اسامی 7 نفر از نامزد های انتخابات 1400 از فیلتر شورای نگهبان عبور کرد. بدین ترتیب سید ابراهیم رئیسی، سعید جلیلی، محسن رضایی، علیرضا زاکانی، امیر حسین قاضی زاده هاشمی، محسن مهر علیزاده و عبدالناصر همتی کاندیدای نهایی سیزدهمین دوره اتخابات ریاست جمهوری خواهند بود.
بررسی بیانیه و نظرات اقتصادی کاندیدای نهایی نشان میدهد که به جز دو کاندیدا، 5 نامزد اصولگرای باقی مانده شباهت زیادی در گفتمان، چالش ها و برنامه های اقتصادی به یکدیگر دارند. به بیان دیگر مبارزه با فساد، فقر، تبعیض، معیشت مردم، بیگانه زدگی و انتقاد به وضع موجود از جمله کلید واژه هایی است که در بیانیه آقایان رئیسی، جلیلی، رضایی، زاکانی و قاضی زاده هاشمی دیده شده است. محسن مهر علیزاده نیز به چالش ها و وعده های اقتصادی زیادی در بیانیه و مصاحبه خود نپرداخته است به نظر راهبرد مهر علیزاده تمرکز بر معیشت مردم به عنوان اصلی ترین معضلی است و تلاش دارد پاسخ به آن را از مسیر افزایش میزان یارانه ها بپردازد.
عبدالناصر همتی نیز دارد تلاش دارد خود را یک چهره کامل اقتصادی در میان نامزدها معرفی کند. او راهبرد خود را بر مبنای صدای سوم قرار داده است. صدایی که تاکید دارد بحث های سیاسی و اقدامات سیاسی در حوزه اقتصاد پاسخگو نیست. همتی به دنبال آن است که نشان داد یک رئیس قوه مجریه دارای رنگ و فکر اقتصادی و آشنا با سیاست می تواند به بهبود وضعیت کمک کند زیرا از گذشته آموخته و بر اساس تجارب برای آینده می تواند طرحی نو دراندازد.به همین دلیل در بیانیه خود تاکید می کند ترجیح اقتصاد بر سیاست راه حل برون رفت از بحران های کنونی است.
رئیسی؛ دولتی برای مبارزه با فساد
بدون تردید ابراهیم رئیسی حتی اگر رد صلاحیت ها رخ نمی داد یکی از چهره های برجسته و اصلی انتخابات 1400 بود. رئیسی در آخرین ساعت های مهلت باقی مانده برای ثبت نام در وزارت کشور حاضر شد قبل از حضور بیانیه ای منتشر کرد که نشان می داد از منظر اقتصادی گفتمان دولت سید ابراهیم رئیسی حول محور مبارزه با فساد می چرخد، البته مسئله فساد صرفا به گفتمان اقتصادی رئیسی ختم نمی شود او نماد و برند دولت خود را نیز در مبارزه با فساد خلاصه کرده است. در بیانیه انتخاباتی رئیسی به مشکلات اقتصادی عمده ای اشاره شده است که برخی از مهمترین آنها چشم دوختن به بیرون کشور، انبوه بدهی های دولتی، نظام بانکی غیر مولد، بیکاری جوانان، به هم ریختگی بازار مسکن و خودرو و... است. آقای رئیسی در بیانیه خود به معضلی اشاره کرده است که کمتر در بیانیه سایر نامزد های انتخابات به چشم می خورد، این معضل از نظر ایشان مشکلات مربوط به کارگران قراردادی و تبعیض هایی است که در مورد حقوق و دستمزد وجود دارد.
در نگاه سید ابراهیم رئیسی اکثر مشکلات کشور ریشه در فساد دارد. گویی برنامه و هدف اصلی این دوره رئیسی برای حل مشکلات و بحران های کشور، با دست فرمان مبارزه با فساد است. همچنین در این بیانیه به تغییر و تحول اساسی در ریل گذاری امور اجرایی کشور به نفع مردم و توجه به طبقات مستضعف و فرو دست اشاره شده است. در این بیانیه به ارائه راه حلی برای مشکلات اقتصادی به صورت مصداقی اشاره ای نشده است.
یکی از نکات برند سازی و گفتمان اقتصادی آقای رئیسی به آرایش نامزدها باز می گردد رویکرد آقای رئیسی در مبارزه با فساد زمانی می توانست جدا کننده او از دیگران باشد که رقیبان یا به قول خودش بانیان و شرکای وضع موجود در عرصه انتخابات نامزد داشتند. در حال حاضر کسی از جمع افراد تایید صلاحیت شده مدعی شراکت با دولت نیست و آقای رئیسی نیز نمی تواند آنها را بانی وضع موجود نشان دهد زیرا چهار نفر از رقبا همسو با وی هستند یک نفر هیچ نقش برجسته ای در دولت نداشته است و عبدالناصر همتی نیز در دو سال بحرانی در حوزه ای قبول مسئولیت کرده که محل تسلط قاضی القضات نیست.
