این داستان برای سیب زمینی وگوجه و هندوانه نیز تکرار می شود.
پیراسته با اشاره به اینکه طبق دستورالعمل فرستاده شده پیاز خریداری شده بایستی به صورت رایگان در اختیار کمیته امداد و بهزیستی قرار داده شود، گفت: این اقدام صورت گرفته ولی در نهایت فایده ای برای کشاورز نداشته است.
کشاورز خوب الزاما بازرگان خوب نیست
رئیس نظام صنفی کشاورزی جنوب کرمان در پاسخ به اینکه آیا کشاورزان الگوی کشت ندارند که مشخص شود دقیقا چقدر پیاز باید کاشته شود؟ گفت:برخی از مسئولان به ما می گویند که کشاورزان الگوی کشت ندارند و یا آن را رعایت نمی کنند ما به آنها گفته ایم که نمی‌توان جلوی کشاورز را گرفت که چه چیزی بکارد چه چیزی نکارد. کشاورزان کار خودشان را انجام می دهند. همچنین یک کشاورز خوب الزاما یک بازرگان خوب نیست. او فقط می‌تواند محصول بکارد. پیدا کردن بازار فروش نباید برعهده خودش باشد. از طرف دیگر اگر موضوع الگوی کشت است پس چرا در محصول گوجه فرنگی که الگوی کشت رعایت می شود هم همین مشکلات را داریم و خریدار نیست؟ به نظر می رسد که کشاورز را در بیابان دست خالی رها کرده اند.
این فعال بخش کشاورزی با اشاره به اینکه قیمتی که در حال حاضر برای خرید تضمینی پیاز در نظر گرفته شده است یک پنجم قیمت کاه است، گفت: قیمت منصفانه برای خرید تضمینی پیاز ۲۰۰۰ تومان است و کشاورز ضرر کمتری می کند. اگر قیمت ۲۵۰۰ تا ۲۶۰۰ تومان باشد ضرر نمی کند و هرچه از این قیمت بالاتر خریداری شود، سود کشاورز است.
پیراسته با بیان اینکه هیچکس به داد کشاورز نمی رسد و کشاورز نمی‌داند دردش را به چه کسی بگوید، گفت: بایستی بازارهای صادراتی فعال تر شود و قیمت عادلانه‌ای برای خرید تضمینی پیاز در نظر گرفته شود تا کشاورز بتواند با خیال راحت به تولیدات خود بپردازد.