آذربایجان شرقی با دارا بودن دومین جمعیت دامی، قطب تولید محصولات دامی در کشور است. دامداران این استان ۸ درصد محصولات دامی کشور را تولید می‌کنند ولی با مشکلات ریز و درشت فراوانی روبه رو هستند.
با اینکه مجموع تولیدات دامی استان (گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم مرغ و شیر) در سال گذشته بیش از یک میلیون تن بوده است اما دامداران این خطه برای تولید محصولات دامی با مشکلات متعددی از قبیل کمبود نهاده‌های دامی، افزایش قیمت علوفه، خشکسالی چند سال اخیر، تأمین علوفه از مرتع و عدم حمایت دولت مواجه هستند.
یکی از مشکلات اصلی که دامداران آذربایجان شرقی با آن روبه رو هستند مشکل نهاده است که برخی از واحدهای صنعتی و ویژه خوار موفق به دریافت نهاده با ارز دولتی می‌شوند و در مقابل واحدهای نیمه صنعتی و سنتی، همین نهاده دولتی را در بازار آزاد با قیمت‌های چندین برابری خریداری می‌کنند.
نکته تأسف برانگیز دیگر اینکه در حال حاضر برای تأمین بخشی از نهاده‌های دامی و کشاورزی ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص پیدا می‌کند که همه نیاز دامدار و کشاورز نیست و از طرف دیگر اجازه صادرات به همین محصولات داده می‌شود.
بدین صورت که از یک طرف از جیب مردم ارز ۲۷ هزار تومانی با قیمت ۴,۲۰۰ تومان برای خرید خوراک دام و کود شیمیایی وارداتی و نهاده تخصیص داده می‌شود و از سویی دیگر صادرات این محصول آزاد می‌شود و همین قیمت صادراتی هم در آینده معیار فروش کالا قرار می‌گیرد و عده‌ای نیز در این میان به ویژه خوار تبدیل شده و محصولاتی که با ارز دولتی تهیه می‌کنند را در بازار آزاد با قیمت دلار ۲۷ هزار تومانی به فروش می‌رسانند بدون اینکه ارزش افزوده‌ای برای کشور داشته باشد.
برای پیگیری این موضوع گفتگویی با هادی فرجی آزاد رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی که خود از فعالان صنعت کشاورزی و دامپروری است، داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
سیر تا پیاز حذف دام‌های مولد و آبستن
هادی فرجی آزاد گفت: تولید مواد پروتئینی دامی در سطح کشور و به ویژه استان آذربایجان شرقی برابر آمارهای رسمی بیش از ۷۰ درصد در واحدهای سنتی و نیمه صنعتی و کمتر از ۳۰ درصد در واحدهای صنعتی انجام می‌شود.
وی ادامه داد: متأسفانه به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا و کمبود منابع ارزی، نهاده‌های یارانه دار صرفاً به واحدهای صنعتی و به مقدار کم به صورت کنسانتره به واحدهای سنتی تخصیص داده شد که منجر به ایجاد آشفتگی در تولید مواد پروتئینی شد.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی ابراز داشت: واحدهای خرد و سنتی که از دایره حمایت‌های دولتی خارج شده بودند با افزایش قیمت مواد خشبی و نهاده‌های دامی هزینه‌های تولیدشان بالاتر رفته بود ولی قیمت شیر و گوشت متناسب با افزایش هزینه‌های تولید افزایش نیافته بود که در نتیجه منجر به ورشکستگی و حذف دام‌های مولد و آبستن در واحدهای سنتی و نیمه صنعتی که دیگر توجیه اقتصادی نداشتند، شد.
در آینده نزدیک ناچار به واردات دام مولد از خارج کشور خواهیم شد
فرجی آزاد ادامه داد: در نتیجه حذف دام‌های مولد و آبستن در واحدهای نیمه صنعتی و سنتی، کشور دچار کمبود ذخایر ژنتیکی دام شده و به ناچار به واردات دام مولد از خارج کشور خواهیم شد که ارزی که بابت خرید دام‌های مذکور خواهد شد از ارز صرفه جویی شده از عدم تخصیص به واردات نهاده‌ها برای واحدهای سنتی بیشتر است.