هم جنس بودن گفتمان جلیلی با رئیسی
دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی برای بار دوم بخت خود را برای ریاست جمهوری می آزماید. برخی قبل از اعلام اسامی او را نامزد کمکی رئیسی برای مباحث سیاست خارجی در برابر لاریجانی و جهانگیری می دانستند. اما با رد صلاحیت این دو کار جلیلی راحت تر شده است. گفتمان سعید جلیلی نزدیک ترین گفتمان به ابراهیم رئیسی است. سعید جلیلی هدف اصلی خود از حضور در انتخابات را مبارزه با فساد، فقر و تبعیض می داند. رئیسی نیز با پرچم مبارزه با فساد آمده است. از این رو گفتمان سعید جلیلی را می توان تا حد زیادی شبیه به گفتمان هم قطار سیاسی اش سید ابراهیم رئیسی دانست. جلیلی اعتقاد دارد انحراف، خود باختگی و محافظه کاری در فضای اجرایی کشور رخنه کرده است. این ادبیات در کلام رئیسی نیز وجود دارد؛معضل خودباختگی جلیلی را می توان تا حدودی با معضل نگاه به خارج مطرح شده از سوی رئیسی هم معنی دانست.
در بیانیه انتخاباتی آقای جلیلی سخنی از مصداق های بحران اقتصاد ایران یا راه های موردی برون رفت از این مشکلات عنوان نگردیده است، و تنها به لزوم طراحی برنامه مدونی از سوی جریان های انقلابی برای حل مشکلات تولید، اشتغال، صنعت، کشاورزی، بانکداری، مسکن و... اشاره شده است.
محسن رضایی؛ رویکردی انتقادی به اوضاع
از قدیم گفته اند تا سه نشود بازی نشود آقا محسن برای بار چهارم پا به عرصه انتخابات گذاشت تا از باقر قالیباف در نامزدی سبقت بگیرد.آقا محسن پس از خروج از فرماندهی تلاش داشته یک چهره اقتصادی شناخته شود با این حال بیانیه قرائت شده از سوی او در روز ثبت نام را نمی توان حاوی مسائل سلبی و ایجابی برای اقتصاد ایران و کشور دانست. این بیانیه بیشتر انتقادی به اوضاع نا بسامان کشور بوده، و مسائلی مانند اوضاع به هم ریخته بورس و وضعیت بد کشاورزان مطرح کرده است.
بیانیه محسن رضایی و سایر نامزدها نشان می دهد آنان روی سبد رای بورسی ها حساب باز کرده اند و برای جلب نظر سهامداران به دنبال آن هستند که حرف های لون به لونی بزنند.
از دید محسن رضایی اصلی ترین مسئله اقتصاد کشور معیشت مردم بوده و در دولت بعدی بایستی این امر در اولویت نخست قرار داشته باشد. همچنین در بیانیه او به لزوم برگرداندن ثبات به اقتصاد ایران، جهش در پیشرفت کشور و توجه به سیاست همسایگی نیز اشاره شده است. رضایی وضعیت موجود اقتصاد و کشور را حاصل عملکرد کسانی میداند که اکنون خود منتقد وضعیت موجود شده اند. گمان می رود این طعنه محسن رضایی به بیانیه ای باشد که توسط علی لاریجانی و اسحاق جهانگیری قرائت شده است.
بسیاری افکار اقتصادی محسن رضایی را با ایده تقسیم بندی کشور به ایالت های اقتصادی می شناسند، برخی اجرای این ایده را بنا به شرایط کنونی ایران نا مناسب می دانند. هرچند تا کنون در این دوره انتخاباتی این طرح هنوز از سوی او مطرح نشده است، اما گمان می رود چنانچه رضایی در این دوره حضوری فعال و جدی داشته باشد از طرح خود تحت عنوان نواحی اقتصادی یاد خواهد کرد. حال باید دید بار دیگر این ایده از سوی او مطرح می شود یا نه.
زاکانی و مخالفت با بیگانه پرستی
در بیانیه انتخاباتی زاکانی به معضلات زیادی اشاره شده است، برخی از این مسائل عبارت است از تورم دو رقمی، تشدید خط فقر، نرخ بیکاری بالا، نا ترازی نظام بانکی، نقدینگی افسار گسیخته، وضعیت اسفبار بورس، بیگانه پرستی، کاهش ارزش پول ملی و فساد اقتصادی. همچنین زاکانی در بیانیه خود بدین موضوع اشاره کرده است که تحول اقتصادی کشور با تصمیمات بیست دقیقه ای میسر نخواهد شد.
