بررسی آمارهای تجارت خارجی نشان می‌دهد، حجم تجارت خارجی ایران در بهار امسال 20 میلیارد و 900 میلیون دلار بوده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته هفت میلیارد دلار افزایش داشته است.
بهار سال گذشته به‌دلیل محدودیت‌های شدید کرونایی، بسته شدن و قرنطینه برخی کشورها تجارت خارجی اغلب کشورها از جمله ایران با اختلال‌های شدیدی روبه‌رو شد و افزایش حجم مبادلات در سه ماه نخست امسال می‌تواند به‌طور عمده ناشی از کاهش محدودیت‌ها باشد. ایران در سه ماه اول امسال کالاهایی به‌ارزش 10 میلیارد و 700 میلیون دلار صادر و به‌میزان 10 میلیارد و 200 میلیون دلار کالا وارد کرده است. یکی از چالشهای مهم در تجارت خارجی موضوع ترخیص کالاهای اساسی می‌باشد.
در همین خصوص مهرداد جمال ارونقی ، با بیان اینکه از ابتدای سال جاری تا پایان خرداد ماه بیش از 6.1 میلیون تن انواع کالای اساسی به‌ارزش 3.1 میلیارد دلار ترخیص شده است، گفت: این درحالی است که واردات کالای اساسی در مدت مشابه سال قبل بیش از 6.8 میلیون تن و به‌ارزش 2.9 میلیارد دلار بوده است. این آمارهای مقایسه‌ای نشان می‌دهد از نظر وزنی واردات کالاهای اساسی حدود 10 درصد افت کرده است اما ارزش واردات تقریباً 27 تا 30 درصد افزایش یافته است، این موضوع نشان می‌دهد با افزایش شدید قیمت جهانی کالاهای اساسی مانند ذرت، ارزبری این کالاها افزایش یافته است اما به‌لحاظ وزنی که شاخص مهمتری محسوب می‌شود واردات افت داشته است و آثار این موضوع در بازارهای داخلی تا حدودی مشهود شده است.
به‌گفته این مقام مسئول، هم‌اکنون 4.564 میلیون تن کالای اساسی از قبیل گندم، ذرت، جو، روغن خام و دانه‌های روغنی در بنادر و گمرکات مختلف وجود دارد، بر این اساس تنها 3.3 میلیون تن کالا در بندر امام خمینی(ره) موجود است، همچنین 17 کشتی حامل 403 هزار تن کالای اساسی شامل ذرت، گندم، دانه‌های روغنی و نهاده‌های دامی به‌علاوه شکر در حال تخلیه می‌باشند.
وی افزود: 25 فروند کشتی شامل 1.158 میلیون تن در لنگرگاه‌ها در حال انتظار هستند که غالباً از لحاظ اسناد مالکیت هنوز مشکل دارند. حدود 3.3 میلیون تن کالای اساسی در بندر امام خمینی(ره) متعلق به 38 شرکت اصلی است که مشکل خود را در خصوص عدم ترخیص کالا، عدم تأمین ارز ترجیحی عنوان می‌کنند، هرچند با مصوبه اخیر ستاد تنظیم بازار امکان ترخیص 90 درصد کالای اساسی فراهم شده است و از این مسیر نیز امکان ترخیص کالاهای رسوبی وجود دارد، همچنین در خصوص این کالاها ثبت سفارشها احصا شده است و این موارد در اختیار وزارت صمت و بانک مرکزی قرار گرفته است تا بررسی شود و اگر شرکتی علی‌رغم تأمین ارز کالای خود را ترخیص نمی‌کند مشخص شود.
ارونقی گفت: 8 هزار تن کالای اساسی در استان گیلان مشمول ارز ترجیحی متعلق به 22 صاحب کالا بیش از 8 ماه رسوب کرده است. این کالاها کاملاً در آستانه فساد است و بایستی تصمیم‌گیری اساسی انجام شود، همچنین در انبارهای استان مازندران نیز 90 هزار تن کالای اساسی در محدوده زمانی 8 ماه تا 13 ماه رسوب کرده است، بر این اساس 70 هزار تن کالای اساسی تنها در بندر امیرآباد رسوب کرده است. با توجه به گرمای شدید هوا این اقلام در آستانه فساد قرار گرفته‌اند. دلیل اصلی رسوب این کالاها عدم ارائه کد رهگیری بانک مرکزی و... می‌باشد. از سوی دیگر گمرک ایران با توجه به وظایف ذاتی و قانونی خود نسبت به متروکه کردن قسمت عمده‌ای از اقلام مذکور اقدام کرده است، همچنین مقداری از این کالاهای رسوبی مربوط به تتمه ترخیص درصدی است که هنوز فرایند ترخیص تکمیل نشده است.
معاون گمرک گفت: یکی از شرکتهای دولتی، 3هزار تن کالای اساسی در بنادر شمالی کشور موجودی دارد و هنوز نتوانسته است پس از یک سال رسوب این کالاها در بندر، این اقلام را به گمرک اظهار کند.
به‌هرحال با توجه به ماندگاری طولانی‌مدت این اقلام، هم‌اکنون به وضعیت هشدار رسیده‌ایم. در موارد قبلی مجوز قرنطینه نباتی صادر شده بود اما به‌دلیل طولانی شدن رسوب کالا و احتمال بالای فاسد شدن این اقلام بایستی مجدداً اظهار نظر از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط انجام شود. درست است که برای ترخیص کالاهای اساسی صدور مجوز قرنطینه در موعد مقرر صورت می‌پذیرد و صدور مجوز قانونی مذکور عامل رسوب این کالاها نیست اما سؤالی که در اینجا وجود دارد این است؛ آیا برای کالای اساسی که در این شرایط آب‌وهوایی بیش از 8 ماه و حتی بیش از یک سال در بنادر کشور رسوب کرده است مجوزهای بهداشتی و سلامت از جمله قرنطینه نباتی صادر خواهد شد یا نه؟