خاویار این مروارید سیاه خزری که ازنظر کارشناسان به لحاظ ارزآوری می‌تواند مانند فروش نفت برای کشور ثروت آفرین باشد این روزها حال‌وروز خوشی ندارد و در میانه مشکلات داخلی و تحریم‌های ظالمانه گیر افتاده است.
در حال حاضر صادرات خاویار تا حدود زیادی متوقف‌شده، درحالی‌که عرضه آن در داخل کشور برای تولیدکننده‌ای که با هزینه‌های گزاف این محصول را به دست مشتری می‌رساند مقرون‌به‌صرفه نیست.
ماهیان خاویاری از دیرباز نه به خاطر گوشت بلکه بیشتر به دلیل تخمک‌هایشان از شهرت و اهمیت جهانی برخوردار بوده‌اند به‌نوعی که تخم این گونه از ماهی در رده اشرافی‌ترین صبحانه‌های جهان بوده و بسیار پرکالری و انرژی‌زاست.
با توجه به اینکه دریای خزر به‌تنهایی بیش از ۹۰ درصد از ذخیره خاویاری این گونه از ماهیان را تأمین می‌کند استان گیلان نیز در پرورش ماهیان خاویاری در سال گذشته رکورددار کشور بوده و توانسته بر سکوی نخست تولید ماهیان خاویاری و خاویار کشور قرار بگیرد.
گیلان برترین استان تولید کننده خاویار
مدیرکل شیلات گیلان با اشاره به اینکه این استان توانسته رتبه برتر در تولید خاویار کشور را در سال گذشته از آن خود کند به خبرنگار مهر گفت: در سال گذشته پنج هزار ۴۵۱ کیلوگرم خاویار و ۸۶۲ تن گوشت ماهیان خاویاری در ۶۷ مزرعه پرورش ماهیان خاویاری شامل ۴۸ مزرعه صنعتی و ۱۹ مزرعه در قالب مشاغل خانگی و خرد گیلان تولیدشده است.
عظیم مدبری با اشاره به وجود مزارع تولید خاویار در شهرستان‌های تالش، آستانه اشرفیه، لاهیجان، رودسر، رشت، بندرانزلی و رودبار، ادامه داد: در سالی که گذشت ۵۵ تن گوشت ماهیان خاویاری و هزار و ۱۴۰ کیلوگرم خاویار از گیلان به کشورهای فرانسه، روسیه، ارمنستان، آذربایجان، چین و امارات صادرشده است.
در راستای بازسازی ذخایر گونه‌های ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر ۶۵۳ هزار قطعه انواع بچه ماهیان خاویاری توسط مراکز بازسازی ذخایر ژنتیکی شیلات گیلان در رودخانه‌های منتهی به خزر رهاسازی شده است
وی با بیان اینکه قیمت هر کیلوگرم خاویار پرورشی صادراتی حدود ۷۰۰ دلار است که درمجموع برای کشور ارزش اقتصادی به میزان ۳۳۵ میلیارد و ۳۴۰ میلیون ریال به همراه دارد، افزود: ارزش اقتصادی گوشت ماهیان خاویاری صادراتی نیز برای کشور معادل ۱۵۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بوده است.
مدبری اضافه کرد: در راستای بازسازی ذخایر گونه‌های ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر ۶۵۳ هزار قطعه انواع بچه ماهیان خاویاری توسط مراکز بازسازی ذخایر ژنتیکی شیلات گیلان در رودخانه‌های منتهی به خزر رهاسازی شده است.
وی با اشاره به تهدیدات موجود برای آبزیان خصوصاً ماهیان خاویاری، گفت: ماهیان خاویاری جزو گنجینه باارزش محیط‌زیست دریایی محسوب می‌شود اما معضل سرازیر شدن مواد آلاینده از شهرها و روستاها، ورود انواع پساب‌های صنعتی به دریا و همچنین صید غیرمجاز و بی‌رویه این گونه ارزشمند ماهی به‌عنوان مهم‌ترین تهدید و زنگ خطر برای ذخایر این دریا محسوب شده و ضمن آلوده کردن آب دریا، حیات آبزیان را به خطر می‌اندازد.
مدیرکل شیلات گیلان ادامه داد: تداوم این معضل، خطرات بسیاری برای بقای نسل انواع آبزیان به‌ویژه ماهیان خاویاری به دنبال خواهد داشت.
نبود نهاده خوراکی استاندارد برای مزارع پرورش ماهی
ازآنجایی‌که توسعه کشور در همه موارد نیازمند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حمایت از بخش دولتی است در صورت فعالیت مفید حوزه کشاورزی به‌عنوان بخش پایه و استراتژیک اقتصاد، تأمین‌کننده غذا و مواد اولیه می‌تواند زمینه پیشرفت سایر بخش‌ها را نیز فراهم کرده و کشور را به‌سوی توسعه سوق دهد.