در ادامه وی کلید حل مشکلات کشور را در توجه به پتانسیل های داخلی دانسته و مبارزه بی امان با فقر، فساد و تبعیض را هدف جدی خود برای ریاست جمهوری بیان کرده است.
قاضی زاده هاشمی؛ رفتن به سمت اقتصاد مردمی
بیانیه انتخاباتی توسط امیر حسین قاضی زاده هاشمی منتشر نشده است، اما آن چه از مصاحبه های انتخاباتی وی بر می آید این است که قاضی زاده مشکل تأمین مسکن را از معضلات جدی کشور دانسته و برای حل این مسئله بنا دارد که سالانه یک میلیون و 200 هزار واحد مسکونی تحویل مردم دهد.
همچنین وی با نامناسب خواندن اقتصاد دولتی، مسیری را برای خروج از این وضعیت ترسیم کرده است. به عقیده قاضی زاده هاشمی اقتصاد دولتی بایستی در ابتدا به شرکت های دولتی و سپس به اقتصاد تعاونی تبدیل شود. پس از این مرحله نیز بایستی شرایط اقتصاد عمومی را در کشور فراهم کرد و در نهایت به پس از پیمودن این راه به اقتصاد مردمی رسید.او به سهامداران بورس نیز وعده داده می توان سه روزه مشکل بورس را حل کرد.
همتی؛ سیاست برای اقتصاد نه بالعکس
عبدالناصر همتی روزی که ثبت نام کرد با شانس بالایی برای تایید صلاحیت روبرو نبود اما امروز و پس از اعلام اسامی نامزدها با میدان وسیعی برای تحرک در عرصه انتخابات روبرو است. او بواسطه مسئولیت بانک مرکزی تقریبا اشراف کامل و انحصاری بر وضعیت اقتصادی کشور دارد که می تواند در مناظره ها و تبلیغات انتخاباتی به کارش بیاید. بیانیه همتی در روز ثبت نام نیز نشان داد قصد دارد از همین مزیت استفاده کند جایی که هوشمندانه از عنوان رئیس جمهور در بیانیه استفاده نکرد و تاکید بر نام قوه مجریه و اولویت اقتصاد بر سیاست تلاش کرد به حاکمیت و دولت نشان دهد قصد ندارد در عرصه حکمرانی بگو و مگوی سیاست کند بلکه به دنبال آن است که قوه مجریه را متمرکز بر محدوده اقتصادی کند.
با عین حال در بیانیه عبدالناصر همتی در روز ثبت نام که تماما رنگ و بویی اقتصادی داشت به مصادیق موردی بحران های اقتصادی اشاره چندانی نشده است. همتی بحث های سیاسی در مسائل امروز ایران بی فایده دانسته و شروع اصلاحات ساختاری اقتصاد ایران را ضروری عنوان کرده است. همچنین در ادامه از وضعیت رفاهی مردم، جایگاه نامناسب اقتصاد ایران و زمین گیر شدن رشد اقتصادی به واسطه فساد انتقاد کرده است.
همتی برنامه خود را در ایجاد رشد اقتصادی، حمایت از رشد و توسعه بازار های مالی به ویژه بازار سرمایه و ارتقا سرمایه اجتماعی عنوان کرده است. همتی با بیان اینکه اقتصاد اکنون مسئله کشور است، راهکار را اولویت دانستن اقتصاد و در خدمت گرفتن سایر حوزه ها برای اقتصاد دانسته است.
محسن مهر علیزاده دولت رفاه
اگر اسحاق جهانگیری تایید صلاحیت شد الگوی که به دنبال آن بود با الگوی انتخابی مهر علیزاده همخوان بود. محسن مهر علیزاده به دنبال برقراری دولت رفاه است ایجاد حداقل یک میلیون شغل در سال، افزایش ۳ تا ۵ برابری یارانه نقدی برای دهک‌های پایین درآمدی از وعده های او است و به دنبال ان است که یارانه های پنهانی که به صنایع داده می شود وصول کند. از مصاحبه های انتخاباتی وی پیداست که مهر علیزاده با روش کنونی پرداخت یارانه نقدی مخالف بوده و عنوان کرده است که شرایط اقتصادی باید به گونه باشد که مردم را از این یارانه بی نیاز کنیم، و هدف خود را رفتن به همین مسیر عنوان کرده است. این کاندیدای انتخابات عدالت اجتماعی را نیز در دستور کار اقدامات خویش قرار دارده است.