وی در خصوص مشکلات اصلی دامداران سنتی و نیمه صنعتی استان گفت: کنسانتره دامی تحویلی با کیفیت پایین بوده و مقدار آن نیز کم است و نیازهای دام را کفاف نمی‌کند.
وی گفت: دامداران اغلب مجبور به خرید کنسانتره با کیفیت بالا از بازار آزاد هستند که منجر به افزایش هزینه‌های تولید شده است.
فرجی آزاد افزود: به علت کاهش بارندگی‌ها و بروز خشکسالی شدید در سال گذشته و سال جاری مواد خشبی و علوفه بسیار گران قیمت شده است ولی قیمت شیر و گوشت متناسب با افزایش نهاده‌ها افزایش نیافته است، به ویژه در روستاها واحدهای جمع آوری شیر به دلیل نیاز دامداران به پول، شیر را به قیمت پایین‌تر از قیمت مصوب خریداری می‌کنند.
دامداران در حال ورشکستگی هستند
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: در این وضعیت دامداران در حال ورشکستگی هستند و در حال فروش دام‌های مولد.
فرجی آزاد ادامه داد: عدم پرداخت تسهیلات کم بهره به واحدهای سنتی و نیمه صنعتی در داخل محدوده روستا، نیاز دامداران به نقدینگی را تشدید کرده است به ویژه تسهیلات تکلیفی تخصیصی به استان از بابت خشکسالی نیز مانند سنوات گذشته به واحدهای صنعتی پرداخت می‌شود و واحدهای نیمه صنعتی و سنتی از دریافت آن محروم مانده اند.
دریافت نهاده‌های یارانه‌ای توسط برخی از واحدهای صنعتی دارای مجوز ولی غیرفعال
وی گفت: برخی از واحدهای صنعتی دارای پروانه و مجوز اکنون غیر فعال بوده یا با ظرفیت کم به فعالیت مشغول می‌باشند ولی به خاطر داشتن مجوز، تسهیلات و نهاده‌های دامی یارانه دار دریافت می‌کنند که در نهایت نهاده‌های تخصیصی در بازار آزاد به فروش می‌رسد.
فرجی آزاد افزود: ادامه تولید در واحدهای سنتی در شرایط کنونی به صرفه نبوده و دامداران مجبور به حذف دام‌های مولد و آبستن خود هستند.
بیش از ۷۰ درصد کشتار دام‌های سنگین در تبریز مولد و آبستن بودند
وی ادامه داد: در بازدیدی که از کشتارگاه صنعتی تبریز و شهرستان بناب انجام شد آمار بسیار تکان دهنده‌ای از کشتار دام‌های مولد و آبستن وجود دارد به طور مثال در مرداد ماه ۱۴۰۰ در کشتار گاه صنعتی تبریز بیش از ۷۰ درصد کشتار دام‌های سنگین، مولد و آبستن بودند. مشابه همین وضعیت در سایر شهرستان‌ها نیز وجود دارد.
فرجی آزاد افزود: حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد دام‌های ماده کشتار شده مربوط به دام‌های حذفی است. نتیجه چنین حذف دام‌ها در چند ماه آینده با کمبود و گرانی شیر و گوشت خود را در جامعه نشان خواهد داد.
نهاده‌های دامی بر اساس مقدار و میزان تحویل شیر به واحدهای لبنی توزیع شود
وی پیشنهادی نیز در خصوص نحوه توزیع نهاده‌های دامی داشت و گفت: نهاده‌های دامی در حال حاضر براساس پلاک گوش تحویل داده می‌شود و پیشنهاد می‌کنیم نهاده‌ها بر اساس مقدار و میزان تحویل شیر به واحدهای لبنی توزیع شود و یارانه نقدی نیز به واحدهای دامی تولید گوشت بر اساس میزان تحویل گوشت به کشتارگاه پرداخت شود.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: تسهیلات مربوط به خشکسالی در اختیار جهاد کشاورزی برای تمام دامداران با رعایت ۷۰ درصد واحدهای سنتی و نیمه صنعتی و ۳۰ درصد واحدهای صنعتی توزیع و پرداخت شود تا ضمن رعایت عدالت در میان تولید کنندگان انگیزه تولید بالا رود و از تهدیدات نیز کاسته شود.