به سراغ سرمایه‌گذاری رفتیم که در کنار اداره کل شیلات با احداث مزرعه پرورش ماهیان خاویاری به تولید گوشت و استحصال خاویار این گونه آبزی مهم اشتغال داشته و باوجوداینکه تحریم‌ها تأثیر بسیاری در کاهش صادرات و به‌تبع آن درآمدزایی وی داشته تنها خواسته‌اش حمایت دولت در تأمین نهاده‌ها و خوراک استاندارد برای ماهیان است.
مدیر فنی یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در تالش نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: به دلیل دردسرهای زیاد در پرداخت تسهیلات به دنبال وام بانکی نرفتیم و با سرمایه‌گذاری کامل سرمایه‌گذار این مرکز مشغول فعالیت بوده که خوشبختانه در چند سال اخیر نیز روند رو به رشدی دارد.
نهاده‌های دامی استانداردی برای خوراک ماهیان در کشور وجود ندارد
رسول علی نژاد به نبود نهاده‌های خوراکی استاندارد اشاره کرد و افزود: متأسفانه نهاده‌های دامی استانداردی برای خوراک ماهیان در کشور وجود ندارد و کارخانه‌های تولیدکننده این نهاده‌ها نیز برای جذب مشتری و فروش ارزان‌تر نهاده‌های خود محصولاتی با کیفیت پایین را تحویل مشتری می‌دهند و غذای ایرانی ماهیان، اطمینان لازم را برای مشتریان فراهم نکرده است.
وی نبود نظارت بر نهاده‌ها را بزرگ‌ترین مشکل پرورش‌دهندگان ماهی عنوان کرد و گفت: متأسفانه علاوه بر نظارت، گرانی نهاده‌ها نیز معضلی برای مزارع شده و قیمت نهاده‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است و کارخانه‌داران نیز برای جبران ضرر خود از مواد بی‌کیفیت استفاده می‌کنند.
علی نژاد با بیان اینکه تحریم‌های ظالمانه دشمنان تأثیر زیادی در صادرات این محصول به کشورهای دیگر گذاشته است، اضافه کرد: خاویار به‌عنوان محصول ارزآور برای کشور و هم‌ردیف نفت به شمار می‌رود و به دلیل قیمت چند برابر این محصول در بازارهای خارجی، عرضه خاویار در داخل کشور برای سرمایه‌گذار مقرون‌به‌صرفه نیست.
وی همچنین به وجود خاویارهای تقلبی در بازار اشاره کرد و گفت: متأسفانه کار به کاردان سپرده نشده و به‌جای شیلات، سازمان نظام‌مهندسی مجوز بهره‌برداری از مزارع پرورش ماهیان را صادر می‌کند، این در حالی است که این سازمان بیشتر به دنبال اشتغال‌زایی است تا تولید محصول باکیفیت و به افرادی مجوز می‌دهند که یا تجربه‌ای در خصوص پرورش ماهیان خاویاری ندارند و یا اینکه کم‌تجربه هستند.
خاویار، محصولی لذیذ در خزر اما دور از دسترس مردم
از قدیم وقتی نام ماهی خاویاری به میان می‌آمد خیلی‌ها به‌اشتباه فقط ماهی «ازون برون» را می‌شناختند نامی به زبان ترکی برای این ماهی که به معنی دماغ دراز است درحالی‌که شش گونه ماهیان خاویاری از ۲۷ گونه و زیرگونه موجود در جهان در دریای خزر زندگی می‌کنند که مهم‌ترین و بهترین خاویار از فیل‌ماهی استحصال می‌شود. اما هستند بسیاری از مردم که حتی یک‌بار هم طعم خاویار را نچشیده‌اند.
بهروز پورمحمد جانی یکی از شهروندانی که پدرش صیاد بود و در نزدیکی ساحل سکونت دارد در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: آخرین باری که خاویار خوردم هفت سالم بود و این در حالی است که نمی‌دانستم اصلاً خاویار چیست ولی مزه گسی داشت مانند خرمالوی نارس دهانم جمع شد.
وی که گاهی دل به دریا زده و صیادی هم می‌کند، افزود: حدود ۱۲ سال پیش به‌صورت اتفاقی ماهی ازون برون به طول حدود ۲ متر در فاصله ۱۰ متری ساحل صید کردم که چون خاویار داشت تحویل شیلات دادم و پاداشی نیز بابت این کار از شیلات گرفتم.
پور محمدجانی به گرانی این گونه ماهی در بازار اشاره و اضافه کرد: اواخر سال گذشته ماهی ازون برون را کیلویی ۴۰۰ هزار تومان برای دو تن از همشهریانم خریدم و باید بگویم که باوجود گوشت لذیذ این ماهی هر کسی توان خرید آن را ندارد.
وی که در کنار شغلش گاهی به صیادی نیز می‌پردازد، ادامه داد: سال ۷۵ هم شاهد صید یک قطعه فیل‌ماهی به طول شش متر در ساحل زیباکنار توسط شیلات بودم که برایم بسیار جالب بود که در دریای خزر چنین نعمت‌هایی وجود دارد و ما غافل هستیم.